plik

��78 PAP Jacek Bednarczyk Szermierka nale�y do tych dyscyplin sportu, w kt�rych kontakt trenera z zawod- nikiem jest bardzo bliski; niesie to okreSlone konsekwencje dla obu stron. 78 79 Prawdziwy trener kocha swoj� dziedzin� sportu w sobie, a nie siebie w sporcie. Trener naucza i wychowuje nie tylko za pomoc� s��w, pokaz�w i �wicze�, ale r�wnie� tym, kim jest. Jak sta� si� dobrym trenerem rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim Zbigniew Czajkowski, ur. w 1921 r., byB reprezen- tantem Polski we florecie i szabli, zdobyB wiele medali w mistrzostwach Polski, odnosiB tak�e sukcesy w zawodach mi�dzynarodowych. Od 1954 do 1980 roku trener w GKS Piast Gliwice, na- czelny trener Polskiego Zwi�zku Szermierczego, kierownik wyszkolenia, przewodnicz�cy Komisji Sportowo-Szkoleniowej PZS. CzBonek Mi�dzy- narodowej Federacji Szermierczej. Magistrem sportu zostaB w 1981 roku, a w dwa lata p�xniej doktorem nauk o kulturze fizycznej ( Ewolu- cja szermierki na bronie kolne od czas�w Sredniowiecza do prze�omu XIX i XX wieku ). Od 1980 roku pracuje w AWF Katowice, jako kierownik ZespoBu Szermierki. Jest promotorem licznych prac magisterskich, wyszko- Sport Wyczynowy 2006, nr 3-4/495-496 79 80 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim liB ponad 100 trener�w szermierki, napisaB 30 ksi��ek, Do najwa�niejszych nale��: Nowa szermierka 1951, 1954, Szermierka na florety 1954, Teoria i metodyka wsp��czesnej szermierki 1968, Trening szermierza (dwa tomy) 1988, Nauczanie techniki sportowej 1991, Poradnik trenera 1994, Psychologia sprzymierze�cem trenera 1998, Theory, Practise and Methodology of Fencing 2001, Understanding Fencing The Unity of Theory and Practice 2004. ProwadziB liczne kursy, wy- kBady i seminaria w zagranicznych uczelniach i oSrodkach sportowych (USA, Wielka Brytania, Irlandia, Szwajcaria, Holandia, Czechy, Rosja, Ukraina, Austria). Profesor Zbigniew Czajkowski nale�y do najstarszych wsp�Bpracownik�w Sportu Wyczynowego , wielokrotnie nagradzany w konkursie na najlep- sze publikacje. Panie Profesorze, zapewne by�o W moim przypadku nie by�o tak, �e tak, �e kt�regoS razu wyszed� Pan na najpierw przesta�em by� zawodnikiem, plansz� nie po to, by walczy� na flo- a dopiero potem zacz��em pracowa� rety, lecz udzieli� lekcji szermierczej jako trener. Ju� jako m�ody szermierz, swemu uczniowi. Pa�ski d�ugi i boga- zawodnik we Lwowie, pomaga�em fecht- ty �yciorys sportowy pozwala stwier- mistrzowi WBadysBawowi Aab�dziew- dzi�, i� nale�y Pan do tych nielicz- skiemu w prowadzeniu �wicze� zbio- nych os�b, kt�re ��cz� czasy dawne rowych. Po wojnie, w Edynburgu, by- z nowymi. Natomiast dorobek intelek- �em cz�onkiem Edinborough Fencing tualny, dydaktyczny, trenerski oraz Club oraz Scottish Fencing Club. W tym olbrzymie doSwiadczenie, z kt�rego, samym czasie za�o�y�em sekcj� szer- co chcia�bym podkreSli�, umie Pan miercz� w Zrzeszeniu Student�w Pola- korzysta� pozwalaj� uzna� Pana k�w w Wielkiej Brytanii i w niej pe�- za najbardziej odpowiedni� osob� ni�em czynnoSci fechtmistrza-amatora. do rozwa�a� na temat wieIowy- BraliSmy udzia� w zawodach, r�wnie� miarowego profiIu trenera jako mi�dzynarodowych, w Szkocji i w An- osoby i jako zawodu . W tym nu- glii, osi�gaj�c dobre wyniki. W 1949 merze zgromadziliSmy om�wienia roku wr�ci�em do kraju i od razu zdo- ostatnio wydanych (za granic�) ksi�- by�em tytu� mistrza Polski we florecie. �ek wi��cych si� z tym tematem. By�em cz�onkiem kadry olimpijskiej W ten spos�b, gdy jeszcze dodamy we florecie i szabli, pe�ni�c jednocze- treS� poni�szej rozmowy z Panem, Snie funkcj� przewodnicz�cego Komi- problem trenerski sta� si� tematem sji Sportowo-Szkoleniowej w Polskim g��wnym. Zwi�zku Szermierczym. W 1953 roku 80 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim Jak sta� si� dobrym trenerem 81 otrzyma�em tytu� trenera I klasy i rozpo- mie� sformu�owanie dobry trener ? cz��em prac� trenersk� w klubie Bu- Czy wystarczy, jeSli b�dzie skutecz- dowlani Gliwice (p�xniejszy GKS nym, takim, kt�rego zawodnicy od- Piast Gliwice). JednoczeSnie przez nosz� sukcesy, bij� rekordy, zostaj� wiele lat pe�ni�em