plik


ÿþWykBad: Genetyka bakterii fermentacji mlekowej Troch historii ·ð Badania nad genetyk bakterii fermentacji mlekowej rozpoczto dopiero na pocztku lat 70-tych ubiegBego stulecia. ·ð Pierwsze badania dotyczyBy plazmidów oraz naturalnego transferu genów u laktokoków. Obecny stan badaD nad genetyk LAB ·ð PogBbianie wiedzy z zakresu genetyki LAB: gBównie transferu genów i in|ynierii genetycznej LAB. ·ð To obecnie jedna z najwa|niejszych dziedzin mikrobiologii |ywno[ci. Budowa komórki bakteryjnej Geny i DNA DNA peBni w komórce podwójn rol: ·ð Stanowi materiaB dziedziczny, samoodtwarzalny w procesie replikacji i przekazywany komórkom potomnym. ·ð Zakodowana w nim informacja jest tBumaczona na elementy funkcjonalne, tzn. biaBka, które z kolei okre[laj biologiczne wBa[ciwo[ci komórki. DNA wystpuje w komórce w postaci dwóch struktur: chromosomu i plazmidu. Ró|ni si one wielko[ci. Chromosom bakteryjny zawiera 1-5x106 par zasad. Plazmid zawiera ich 103  105 par zasad. Ponad 90% informacji genetycznej znajduje si w DNA chromosomalnym. Reszta na plazmidach. Geny wystpujce w plazmidach mog w istotny sposób warunkowa wBa[ciwo[ci biologiczne komórki. ·ð W jednej komórce wystpuje zwykle jedna czsteczka chromosomu. Plazmid mo|e wystpowa w wielu kopiach, nawet do kilkuset. Zdarza si, |e w jednej komórce jest kilkana[cie ró|nych plazmidów, co jest typowe dla LAB. ·ð Poszczególne gatunki bakterii ró|ni si midzy sob wielko[ci genomu (wielko[ci DNA i ilo[ci genów kodujcych informacj o komórce). Chromosom i nukleoid ·ð Chromosom bakteryjny (czyli pojedyncza, kolista czsteczka DNA), zwany te| genoforem jest zawarty w nukleoidzie. ·ð Nukleoid jest to obszar komórki bakteryjnej (priokariotycznej) bdcy odpowiednikiem jdra komórkowego u organizmów wy|szych (eukariotycznych). Nie jest oddzielony od cytoplazmy otoczk jdrow. ·ð Nukleoid wraz z plazmidami zawiera peBn informacj genetyczn komórki (genom). Chromosom ·ð Jest to wzgldnie maBa, pojedyncza kolista czsteczka DNA, o dBugo[ci ok. 200 nm, zawiera 1,8 - 3,4 Mb (mln par zasad) (dla porównania: u ludzi genom ma dBugo[ 2 metrów i wielko[ 3,5 - 5,6 mld pz), ·ð Niezwykle dBuga w porównaniu do wielko[ci komórek bakteryjnych, niezwykle silne poskrcana (tzw. superhelikalny DNA), co pozwala na jej upakowanie w komórce bakteryjnej. ·ð OkoBo 75 - 85% DNA chromosomu bakteryjnego to geny, pozostaBe 15 - 25% to tzw. midzygenowy DNA, oddzielajcy poszczególne geny (w genomie czBowieka te proporcje s odwrócone  tylko ok. 5% genomu koduje jakie[ biaBka!). ·ð Niektóre geny w chromosomie s pogrupowane w rodziny zwane operonami, ·ð Operony koduj biaBka zwizane ze sob funkcjami, za[ geny w jednym operonie s regulowane z skoordynowany sposób, ·ð Inne geny s rozmieszczone w chromosomie bakteryjnym przypadkowo. ·ð Terminy zwizane z elementami strukturalnymi chromosomu: - introny i eksony, - otwarta ramka odczytu (ORF), - transpozony. Introny i eksony ·ð Sekwencje kodujce informacj s zwykle rozdzielone na seri odcinków DNA, zwanych eksonami. ·ð Eksony s porozdzielane przez introny, które nie zawieraj u|ytecznych informacji, ·ð Przed wykorzystaniem informacji biologicznej genów do syntezy biaBka, introny musz by usunite z cigu sekwencji