1206967257

Inżynieria Ekologiczna Nr 29, 2012

czący udział powierzchni stanowią tereny nieprzepuszczalne dla wód opadowych, co skutkuje większym spływem pow ierzchniowym.

Rzeka Biała jako główny ciek wodny Białegostoku, zasilana jest trzema stałymi dopływami i pełni funkcję odbiornika wód opadowych z uszczelnionych hydrologicznie terenów miejskich oraz niewielkiej części podczyszczonych ścieków przemy -słowo-bytowych. W odcinku końcowym jest zasilana wodami oczyszczalni ścieków miejskich z miasta Białystok i okolicznych miejscowości aglomeracji.

METODY BADAŃ

Badania terenów e przeprow adzono od czerwca do sierpnia 2008 roku na stanowiskach zlokalizowanych wzdłuż biegu rzeki Białej i jej dopływów (tab. 1, rys. 2). Obejmowały one analizy stopnia przekształcenia morfologicznego rzeki za pomocą metody RHS (River Habitat Survey).

Metoda RHS polega na szczegółowym opisie 500 m odcinka rzeki, który jest wykonywany w dwóch etapach. Pierwszy etap to charakterystyka cech morfologicznych kon ta i brzegów w 10 profilach rozmieszczonych co 50 m. Uwzględnia się przy tym inne parametry zaobsenvowane w profilu rzeki o szerokości lm, takie jak: dominujący typ przepływu, substrat dna i brzegów, wielkość erozji skarp, sposób sedymentacji, typy przekształceń oraz umocnienia techniczne skarp i koryta. Dodatkowa w profilach o szerokości 10 m określana jest struktura roślinności wodnej i brzegowej oraz użytkowanie brzegów [Szoszkiewicz i in. 2007]. Drugi etap polega na syntetycznym opisie całego 500-metrowego odcinka badawczego. Uwzględnia on wszystkie formy morfologiczne i przekształcenia, których nie ujęto w pienvszym etapie takie jak opis doliny, wymiary koryta (wysokość brzegów, szerokość i głębokość koryta), bystrza, rodzaj sedymentów na dnie, liczbę budowli wodnych oraz inne [Szoszkiewicz i in. 2007],

Dzięki metodzie RHS można ustalić około 400 parametrów, które określają warunki hydromorfologiczne badanego odcinka i stw arza możliwości do użycia różnych technik statystycznych. Równie istotną cechą systemu RHS jest opis cieku wraz z doliną rzeczną, który obejmuje obszar w odległości 50 m od koryta badanej rzeki. Najczęściej i najszerzej stosowanymi wskaźnikami syntetycznymi, pozw alającymi na liczbową ocenę właściwości hydromorfologicznych rzek są dwa indeksy:

a) wskaźnik przekształcenia siedliska (Habitat Modification Score - HMS), uwzględniający zakres przekształceń w morfologii cieku;

b) wskaźnik naturalności siedliska (Habitat Quality Assessment - HQA), opierający się na obecności oraz różnorodności naturalnych elementów cieku i doliny rzecznej.

Wskaźniki te syntetyzują kilkadziesiąt atry butów zarejestrowanych w systemie RHS, odnoszących się do koryta, brzegów i terenów położonych w pobliżu cieku. Procedurę ich obliczania prezentuje szczegółowo Szoszkiewicz i in. [2009],

249