funkcj� kierownika mistrzami...? wyszkolenia PZS oraz trenera kadry olimpijskiej. Przez ca�y ten czas bra�em Trener, podobnie jak to jest w in- udzia� w zawodach, osi�gaj�c w bardzo nych zawodach, po uko�czeniu studi�w doros�ym wieku dobre wyniki, r�w- musi si� dalej uczy� i doskonali�. Cele, nie� w zawodach mi�dzynarodowych. zadania, formy i metody, dob�r �wicze� �wiczenia oraz udzia� w zawodach po- i sposoby ich prowadzenia, oddzia�y- mog�y mi bardzo w wypracowaniu no- wanie wychowawcze etc. s� zale�ne od wych koncepcji organizacyjnych i me- wielu czynnik�w: miejsca pracy, etapu todycznych w mojej pracy trenerskiej, szkolenia zawodnik�w, motywacji. Na zar�wno w klubie, jak i z kadr�. DoSwiad- przyk�ad w Pa�acu M�odzie�y czy w ucz- czenie zawodnicze sk�oni�o mnie do sto- niowskim klubie szermierczym, w pierw- sowania realistycznych i rozs�dnych spo- szym etapie szkolenia dzieci, g��wne sob�w prowadzenia �wicze�. Praca trene- zadania trenera to: wszechstronne rozwi- ra natomiast pomog�a mi w lepszym ro- janie m�odego zawodnika, polepszenie zumieniu techniki, taktyki, postrzeganiu, jego zdolnoSci ruchowych i przystoso- rozpoznawaniu i ocenie przeciwnika, wawczych; zapewnienie zabawy, roz- wyborze odpowiednich dzia�a� w walce rywki i wy�ycia si� ruchowego; zapew- etc. Przygotowania i udzia� w zawodach nienie optymalnego poziomu pobudze- w spos�b oczywisty podnosz� sprawnoS� nia; nabycie poczucia w�asnej wartoSci; ruchow� fechtmistrza, co jest szczeg�l- nauczenie podstaw techniki i taktyki nie wa�ne przy udzielaniu lekcji indywi- danej dziedziny sportu. W sporcie wyczy- dualnych. Chodzi o to, aby ruchy fecht- nowym, w kolejnych etapach szkolenia, mistrza by�y prawdziwe , sprawne, do- zadania zaprawy i wynikowe ulegaj� k�adne i szybkie. A ponadto, zawodnicy znacznym zmianom. Opisa�em to dok�ad- dostrzegaj� i bardzo ceni� praktyczne nie w wielu swoich ksi��kach i opraco- umiej�tnoSci trenera. waniach. W etapie zawodniczym i mi- strzowskim, w sporcie wyczynowym, na Podstawowe dla naszej rozmowy plan pierwszy wybija si� wsp��zawod- pytanie, to jak sta� si� dobrym tre- nictwo i osi�ganie jak najlepszych wy- nerem? Chc� tu podkreSli� zna- nik�w, ale nie wolno zapomina� o od- czenie s�owa sta� si�, a nie zosta�. dzia�ywaniu wychowawczym. Trener Albowiem trenerem mo�na zosta�, musi te� pami�ta�, �e nie tylko zdolno- otrzymuj�c stosowny dokument po Sci wysi�kowe, koordynacyjne, technika uko�czeniu studi�w lub, niestety, tyl- i taktyka s� wa�ne, ale r�wnie� szybkoS� ko kursu, ale c�� wart jest taki Swie- i trafnoS� postrzegania, r��ne w�aSciwo- �o upieczony specjalista. Jak rozu- Sci uwagi, dok�adne poznanie swojej Jak sta� si� dobrym trenerem 81 82 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim dziedziny sportu, odpowiedni zestaw wiednich Srodk�w zach�caj�cych i odpo- motywacji osi�gni��, uporczywoS� dzia- wiedni styl kierowania. �ania, odpornoS� na sytuacje trudne itd. Tego wszystkiego trener musi uczy� KiedyS trenerom wystarcza�o to, co si� sam. z grubsza zapami�tali z okresu, gdy sami uprawiali sport. JeSli by�a to, Nie ka�dy, nawet ten, kto bardzo by powiedzmy, jakaS gra zespo�owa tego pragn��, nadaje si� na trenera pami�tali podstawowe zasady gry, podobnie jak nie ka�dy mo�e zosta� niekt�re elementy techniki, role po- dobrym chirurgiem, konstruktorem, szczeg�lnych formacji oraz �wiczenia matematykiem. Trzy czynniki zdaj� treningowe, do kt�rych zasobu przy- si� w tym przypadku odgrywa� bez- wi�zywano szczeg�lne znaczenie. wzgl�dnie podstawow� rol� kandy- DziS, �eby napisa� program treningu dat na trenera powinien lubi� sport, dla zawodnika czy grupy w etapie sam uprawia� (wczeSniej) sport i lu- szkolenia mistrzowskiego i umie� go bi� uczy� m�odych ludzi... poprowadzi�, potrzeba sporej wiedzy. Jak Pan uwa�a z jakiego zakresu Trener musi kocha� swoj� dzie- wiedza najbardziej przydatna jest tre- dzin� sportu w sobie, a nie siebie w nerowi? sporcie. W�wczas jest tak, jak napisa� w XVI wieku znakomity chirurg paryski Trener powinien by� wszech- Ambroise Par�: �aden wysi�ek nie jest stronnie wyksztaBcony i stale powi�k- zbyt du�y dla cz�owieka, kt�ry