kodujcej, ·ð W komórkach bakteryjnych intronów jest niewiele. Otwarta ramka odczytu ·ð ORF  z ang. open reading frame, ·ð Jest to cig nukleotydów rozpoczynajcy si od kodonu startowego ATG i koDczcy kodonem koDcowym. To znaczy, |e ORF okre[la potencjalny gen, kodujcy jaki[ peptyd, ·ð Aby dany OFR mógB by okre[lony jako potencjalny gen musi mie dBugo[ co najmniej 50 kodonów (kodon, inaczej triplet, jest to sekwencja 3 nukleotydów kodujca jeden aminokwas), ·ð Liczba ORF w genomie wskazuje na liczb genów kodujcych biaBka. Transpozony ·ð S elementami sekwencji DNA zdolnymi do przemieszczania si w genomie (w bakteryjnym chromosomie i plazmidach), ·ð Mog by wstawione w dowolnym miejscu chromosomu lub przenoszone w dowolne miejsce w chromosomie ·ð S to elementy niezale|ne  ka|dy transpozon koduje enzym transponaz, katalizujc transpozycj transpozonu. ·ð Wystpuj w genomach wszystkich organizmów. ·ð S odpowiedzialne za zmiany genetyczne. ·ð Istotnie wpBywaj na ewolucj genomów:  plastyczno[ genomów  tworzenie nowych genów  regulacja transkrypcji ·ð S narzdziem manipulacji genetycznej. ·ð S najprostszymi elementami ruchomymi. ·ð Wystpuj u wielu LAB, ·ð Znanych jest wiele rodzajów transpozonów, ·ð PrzykBadem s sekwencje insercyjne (IS, z ang. insertion sequences), które mog by przenoszone nawet z jednej komórki bakteryjnej do innej podczas koniugacji komórek (jednego gatunku lub gatunków blisko spokrewnionych) przy u|yciu plazmidów. Sekwencje insercyjne (IS) ·ð Najprostsze z transpozonów wystpujce w chromosomach bakteryjnych i plazmidach. ·ð Koduj wyBcznie geny odpowiedzialne za mobilizacj i insercj elementów. Wielko[ od 768 pz do 5 kpz. ·ð S odcinkami DNA, które zawieraj gen kodujcy transpozaz, otoczony z obu stron odwróconymi sekwencjami powtórzonymi. Enzym ten umo|liwia im przenoszenie si w dowolne miejsca DNA. Transpozony ·ð Zdolno[ do przemieszczania si w genomie oznacza, |e mog powodowa mutacj genów, do których s wprowadzone, ·ð Mog kodowa np. zdolno[ do wytwarzania nizyny, fermentacji sacharozy, oporno[ na bakteriofagi, antybiotyki lub metale ci|kie (i mog te zdolno[ci przekazywa innym bakteriom wBasnego gatunku lub gatunków blisko spokrewnionych). ·ð Rozprzestrzenianie si wankomycynooporno[ci. PrzykBad: Gen vanB gene (z lewej) na 64 kb transpozonie jest cz[ci 250 kb elementu ruchomego przenoszonego z jednej komórki enterokoka do innej. Transpozony u LAB ·ð U szczepów Lac. lactis spotyka si 5 ró|nych sekwencji insercyjnych (IS) i u wikszo[ci takich szczepów wystpuj one w co najmniej dwóch kopiach, ·ð Niektóre szczepy posiadaj koniugacyjne transpozony (wielko[ci 68 kbp), ·ð Sekwencje IS s stwierdzane równie| u bakterii z rodzaju Lactobacillus i Leuconostoc, ale nie u Str. thermophilus. Plazmidy ·ð S kolistymi, superzwinitymi dwuniciowymi czsteczkami DNA, wystpujcymi obok chromosomu bakteryjnego prawie u wszystkich bakterii. ·ð S niezale|nie replikowanymi czsteczkami DNA (ich replikacja odbywa si niezale|nie od replikacji chromosomu komórki), ·ð LAB maj plazmidy w ró|nej liczbie kopii: niskokopiowe (liczba kopii 1 - 50) i wysokokopiowe (liczba kopii 100 - x100). ·ð Nie s niezbdne dla |ycia - mog by usunite bez szkody dla komórki (nie koduj funkcji, które