1299076225

Organizacja życia społecznego 33

nieromskich (niecygańskich) w celu rozwiązania konfliktu w społeczności rom-skiej. Ponadto miał prawo czerpać z działalności nie-Romów (policja, sądy itp.), aby zapewnić sobie władzę we własnej grupie¹³. Obecnie sytuacja ulega zmianie. Współczesne elity (liderzy) są wykształcone, często jest to wykształcenie wyższe, i stanowią łącznik pomiędzy społecznością romską a nie-Romami. Wykształcenie może jednak przyczynić się do konfliktu tożsamości i wpłynąć na relacje z tradycyjnymi liderami romskimi. Trzeba jednak przyznać, że nowe elity i tradycyjnych liderów łączy możliwość ewentualnego wpłynięcia na świat zewnętrzny, na decyzje i zachowania nie-Romów. Jednak tylko tradycyjny autorytet ma bezpośredni wpływ na lokalne grupy romskie¹⁴.

Patywa pacziwa,patiw)'⁵ jest tym, czym powinien charakteryzować się autorytet. Słowo to oznacza honor i dobrą sławę, ale również — szacunek dla innych. Mówi się, że ktoś jest patywa, jeżeli jest on „nieskazitelny” tzn., że ma bardzo dobrą opinię w grupie. Patywa może być i kobieta, i mężczyzna. „Tym się oddaje ten patywa, którzy na to sobie zasłużyli”¹⁶ — czyli szanować i uhonorować należy tych, którzy nie robili nic niezgodnego z romskim prawem i nie byli sądzeni przez zgromadzenie starszych lub „króla”. Romowie uważają, że tylko taki człowiek cieszy się dobrą opinią, któremu niczego nie można zarzucić, nie kłamie i nie kradnie. Mówi się wtedy o nim, że ma słowo, czyli może być opiniodawcą w grupie. W takim przypadku nawet jego wiek nie ma znaczenia, ponieważ i stary, i młody może być patywa.

Patywa można więc rozumieć jako stan oraz jako czynność wywołaną pod wpływem tego stanu. Każde spotkanie połączone ze spożywaniem pokarmów i napojów może mieć swojego adresata, co należy traktować jako oddanie komuś należnego mu szacunku, i każde z nich nabiera charakteru patywa. Może się, zatem zdarzyć tak, że w czasie trwania wesela to nie zaślubiny są najważniejsze, ale zakres towarzyszącego mu patywa. Podkreśla to forma zaproszeń, liczba gości, dostateczna ilość pokarmu i napojów oraz swoiste rytuały okazywania szacunku, przyjmowania darów i dziękowania za nie, jak np. te towarzyszące piciu alkoholu¹⁷. Również u Romów ze Spiszą goszczenie krewnych i znajomych dawało prestiż, honor i uznanie w społeczności. Mężczyzna przyjmujący gości obfitością pokarmów i napojów, muzyką, tańcami i odpowiednim toastem był nazywanypaci-vało Rom, co znaczy gościnny Rom (gościnny człowiek). Wystawnemu podejmowaniu gości służyły zarobione pieniądze czy produkty—dla spiskiego Roma praca była wartością, pod warunkiem że wiązała się z późniejszym goszczeniem¹⁸.

¹³ A. Sutherland, op. cit., s.l 16 i dalsze.

¹⁴ R. M. Clewett, Constructing New Political and Sociat Identities among Roma (Gypsies) in Central Europę, Richmond 1999 (www.geocites.com/Paris/5121/rights.htm).

¹⁵ Respondenci w czasie rozmów z badaczem korzystali z terminu „patywa".

¹⁶ Cytat pochodzi z notatki z rozmowy przeprowadzonej w czasie badań.

¹⁷ Jeżeli ktoś ze starszych poczęstuje młodszego kieliszkiem alkoholu, młodszy — zanim wypije podany alkohol — jest zobowiązany pocałować starszego w rękę.

¹⁸ A. Mirga, Niektóre kategorie światopoglądu Romów spiskich, „Polska Sztuka Ludowi” 1982, nr 1/4, s. 95-98.