kocha sza� i uaktualnia� swoj� wiedz�, szcze- swoj� sztuk� . W praktyce trener musi g�lnie z zakresu teorii i metodyki spor- nie tylko wykonywa� i stosowa� pewne tu, nauki o ruchach cz�owieka, pedago- dzia�ania (nawyki i odpowiedzi czucio- giki, fizjologii, psychologii i innych wo-ruchowe) z danej dziedziny sportu, dziedzin. Dobry trener musi by� wytraw- ale tak�e uczy� ich w taki spos�b, aby nym psychologiem (oddzia�ywanie wy- zawodnik nie tylko umia� wykona� pew- chowawcze, indywidualizacja procesu ne ruchy, ale r�wnie� z powodzeniem zaprawy, stosowanie Srodk�w zach�caj�- stosowa� je w zawodach. Warto te� cych). Wytrawny trener potrafi te� ko- podkreSli�, �e trener naucza i wycho- rzysta� ale bez Slepego naSladownic- wuje nie tylko za pomoc� sB�w, poka- twa z innych dziedzin dzia�alnoSci cz�o- z�w i �wicze�, ale r�wnie� tym, kim wieka. jest. Uczniowie, zw�aszcza m�odzi, bar- dzo cz�sto bezwiednie naSladuj� zacho- Ca�kowicie inne dyspozycje i umie- wania trenera, spos�b bycia, jego ruchy, j�tnoSci potrzebne s� trenerowi, aby poczucie humoru etc. Dlatego tak wa�- prawid�owo i skutecznie prowadzi� na jest odpowiednia motywacja, praco- zawodnik�w m�odych, w niekt�rych witoS�, punktualnoS�, stosowanie odpo- sportach s� to dzieci, i w pe�ni doj- 82 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim Jak sta� si� dobrym trenerem 83 rza�ych zawodowc�w (a propos, czy nia do samej siebie). Dziewcz�ta s� bar- w relacjach z tymi drugimi jakiekol- dziej wra�liwe na wszelkie uwagi kry- wiek oddzia�ywanie pedagogiczne tre- tyczne (na przyk�ad przy usuwaniu b��- nera jest zbyteczne?) d�w technicznych), kt�re musz� by� podane �agodnie i taktownie. Z drugiej OczywiScie, oddzia�ywanie wy- strony dziewcz�ta bardzo ceni� wyrazy chowawcze, pewne przejawy stylu kie- uznania i pochwa�y. Wyra�aj�c swoje rowania, formy, metody, dob�r i sposo- uznanie dla wybranych zawodniczek, by prowadzenia �wicze� znacznie si� trener musi by� bardzo ostro�ny, bo je- r��ni� w kolejnych etapach szkolenia. �eli na przyk�ad powie: Ma�gosia Na przyk�ad w pierwszym, wst�pnym Swietnie wykonuje wypad lub Madzia etapie szkolenia, kiedy mamy do czynie- w tych zawodach walczy�a doskonale , nia z dzie�mi, nale�y stosowa� zwierzch- to odzew u pozosta�ych zawodniczek, niczy styl kierowania. W dalszych eta- mo�e by� taki: Co on widzi w tej Ma�- pach bardziej wydajny, skuteczny i war- gosi? , On dostrzega tylko zalety Ma- toSciowy spo�ecznie jest styl wsp��pra- dzi . Z drugiej strony jednak�e kobiety cuj�cy i przyjazny. Na etapie mistrzow- s� bardziej wdzi�czne, bardziej docenia- skim trener staje si� pewnego rodzaju j� wysi�ek trenera i jego udzia� w ich doradc� zawodnika, niemniej oddzia- sukcesach. Cz�sto s�ysza�em, gdy gratu- �ywanie wychowawcze jest sta�� i wa�- lowa�em osi�gni�� moim zawodnicz- n� potrzeb�. W ka�dym etapie szkole- kom, wypowiedzi w rodzaju: To dzi�ki nia, cho� w r��ny spos�b, trener powi- Panu czy Wygra�am dla Pana . To nien zapewni� oddzia�ywanie wycho- samo dotyczy trener�w i trenerek. Ko- wawcze. biety na kursach trenerskich bardziej doceniaj� wiedz�, umiej�tnoSci i wysi�ek Jest te� spora r��nica w trenowa- prowadz�cego �wiczenia i okazuj� swe niu dziewcz�t/kobiet i m��czyzn... uznanie i wdzi�cznoS� d�ugo po zako�- czeniu kursu czy studi�w. Co nie ozna- Jest oczywiScie bardzo istotna r��- cza, �e m��czyxni nie potrafi� r�wnie� nica w rozwoju osobniczym dziewcz�t doceni� wk�adu trenera w budowanie ich i ch�opc�w (dziewcz�ta rozwijaj� si� sukces�w sportowych. Wielk� satysfakcj� szybciej). Ponadto wyst�puj� r��nice sprawiaj� mi wyrazy uznania i wdzi�cz- w motywacji osi�gni��. U zawodni- noSci ze strony trener�w, szczeg�lnie za- k�w, zw�aszcza wybitnych, wielk� rol� granicznych, kt�rzy uczestniczyli w pro- odgrywa motyw powodzenia (ch�� wadzonych przeze mnie r��nych kursach wsp��zawodnictwa, ch�� wygrania, szkoleniowych w AWF Katowice lub za wiara w zwyci�stwo). U kobiet nato- granic�. miast nader cz�sto przewa�a motyw unikania pora�ki (obawa przed pora�k�, Trenerowi, kt�ry prowadzi jak�S unikanie trudnych sytuacji, brak zaufa- grupk� m�odych zawodnik�w, b�d�- Jak sta� si� dobrym