byByby konieczne do jej |ycia, ale zwikszaj ró|norodno[ zajmowanych [rodowisk), ·ð Ilo[ genów zgromadzonych w plazmidach odgrywa znaczc rol w ewolucji i zdolno[ci adaptacyjnych komórek, w których si znajduj. ·ð Niektóre maBe plazmidy wykorzystuj do replikacji (powielania si) enzymy komórkowe, wiksze plazmidy posiadaj czsto geny kodujce wBasne enzymy replikacyjne, ·ð Istnieje wiele ró|nych plazmidów bakteryjnych, ·ð Poszczególne gatunki bakterii mog posiada nawet kilka typów plazmidów, ale nie musz posiada wszystkich. 5 typów plazmidów 1. Typu R  zawieraj geny kodujce oporno[ np. na antybiotyki, bakteriocyny, metale ci|kie. Mog przenosi oporno[ na antybiotyki midzy gatunkami bakterii, co ma ogromne znaczenie w pojawianiu si antybiotykoopornych szczepów bakterii patogennych. Powszechne stosowanie antybiotyków w lecznictwie, doprowadziBo do rozpowszechnienia si plazmidów R w[ród chorobotwórczych bakterii. 2. Typu F i umo|liwiaj przenoszenie genów midzy komórkami bakteryjnymi w procesie zwanym koniugacj. Mog zawiera dodatkowe geny, przejte z chromosomu, które s przenoszone do drugiej komórki podczas koniugacji. 3. Kolicynowe  na których zlokalizowane s geny kodujce biaBka zabijajce inne bakterie (bakterioncyny). 4. Degradacyjne  kodujce biaBka pozwalajce metabolizowa nietypowe zwizki chemiczne, np. toluen, nikotyn. 5. Wirulencji  kodujce zdolno[ wywoBywania chorób. Plazmidy u LAB ·ð S powszechniejsze u laktokoków ni| u paBeczek mlekowych, ·ð Wikszo[ szczepów laktokoków zawiera po 4 - 7 ró|nych plazmidów, ·ð Czsto spotykane u paBeczek mlekowych i pediokoków, ·ð Czasami stwierdzane u Str. thermophilus, Lactobacillus delbrueckii subsp. bulgaricus i paBeczek pochodzenia jelitowego. Plazmidy u laktokoków Maj szczególne znaczenie, gdy| warunkuj cechy u|yteczne dla bakterii - koduj cechy istotne dla technologii: ·ð aktywno[ kataboliczna wglowodanów, gBównie laktozy i galaktozy, ·ð aktywno[ proteolityczna, ·ð produkcja zwizków zapachowych, ·ð zdolno[ wytwarzania i oporno[ na substancje przeciwbakteryjne (bakteriocyny), ·ð oporno[ na bakteriofagi. Problemy z plazmidami u LAB ·ð Niestabilno[ przemysBowych szczepów LAB pod wzgldem cech technologicznych jest czsto powodowana utrat plazmidów przez komórki bakteryjne. ·ð LAB posiadaj 2 typy plazmidów: - teta - o masie ponad 10 tys. par zasad, w trakcie replikacji daje 2 identyczne, stabilne czsteczki plazmidów - RCR (rolling-circle replicating) - o masie ok. 10 tys. par zasad, wysokokopiowe, ale niestabilne, przy zaburzeniach w replikacji mo|e da komórki bezplazmidowe. Wiadomo ju|, |e na stabilno[ plazmidów w komórce wpByw ma np. mechanizm replikacji. Plazmidy niestabilne wykorzystuj mechanizm replikacji typu RCR (rolling circle replication, mechanizm toczcego si koBa). Plazmidy stabilne - mechanizm replikacji theta. Gubienie plazmidów przez komórki bakteryjne powoduje brak stabilno[ci cech szczepów przemysBowych podczas przeszczepiania i pasa|owania. Jest to powodowane tym |e jedna z form po[rednich, jaka powstaje w trakcie replikacji plazmidu wedBug mechanizmu RCR, jest jednoniciowy DNA. Obecno[ jednoniciowego DNA jest przyczyn strukturalnej i segregacyjnej niestabilno[ci plazmidu. ·ð Komórka bezplazmidowa DAJE