9990199471

ROZDZIAŁ 1 Od teorii do analizy statystycznej. Jak badać zjawiska psychologiczne?

SCHEMATY MIĘDZY-1 WEWNĄTRZOSÓB

Do tej pory opisywaliśmy bardzo proste przypadki badań, w których porównywaliśmy ze sobą odrębne grupy osób. Tak prowadzone badania, gdzie w każdej z porównywanych grup mamy inne osoby, określamy mianem porównań bądź schematów między osobami (mówimy też: pomiary lub grupy niezależne). Możemy mieć do czynienia z prostym schematem badawczym między osobami, kiedy grupy wyróżniamy na podstawie jednej zmiennej niezależnej, na przykład obecność bądź brak obecności widowni przy wykonywaniu prostych zadań. Nie musimy jednak ograniczać liczby zmiennych niezależnych - możliwe jest rozbudowanie schematu poprzez dodanie kolejnej zmiennej niezależnej, przez co uzyskujemy tzw. złożony schemat badawczy. Na przykład w omawianym wcześniej badaniu Zajonca i współpracowników (1969) do schematu badawczego, oprócz zmiennej „obecność widowni karaluchów”, wprowadzono drugą zmienną - trudność zadania, która miała dwa poziomy: zadanie proste versus zadanie łatwe. W ten sposób w schemacie badawczym uwzględniono dwie zmienne niezależne, z których każda była na dwóch poziomach. I tak we wspomnianym badaniu powstały cztery grupy eksperymentalne, uwzględniające poszczególne poziomy obu zmiennych. Zatem zadanie proste było wykony wane przy widowni (grupa 1.), bądź przy braku widowni (grupa 2.); podobnie, zadanie trudne było wykonywane w obecności widowni (grupa 3.), bądź przy braku widowni (grupa 4.). W takim schemacie możemy uwzględnić zarówno samodzielne oddziaływanie każdej ze zmiennych niezależnych, jak i wzajemny wpływ tych zmiennych (kombinacja obu zmiennych). Fachowo rzeczy nazywając, sprawdzamy, czy zmienne te wchodzą ze sobą w interakcję. We wspomnianym badaniu Zajonca i współpracowników (1969) okazało się, że obecność widowni poprawia wykonanie zadań prostych, natomiast pogarsza poziom wykonania zadań trudnych. Wprowadzenie kolejnej zmiennej (trudność zadania) przyczyniło się więc do uchwycenia ograniczeń w zakresie korzystnego wpływu innych na poziom wykonania zadań. Okazało się, że ta sama zmienna może mieć zarówno korzystny, jak i niekorzystny wpływ, zależnie od trudności zadania.

Teoretycznie możemy uwzględnić dowolną liczbę zmiennych niezależnych w schemacie między osobami. Jednak zwiększenie ich liczby pociąga za sobą pojawienie się co najmniej trzech problemów. Po pierwsze, badanie z wieloma zmiennymi niezależnymi prowadzone w schemacie między osobami staje się bardzo trudne do przeprowadzenia ze względów praktycznych. Chodzi tu między innymi o liczbę osób uczestniczących w badaniu. Załóżmy, że w każdej grupie badawczej chcemy mieć przynajmniej 20 osób badanych. Jeżeli mamy dwie zmienne, z których każda jest na dwóch poziomach, to badamy cztery grupy, czyli musimy znaleźć 80 osób. Wprowadzając dodatkową zmienną na

SCHEMATY MIĘDZY OSOBAMI PROSTY SCHEMAT BADAWCZY

ZŁOŻONY SCHEMAT BADAWCZY