trenerem 83 84 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim cych w pocz�tkowym okresie szkole- niku dru�yny i zawodnik jest nadmier- nia, wystarczy podstawowe wyposa- nie pobudzony (co upoSledza szybkoS� �enie warsztatu . Gdy jednak szko- i trafnoS� postrzegania, szybkoS� reago- lenie obejmuje zawodnik�w klasy mi- wania, trafnoS� wyboru dzia�ania, jakoS� strzowskiej mi�dzynarodowej, gdzie wykonania ruchu), trener zamiast za- proces treningu musi by� i programo- wodnika uspokoi� jeszcze bardziej go wany i kontrolowany bardzo dok�ad- pobudza i denerwuje, zak��ca jego sku- nie, trener zmuszony jest niekiedy pienie uwagi lawin� okrzyk�w i rad, co korzysta� z pomocy r��nych specja- oczywiScie niechybnie prowadzi do po- list�w doraxnie, albo te� wszyscy ra�ki. oni tworz� jeden zesp��. Nie przesta- Trener, kt�ry nie wie, jak r��ne s� j�c by� kierownikiem procesu szkole- wymiary osobowoSci introwertyka i eks- nia, i zaznaczmy to odpowiedzial- trawertyka i jak ich nale�y traktowa�, te� nym za wyniki, trener musi dyspono- mo�e pope�ni� powa�ne b��dy. Na przy- wa� jeszcze szersz� wiedz� i zdolno- k�ad bardzo ostre, zdecydowane, kry- Sciami kooperacji... tyczne uwagi dzia�aj� bardzo ujemnie na introwertyka, kt�ry woli �agodn� perswa- Jest oczywiste, �e im wy�szy po- zj� i przyjazny spos�b zwracania uwagi. ziom sportowy, im wy�szy etap szko- Natomiast bardzo taktowne, �agodne lenia, tym bardziej z�o�one s� zadania zwracanie si� do ekstrawertyka nie od- trenera i tym wi�ksza wiedza i umie- nosi �adnego dodatniego skutku, a jesz- j�tnoSci praktyczne s� mu potrzebne: cze mo�e go rozzuchwala�. prowadzenie coraz bardziej z�o�onych ZnajomoS� psychologii jest ogromnie �wicze�, sprawy organizacyjne sekcji, wa�na w oddzia�ywaniu wychowaw- klubu, kadry, stosowanie czynnik�w czym, rozwijaniu motywacji zawodnika, zach�caj�cych (motywacyjnych), od- a zw�aszcza motywacji osi�gni�� czy dzia�ywanie wychowawcze, obserwa- odpornoSci na sytuacje trudne, w kszta�- cja zawod�w, planowanie procesu tre- towaniu uporczywoSci dzia�ania, wypra- ningu, stosowanie r��nych sprawdzia- cowywaniu typu taktycznego zawodnika n�w etc. z uwzgl�dnieniem wymiar�w osobowoSci Trener cz�sto musi korzysta� z pomo- i cech temperamentu (przyrodnoSci), bu- cy psychologa lub lekarza, ale przede dowaniu samodzielnoSci oraz kszta�towa- wszystkim, jak ju� wspomnia�em, sam niu radoSci z uprawiania sportu. Nale�y musi by� dobrym psychologiem i zna� pami�ta�, �e to sport jest dla ludzi, a nie inne dziedziny wiedzy. Trener, kt�ry nie przeciwnie. Uprawianie sportu powinno zna psychologii, praw Yerkesa-Dodsona, zapewnia� radoS�. Powodem tej radoSci znaczenia motywacji i pobudzenia oraz powinny by� czynniki zewn�trzpochodne ich wp�ywu na sprawnoS� i skutecznoS� i wewn�trzpochodne, zwi�zane i nie zwi�- dzia�ania pope�nia wiele b��d�w. Na zane z osi�gni�ciami. przyk�ad, kiedy jedno trafienie decyduje Dla mnie godnym podziwu wzorem o zwyci�stwie, o zdobyciu medalu, o wy- p�ywaka, trenera, psychologa, naukowca 84 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim Jak sta� si� dobrym trenerem 85 i autora jest James Counsilman. �wi- ska� u zawodnika efekt w postaci czenia p�ywak�w s� na pewno mniej rozwoju okreSlonych dyspozycji psy- r��norodne, mniej barwne i bardziej chofizycznych, kt�re nast�pnie umo�- nu��ce ni� �wiczenia szermierzy czy liwi� osi�gni�cie lepszego wyniku tenisist�w, a jednak wyszkoli� on, stosu- sportowego (rekordu), musi u�ywa� j�c wspania�e Srodki motywacyjne, ca�� Srodk�w, kt�rych si�a powoduje ogrom- plejad� medalist�w olimpijskich i mi- ne zmiany w organizmie zawodnika. strzostw Swiata. Ma�o tego, stosowa� Zreszt�, nie tylko w r��nych uk�adach bardzo m�dry zwyczaj, �e zawodnika, organizmu. Ile� bodxc�w r�wnocze- kt�ry zaniedbywa� studia, zawiesza� na Snie uderza w psychik� np. b�d�cego pewien okres w trweningach. w okresie rozwojowym zawodnika. Jak ju� wspomina�em, trener musi NieznajomoS� podstaw fizjologii wy- umie� wsp��pracowa� z dzia�aczami, si�ku, psychologii czy pewnych za- lekarzem, psychologiem, masa�yst�, in- gadnie� z zakresu medycyny sportu nymi trenerami