w nastpnym pokoleniu ju| tylko komórki bezplazmidowe, a ta, która zawiera jeszcze plazmidy MO{E da potomstwo bezplazmidowe. ·ð MaBe plazmidy (< 5 kb) stwierdzane u Lactobacillus sp., podobnie jak wiele innych plazmidów bakterii Gram-dodatnich, wykazuj organizacj moduBow i s replikowane jak plazmidy RCR. Wymiana informacji genetycznej midzy LAB ·ð Horyzontalne przekazywanie genów - wymiana DNA midzy bakteriami. - w szerokim zakresie gospodarzy - midzy przedstawicielami ró|nych gatunków, a nawet ró|nych rodzajów. - w wskim zakresie gospodarzy - w obrbie tego samego gatunku. ·ð Wertykalne przekazywanie genów - dziedziczenie genu przez potomstwo. Wyró|niono trzy rodzaje horyzontalnego przekazywania genów: ·ð Koniugacja ·ð Transdukcja ·ð Transformacja Koniugacja ·ð Koniugacja wymaga bezpo[redniego kontaktu komórek. W taki sposób przekazywane s plazmidy i transpozony koniugacyjne, które s zdolne do tworzenia i wykorzystywania mostka koniugacyjnego. ·ð Przenoszonym materiaBem genetycznym mo|e by plazmid lub fragment chromosomu, który jest transferowany dziki plazmidowi. ·ð Plazmid F mo|e by autonomiczny lub zintegrowany z chromosomem bakterii (ten drugi przypadek uBatwia przeniesienie genów do innej komórki bakteryjnej w procesie koniugacji). Transdukcja ·ð LAB mog pozyskiwa nowe geny poprzez transdukcj, czyli za po[rednictwem bakteriofagów. Zazwyczaj przenoszony jest tylko maBy fragment DNA. Nie wszystkie bakteriofagi maj zdolno[ do transdukcji, nie ka|da bakteri mo|na transdukowa. Transformacja ·ð Transformacja oznacza pobranie DNA ze [rodowiska, w formie rozpuszczalnego DNA, uwolnionego z komórek bakteryjnych. Ten sposób przekazywania genów midzy bakteriami zostaB wykryty jako pierwszy. ·ð Transformacja naturalna zachodzi w [rodowisku naturalnym. Bakterie mog pobra w ten sposób liniowy, jednoniciowy fragment DNA przy udziale kompleksu biaBkowego obecnego w bBonie cytoplazmatycznej. ·ð Transformacja sztuczna ma na celu obej[cie tych wyspecjalizowanych kompleksów biaBkowych. W celu wprowadzenia obcego DNA do komórki stosuje si szok chemiczny lub elektryczny. W ten sposób wprowadza si fragmenty liniowe, dwuniciowe lub caBe plazmidy. Obcy fragment DNA, który dostanie si do komórki bakterii w wyniku transformacji (naturalnej lub sztucznej), mo|e by wBczony do genomu bakterii w wyniku rekombinacji homologicznej lub zosta zniszczony. ·ð W warunkach in vitro transformacja polega na wymieszaniu czystych hodowli bakteryjnych z wyizolowanym i oczyszczonym DNA, pobranym od innych bakterii. Te komórki, które pobraBy DNA, s nastpnie selekcjonowane i namna|ane w hodowlach. ·ð Metoda transformacji jest wykorzystywana w laboratoriach do mapowania (poznawania) i manipulowania informacj genetyczn (modyfikacji genetycznych). ·ð Sposoby transformacji: - kompetencja (naturalna zdolno[ niektórych gatunków bakterii do pobierania DNA, np. Streptococcus), - indukcja kompetencji ró|nymi zabiegami (u komórek niezdolnych do kompetencji naturalnej), - protoplastyzacja komórek Gram-dodatnich, - elektroporacja (zmiana przepuszczalno[ci bBon biologicznych pod wpBywem pola elektrycznego i transformacja plazmidowego DNA). Po co nam wiedza o genach LAB? ·ð UBatwia lub umo|liwia