i... dziennikarzami. Musi (o metodyce treningu wspomina� na- inaczej �wiczy� i inaczej motywowa� wet nie wypada) czyni go osobnikiem jeszcze raz to podkreSlam ekstrawer- wr�cz niebezpiecznym... tyka i introwertyka, choleryka, sangwi- nika i flegmatyka, inaczej zawodnika Wszystko to jest w pe�ni zgodne sta�ego emocjonalnie i niesta�ego emo- z tym, co przed chwil� powiedzia�em. cjonalnie, inaczej zawodnika o prze- Chcia�em przy tym doda�, �e nie ma wadze czynnoSci uk�adu wsp��czulnego jednego wzorca idealnego trenera. Jak oraz o przewadze czynnoSci uk�adu powiada Ozolin Ka�dy wielki trener przywsp��czulnego, inaczej zawodnika kroczy w�asn� drog� . Tym niemniej typu wojownik i inaczej zawodnika wybitni trenerzy posiadaj� pewne cechy typu technik . To te� wymaga du�ej wsp�lne: rozleg�a wiedza og�lna i fa- znajomoSci psychologii, fizjologii, spo- chowa, stale uzupe�niana, poszerzana, strzegawczoSci oraz umiej�tnoSci pro- unowoczeSniana z wykorzystaniem wadzenia prostych i �atwo dost�pnych og�lnej wiedzy o sporcie, a tak�e z in- bada� i ankiet. Zagadnienia te opisa�em nych dziedzin sportu i nauki. Niezb�d- w wielu moich ksi��kach i opracowaniach ne s� te�: wysoki poziom umiej�tnoSci ostatnio w znakomicie sprzedaj�cej si�, technicznych oraz praktycznego na- wydanej w 2005 roku w Nowym Jorku, uczania nawyk�w i umiej�tnoSci czu- ksi��ce Understanding Fencing (ju� ciowo-ruchowych; zdolnoSci przyw�d- szykuje si� drugie wydanie). cze, motywacyjne i organizatorskie; umiej�tnoSci wychowawcze, inspiro- Nie ulega w�tpliwoSci, �e ka�dy, wanie i odpowiednie motywowanie kto chce sta� si� dobrym trenerem, uczni�w, w tym co jest szczeg�lnie musi stale mie� zakodowane w g�o- wa�ne poprzez osobisty przyk�ad. wie, �e uprawia zaw�d o ogromnej Nader wa�na jest umiej�tnoS� przekazy- odpowiedzialnoSci. Trener, aby uzy- wania wiedzy i umiej�tnoSci oraz kszta�- Jak sta� si� dobrym trenerem 85 86 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim towania swoistych zdolnoSci wysi�ko- giczny, ch�� i umiej�tnoS� przekazywa- wych i zbornoSciowych, wysoki po- nia swego doSwiadczenia innym cz�- ziom praktycznych umiej�tnoSci meto- sto w formie pisemnej. dycznych. Szczeg�lnie trudnym i odpowiedzial- Kolejne wa�ne cechy to postawy nym zadaniem wybitnego trenera jest nowatorskie, sta�e doskonalenie swo- nauczanie i doszkalanie m�odszych in- ich umiej�tnoSci, poszukiwanie nowej struktor�w i trener�w (zdumiewaj�co wiedzy, Sledzenie przemian w sporcie cz�sto nie doceniane i nie stosowane). i w nauce; umiej�tnoS� planowania, pro- O ile w szkoleniu zawodnik�w uczymy gramowania i organizowania procesu za- go, jak wykonywa� i stosowa� okreSlo- prawy sportowej, sprawdzanie przebiegu ne dzia�ania w walce, to trenera czy in- i wynik�w szkolenia, wnikliwa obserwa- struktora uczymy, jak tego naucza�. I to cja i analiza przebiegu zawod�w, umie- jest znacznie trudniejsze. j�tne stosowanie zasad treningu (w tym szczeg�lnie zasady swoistoSci, przeno- Bywa jednak, �e niekt�rzy trenerzy, szenia wprawy, indywidualizacji). Nie- mimo posiadania cech, zdolnoSci, zb�dne s� dalej: umiej�tnoS� ciekawego, umiej�tnoSci oraz wiedzy, kt�re win- r��norodnego i barwnego sposobu pro- ny cechowa� dobrego trenera, nie wadzenia �wicze�, kszta�towanie u za- odnosz� spektakularnych sukces�w, wodnik�w zainteresowania swoj� dzie- innym zaS, mniej kompletnym w fa- dzin� sportu (czynnik umys�owy) oraz chowym wyposa�eniu , to si� uda- radoSci z uprawiania sportu (czynnik je. Sport to dziwna dziedzina, nie- uczuciowy); prowadzenie dokumentacji prawda�... szkoleniowej; umiej�tnoS� wsp��pracy z innymi trenerami, dzia�aczami, rodzica- Tak, to prawda. Nie wystarczy mi, ze szko��; tw�rcza pasja i nowator- wiedzie� i umie� wiele, trzeba to jesz- stwo; tw�rcze korzystanie z dorobku in- cze umie� przekaza� innym, a to nie nych sport�w, ale przy unikaniu Slepe- jest �atwe. Jerzy PawBowski, fenome- go naSladownictwa; barwna, silna oso- nalny szermierz, szablista wszechcza- bowoS� z mocno zaznaczonym wp�y- s�w, wielokrotny medalista igrzysk wem na uczni�w. Doda�bym tu jeszcze; olimpijskich i mistrzostw Swiata, pr�bo- Swietne opanowanie