bardzo dokBadn klasyfikacj i identyfikacj LAB (homologia genów, gBównie sekwencjonowanie i porównanie fragmentów restrykcyjnych 16S rDNA w reakcji PCR). ·ð Ale poznanie sekwencji genów to nie jest wszystko - trzeba jeszcze pozna biaBka, które s kodowane i ich wBa[ciwo[ci. ·ð Pozwala na poznanie narzdzi (np. wektorów plazmidowych) do udoskonalania szczepów LAB stosowanych przemysBowo. ·ð Umo|liwia otrzymanie nowych szczepów LAB o lepszych lub nowych wBa[ciwo[ciach: - zdolno[ciach fermentacyjnych lub wzrostowych (np. szybsza fermentacja, lepsze cechy sensoryczne |ywno[ci fermentowanej, hamowanie rozwoju patogenów lub mikroflory psujcej |ywno[), - brak wytwarzania niepo|danych substancji ubocznych fermentacji, np. gorzkich peptydów, - wikszej odporno[ci na czynniki stresowe lub bakteriofagi. ·ð Umo|liwia otrzymanie szczepów LAB o nowych wBa[ciwo[ciach, np.: - wytwarzania substancji antybiotycznych, utrwalajcych |ywno[, skBadników od|ywczych (takich jak witaminy, aminokwasy), - rozkBadania lub neutralizacji substancji szkodliwych, np. alergenów, mykotoksyn, metali ci|kich, cholesterolu. ·ð Mo|liwo[ wykorzystania LAB dla poprawy zdrowia ludzi (profilaktycznie i jako terapeutyki, bez skutków ubocznych dla organizmu czBowieka). ·ð Mo|liwo[ regulacji szlaków metabolicznych LAB Najnowsze efekty? ·ð Regulacja metabolizmu aminokwasów i peptydów podczas wzrostu w mleku proteinazo-dodatnich (Prt+) i -ujemnych (Prt-) szczepów Lactococcus lactis. ·ð Badania nad zwalczaniem bakterii patogennych metod alternatywn do antybiotyków, przy u|yciu plazmidów, zwan strategi  Konia trojaDskiego . Strategia  Konia trojaDskiego polega na zabiciu patogennej bakterii przez wprowadzenie zabójczego plazmidu przy pomocy koniugacji z komórk nieszkodliwej bakterii. ·ð Bakterie mlekowe by mo|e pomog walczy z AIDS. Naukowcom z Brown Medical School w USA udaBo si zmodyfikowa bakterie mlekowe w ten sposób, |e wytwarzaj lek przeciwko HIV (biaBko nazwane cynowiryn, które Bczy si z wirusem HIV i zapobiega jego przyBczeniu do komórek bBony [luzowej). ZespóB naukowców dokonaB tego u|ywajc metody elektroporacji. Przez komórki bakterii, zawieszone w roztworze ochronnym (PEG, glikol polietylenowy), przepu[cili impulsy silnego prdu staBego. SpowodowaBo to utworzenie maBych porów w bBonie komórkowej bakterii. Dziki temu, zawieszone w roztworze czsteczki DNA mogBy wnikn do wntrza komórek bakteryjnych i bakterie zaczBy produkowa biaBko, którego gen zostaB do nich wprowadzony.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
lab6wyklad Genetyka bakterii fermentacji mlekowej
Zastosowanie bakterii fermentacji mlekowej w biotechnologii
lab5wyklad Wymagania dla probiotycznych szczepów bakterii fermentacji mlekowej
Zastosowanie bakterii fermentacji mlekowej w biotechnologii
Bakterie fermentacji mlekowej
Bakterie kwasu mlekowego
Genetyka bakterii tekst egz 2009
FERMENTACJA MLEKOWA OTRZYMYWANIE JOGURTU
Genetyka bakterii
Bakterie Mlekowe Wyniki
Konstrukcja wektora plazmidowaego DNA do klonowania genów i do sekrecji w bakteriach mlekowych
GENETYKA MOLEKULARNA BAKTERII I WIRUSÓW
lab1wyklad Zastosowanie bakterii mlekowych w technologii produkcji żywności pochodzenia roślinnego

więcej podobnych podstron