techniki swojego wa� przez kilka miesi�cy naucza� szer- sportu wzorowe i inspiruj�ce wyko- mierki wybranego zawodnika w swoim nywanie pokaz�w, pewnoS� siebie, wia- klubie. Nic z tego nie wysz�o, wi�c z dal- r� w s�usznoS� swoich pogl�d�w i sku- szych pr�b zrezygnowa�. Cz�sto bywa tecznoS� stosowanych metod, ale przy tak, �e wybitny zawodnik zostaje prze- tym otwartoS� na inne pogl�dy i meto- ci�tnym trenerem, ale bywa r�wnie� dy; szerokie zainteresowania og�lne tak, �e przeci�tny zawodnik zostaje bar- (mimo wielkiego skupienia si� na swo- dzo dobrym. Bywa te� i tak i to jest jej dziedzinie sportu trenerzy nie mog� najlepsza sytuacja �e znakomity za- by� monomaniakami); talent pedago- wodnik zostaje wybitnym trenerem. 86 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim Jak sta� si� dobrym trenerem 87 Przyzna Pan, trenerstwo to szcze- W sporcie wyczynowym ostatnio g�lna profesja, mo�na j� uprawia� do wyr��nia si� bardzo nie zawsze do- p�xnego wieku, jeSli nie na boisku, datnio sport zawodowy (pi�ka no�na, planszy, basenie, stoku narciarskim, koszyk�wka, �u�el, tenis). Ma to mi�- macie... prowadz�c zaj�cia, to za dzy innymi pewne skutki ujemne: tylko biurkiem, przy komputerze, opraco- funkcja kontrolna motywacji zewn�trz- wuj�c konspekty program�w itp., itd. nej, trenerzy, zawodnicy i przede Natomiast gdy chodzi o zarobki, to wszystkim dziennikarze pisz� i m�wi� jest wSr�d trener�w arystokracja, np. prawie wy��cznie o pieni�dzach, o puli pensje niekt�rych trener�w pi�kar- nagr�d, o kupowaniu i sprzedawa- skich si�gaj� zawrotnych wysokoSci. niu zawodnik�w, a zapominaj� o istot- Ale c�� poradzi� na komercjalizacji nych wartoSciach i pi�knie sportu. Bo- sportu najlepiej, jak dot�d, wysz�y gus�aw Kaczy�ski, kiedy m�wi o pi�k- zespo�owe gry sportowe, a taka szer- nie muzyki Beethovena czy mistrzow- mierka, mimo wielu i to zako�czonych skiej grze Rafa�a Blechacza, nie roz- pomySlnie stara�, aby poprawi� sw�j wodzi si� nad wynagrodzeniem pieni��- odbi�r, gromadzi wci�� nieliczn� wi- nym. Przed kilkoma laty prowadzi�em downi�... wyk�ady o nawykach, motywacji i pra- cy trenera na konferencji metodycznej Za to trenerzy szermierki na og�� trener�w gier sportowych w OSrodku d�ugo �yj� i s� bardzo �ywotni i spraw- Przygotowa� Olimpijskich w Spale. Co ni do p�xnej staroSci. Jest tak dlatego, �e mnie niemile zaskoczy�o, to fakt, �e fechtmistrz prowadzi lekcje indywidual- uczestnicy konferencji podczas posi�- ne i musi dba� o swoj� sprawnoS� (szyb- k�w, spacer�w, przerw na kaw� m�wili koS�, dok�adnoS� prowadzenia broni, tylko i wy��cznie o pieni�dzach, pre- wypady i rzuty etc.). W Sredniowieczu miach, nagrodach oraz kupnie i sprzeda- i w czasach p�xniejszych, kiedy Srednia �y zawodnik�w. wieku m��czyzny wynosi�a oko�o 40 lat, Dla mnie r�wnie� dziwne wydaje fechtmistrze w wieku 70, 80 i wi�cej si� to, �e w dru�ynie francuskiej na mi- lat dawali lekcje i brali udzia� w poje- strzostwach Swiata w pi�ce no�nej nie dynkach. Wed�ug mnie jest to dodatni by�o ani jednego zawodnika graj�cego wp�yw dzia�alnoSci poznawczej (wiedza, w klubie francuskim, a w dru�ynie Se- mySli, postrzeganie, skupienie uwagi), negalu wszyscy gracze byli zawodnika- uczu� (pobudzenie, motyw powodzenia, mi klub�w francuskich. Wprawdzie emocje) i ruchu (sprawnoS� wysi�kowa obcy jest mi szowinizm czy rasizm, ale i zbornoSciowa). Praca trenera jednak- dziwi mnie to, �e w Pogoni Szcze- �e zaczyna si� i ko�czy przy biurku cin graj� wy��cznie czarnosk�rzy za- (planowanie, analiza �wicze� i zawo- wodnicy. d�w, wyznaczanie zada� szkolenio- Kiedy powr�ci�em z mistrzostw Eu- wych i wynikowych, przygotowanie ropy, w kt�rych moja uczennica w szpa- sprawdzian�w etc.). dzie zdoby�a z�oty medal, kupi�em ga- Jak sta� si� dobrym trenerem 87 88 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim zet� sportow� i co tam przeczyta�em: Panie profesorze, czy s�ysza� Pan trzecioligowy Herkules Madryt straj- o Akademii Trenerskiej co Pan s�- kuje; Murzyn koszykarz zgwa�ci� Mu- dzi o tym pomySle? rzynk�; inny koszykarz za�ywa Srodki dopinguj�ce; zawodniczka X by�a dru- Tak, s�ysza�em. U nas jest bardzo ga w maratonie nowojorskim, a pula du�o AWF-�w, o wiele wi�cej ni� w in- nagr�d wynosi�a Y dolar�w; nauczy- nych krajach, a ponadto w wielu innych cielka w szkole na Podlasiu wprowadza naszych uczelniach istniej� wydzia�y baseball... wychowania fizycznego i rekreacji rucho- wej. Nie jestem pewien, czy powo�anie ZgodziliSmy si�, �e aby sta� si� jeszcze jednej uczelni, kt�ra by szkoli�a dobrym trenerem, trzeba si� uczy�, tylko trener�w, jest po��dane. Troch� stale, stara� si� by� na bie��co z li- obawiam si�, �e wy��czenie studi�w tre- teratur� fachow�, ale nie byle jak� nerskich z programu AWF-�w jeszcze tego jest co nie miara, bra� udzia� bardziej oddali�oby programy, wyk�a- w konferencjach, rozmawia� z cieka- dowc�w i s�uchaczy od praktyki. Nie wymi ludxmi, nie tylko ze Srodowiska wolno nie docenia� umiej�tnoSci prak- sportu... tycznych oraz jednoSci poznania i dzia- �ania. A, jak napisa� s�ynny paryski chi- Pod tym wzgl�dem pogl�dy nasze rurg Ambroise Par�, sama wiedza bez s� ca�kowicie zbie�ne. Trener musi si� doSwiadczenia praktycznego niewiele da stale uczy� czytaj�c fachowe podr�czni- chirurgowi . ki, opracowania metodyczne, analizuj�c przebieg �wicze� i zawod�w, pami�taj�c Idea zdaje si� by� nieco inna, cho- przy tym, �e najwi�cej uczymy si� dzi o to, by w formie studi�w po stu- ucz�c innych. Ju� przed wiekami rab- diach dokszta�ci�, zaktualizowa� wie- bi Yehuda napisa�: Wiele nauczy�em dz� trener�w ju� pracuj�cych, tych, si� od moich nauczycieli, jeszcze wi�- kt�rzy pe�nili, pe�ni� lub mog� pe�ni� cej od moich koleg�w, ale najwi�cej od odpowiedzialne stanowiska szkolenio- moich uczni�w . Ja sam stwierdzi�em, we. W takim przypadku niezmiernie �e przygotowuj�c i prowadz�c rozmaite wa�ne znaczenie mia�yby: program, kursy powi�kszam moj� wiedz� i moje wyk�adowcy, formy kszta�cenia itd. umiej�tnoSci. Antoni Piechniczek trener, kt�re- A, to zmienia posta� rzeczy. W ta- go bardzo ceni� tak okreSli� dobrego kim razie ca�kowicie popieram tak� ini- trenera: Dobrym trenerem i wychowaw- cjatyw�. Pragn� jedynie podkreSli� ol- c� mo�e zosta� tylko ten, kto zawodowi brzymie znaczenie programu. To, czego swojemu poSwi�ci si� bez reszty, kto b�dzie si� uczy� w Akademii, powinno posiada talent, umiej�tnoS� pracy nad by� najSwie�sze, najbardziej przydatne sob� przez ci�g�e wzbogacanie wiedzy w praktyce, podawane przez najlepszych i odrobin� natchnienia od Boga . wyk�adowc�w... 88 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim Jak sta� si� dobrym trenerem 89 Szczeg�lnie trudne jest prowadze- Zatrudnienie obcego trenera, wy- nie zawodnika czy zespo�u w czasie bitnego specjalisty w danej dziedzinie walki z przeciwnikiem. Trener musi sportu, nie jest, w zasadzie, niczym szybko, prawid�owo i najlepiej bez zdro�nym, a bywa czasami bardzo po- emocji odczytywa� jej przebieg, wie- �yteczne. Ale ka�da kra�cowoS� mo�e dzie�, jakie kroki nale�a�oby podj�� prowadzi� i cz�sto prowadzi do niedo- w danym momencie, a r�wnoczeSnie rzecznoSci. I tak jest chyba u nas w pew- nie pozbawia� zawodnika autonomii nych dziedzinach sportu. Lepiej chyba decyzji. jest poSwi�ci� wi�cej uwagi na wBaSci- we i dobre wyszkolenie naszych wBa- Prowadzenie tu� przed i podczas snych trener�w. zawod�w to bardzo wa�ne i trudne za- Wspomnia� Pan o Janoszu Keveyu, danie dla trenera. Sporo o tym pisa�em. kt�ry by� i do tej pory jest nies�ycha- Pierwsza sprawa, to przeprowadzenie nie reklamowany przez wielu na- rozgrzewki lub dopilnowanie, by zawod- szych dziennikarzy. Pracowa� on u nas nicy sami si� rozgrzali. Swoim zachowa- pod koniec lat czterdziestych do 1958 niem, postaw� i s�owami trener musi roku. Ma on niew�tpliwie pewne zas�u- wp�yn�� na nastr�j zawodnika. Trzeba gi w rozwoju naszej szermierki, zw�asz- umie� pobudzi� apatycznego zawodnika cza na szable. Zalet� jego �wicze� by� lub uspokoi� nadmiernie pobudzonego. nacisk na ruchliwoS�, szybkoS�, wyko- Trzeba zachowa� spok�j i okaza� opano- nanie i stosowanie rzutu oraz �wiczenia wanie podczas trudnej sytuacji walki. strumieniem. Ca�a jego szko�a jednak Jak ju� nieraz pisa�em, nie wolno prze- oparta by�a w wysokim stopniu na bar- sadnie dopingowa�, zasypywa� zawod- dzo ma�ym zasobie dzia�a� i umiej�tno- nika lawin� rad i okrzyk�w lub tym bar- Sci, z naciskiem tylko na szybkoS� wy- dziej uwag krytycznych. Tu� przed wal- konania, cz�sto stosowanie rzutu (z po- k� lub w czasie przerw mo�na bardzo mijaniem znaczenia wypadu), a naucza- spokojnie przekaza� zawodnikowi ja- nie techniki to nie by�o nauczanie nawy- kieS uwagi lub wskaz�wki, ale nie za k�w czuciowo-ruchowych, ale kszta�- du�o na raz. Czasami wystarczy tylko towanie odruch�w warunkowych. Styl zawodnika uspokoi�. kierowania w�adczy, dyktatorski, przy czym Kevey usi�owa� wt�oczy� wszyst- Jak Pan odnosi si� do praktyki, kich zawodnik�w w jeden, jednakowy coraz powszechniejszej w naszym schemat. Pocz�tkowo nasi zawodnicy, sporcie, zatrudniania trener�w z za- jeszcze m�odzi, poddawali si� takiej granicy do prowadzenia zawod- tresurze , ale w miar� dorastania i... nik�w i zespo��w reprezentacyjnych. obserwacji trening�w szablist�w w�- Z takim przypadkiem zetkn�� si� Pan gierskich pocz�li si� orientowa�, �e jest bezpoSrednio; mam na mySli Jano- to jednostronne, niew�aSciwe, a nawet sza Keveya, kt�ry by� trenerem pol- troch� poni�aj�ce. Dlatego Janosz Ke- skich szermierzy... vey musia� odejS� . Dopiero po jego Jak sta� si� dobrym trenerem 89 90 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim odejSciu czego wielu dziennikarzy nie w 1991 roku by�a delegacja Polskiego zauwa�y�o nasza dru�yna szablowa po- Zwi�zku Szermierczego i szermierzy cz��a zdobywa� z�ote medale mistrzostw w�oskich, a nie by�o ani jednej osoby ze Swiata, a potem przysz�y wielkie sukce- zwi�zku w�gierskiego czy z w�gierskich sy i w pozosta�ych broniach. By�a to w�adz sportowych. wielka zas�uga inteligentnych i ambit- Wielu naszych trener�w przewa�- nych zawodnik�w wi�kszoS� z nich to nie moi byli s�uchacze i uczniowie obecnie wybitne postacie w pracy zawo- pracuje obecnie i osi�ga Swietne wyniki dowej oraz polskich trener�w, z kt�- za granic� (Egon Franke, Edward Kor- rymi mia�em zaszczyt przez wiele lat fanty, Artur Wojtyszka i inni). Jest to wsp��pracowa� jako przewodnicz�cy mi�e i jestem z nich bardzo dumny. Komisji Sportowo-Szkoleniowej PZS, Uwa�am jednak, �e by�oby znacznie le- kierownik wyszkolenia i trener kadry. piej, gdyby u nas stworzono im odpo- Kevey by� Niemcem z pochodzenia wiednie warunki pracy i �eby szkoleni (jego nazwisko echte deutsche Name przez nich zawodnicy zdobywali meda- brzmia�o Richter). Przed wojn� by� ofi- le dla Polski. cerem w armii w�gierskiej, adiutantem Poniewa� uwa�am, �e niczego po- Horthy ego, a jego pogl�dy by�y na wa�nego nie mo�na osi�gn�� bez poczu- wskroS faszystowskie i antysemickie. Po cia humoru oraz, �e wa�nym przejawem wkroczeniu wojsk niemieckich na W�- inteligencji opr�cz postrzegania, sku- gry stan�� po stronie Niemc�w. Nato- pienia uwagi i mySlenia oraz okular�w miast po wkroczeniu wojsk radzieckich jest w�aSnie poczucie humoru, pozwol� opowiedzia� si� po stronie socjalizmu. sobie zako�czy� nasz� rozmow� nieco Kiedy po latach gdy Kevey by� ju� �artobliwie, tak jak ko�czy� swoje dys- w Polsce na podstawie odnalezionych kusje ze mn� znakomity szablista i tre- dokument�w w�adze w�gierskie wys- ner radziecki Lew Kuzniecow: Ech, t�pi�y o jego ekstradycj�, premier Cyran- kakije my umnyje liudi! kiewicz na proSb� W�odzimierza Recz- ka uratowa� go od uwi�zienia i wyroku. RozmawiaB: Na pogrzebie Keveya w Budapeszcie Andrzej Pac-Pomarnacki 90 Rozmowa z prof. Zbigniewem Czajkowskim

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Najmocniejsze ogniwo Jak stac sie niezastapionym zawsze i wszedzie
JAK STAĆ SIĘ WILKOŁAKIEM LUB INNYM ZWIERZĘCIEM Wstęp i praktyka
Jak w 3 Tygodnie Stać Się Znanym Ekspertem
34 Marzec 68 Jak pozbyto się Żydów w 1968r(1)
Jak przygotowac sie do kursu na kategorie A
jak rodzilo sie zlo powstanie swiatowej finansjery eioba
jak rozstawac sie z papierosami
JAK ROZSTAWAĆ SIĘ Z PAPIEROSAMI by DOMINO178
Aktywna sprzedaz ubezpieczen Jak wdrozyc sie i przetrwac w branzy ubezpieczeniowej akspub
Jak zajmować się sobą
co zrobic jak zlapia cie na radar jak wymigac sie od mandatu

więcej podobnych podstron