plik


OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15. STANY NIEUSTALONE W OBWODACH SLS 15.1. WPROWADZENIE Rozpatrzmy ukBad SLS, na ktry dziaBamy zdeterminowanym wymu- szeniem x(t) okre[lonym dla t"(-",+"). Je[li interesuje nas funkcja okre[lonej wielko[ci fizycznej w tym ukBadzie, to mo|emy nazywa j odpowiedzi r(t) ukBadu na istniejce wymuszenie x(t)  rys.15.1. x (t) r (t) ukBad SLS Rys.15.1. Dotychczas rozpatrywali[my obwody w stanie ustalonym - co oznaczaBo, |e moment wBczenia zrdBa wymuszajcego do obwodu byB nieskoDczenie odlegBy od momentu obserwacji. Wwczas wszystkie na- picia i prdy wystpujce w obwodzie miaBy ten sam charakter, co wy- muszenie - rys.15.2. x (t) r (t) t tobs x (t) r (t) t tobs Rys.15.2. dr in|. Marek Szulim 1 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS Je[li w jakim[ momencie czasu (tk) nastpi dowolna zmiana warunkw pracy ukBadu zmiana sygnaBu wymuszajcego (np. zmiana parametrw sygnaBu, w tym tak|e zaBczenia lub wyBczenia) KOMUTACJA zmiana struktury obwodu (np. odBczenie ele- mentu, doBczenie elementu dodatkowego) zmiana parametrw obwodu to nowe warunki wymuszaj oczywi[cie inn funkcj odpowiedzi ukBadu, czyli inny stan ustalony. Przej[cie od jednego stanu ustalonego do drugiego - przej[cie zapo- cztkowane w chwili komutacji (tk) - trwa pewien okre[lony czas, ktry nazywamy czasem trwania stanu nieustalonego (t") a stan ukBadu, w kt- rym znajduje si on w przedziale czasu [tk,t"], nazywamy STANEM NIEUSTALONYM (odpowiedz ma charakter r|ny od wymuszenia)  rys.15.3. r (t) t tk=0 t stan I stan II stan nieustalony ustalony ustalony r (t) tk stan t t II stan I stan nieustalony ustalony ustalony Rys.15.3. Przyjmujemy zaBo|enie, |e czas trwania komutacji jest rwny zeru, tzn. wszystkie zmiany odbywaj si bezzwBocznie. dr in|. Marek Szulim 2 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl 0 0 0 0 OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.2. PRAWA KOMUTACJI, WARUNKI POCZTKOWE Komutacja mo|e by przyczyn wystpowania skokowych zmian prdw i napi w obwodzie. Istniej jednak ograniczenia, ktrym podlega ka|dy obwd. Wynikaj one z faktu, i| w realnych obwodach moc chwi- lowa nie mo|e by nieskoDczenie wielka d W(t) p(t) = < " (15.1) dt co oznacza cigBo[ funkcji energii  cigBo[ ta musi wystpowa rw- nie| w chwili komutacji. Na podstawie zasady cigBo[ci energii w obwodzie oraz pamitajc, |e warto[ energii nagromadzonej w polu magnetycznym cewki o in- w polu elektrycznym kondensatora dukcyjno[ci L, przez ktr prze- o pojemno[ci C, naBadowanego do pBywa prd iL wynosi (2.8) napicia uC wynosi (2.5) 1 1 WL(t) = LiL2(t) WC(t) = C uC 2(t) 2 2 Mo|emy sformuBowa dwa prawa komutacji: Pierwsze prawo komutacji Drugie prawo komutacji Prd pByncy przez cewk nie mo- Napicie na kondensatorze nie mo- |e ulec skokowej zmianie, co |e zmieni si skokowo, co ozna- oznacza, |e prd cewki w chwili cza, |e napicie na kondensatorze tu| po komutacji rwna si prdo- w chwili tu| po komutacji jest rw- wi tu| przed komutacj ne napiciu tu| przed komutacj iL(0+)= iL(0-) uC(0+)= uC(0-) (15.2) (15.3) UWAGA: Nie ma |adnych przesBanek wykluczajcych skokowe zmiany pozostaBych wielko[ci w obwodzie, tzn.: napi na cewkach, prdw kondensatorw lub te| prdw i napi rezystorw. dr in|. Marek Szulim 3 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS ZakBadajc, |e chwil komutacji uwa|a bdziemy za chwil poczt- kow (tK=0) analizy obwodu w stanie nieustalonym, istotne jest wyzna- czenie warunkw pocztkowych procesu. Warunki pocztkowe stanowi zbir warto[ci prdw w indukcyj- no[ciach i napi na pojemno[ciach ukBadu w chwili pocztkowej. Warunki pocztko- we okre[laj caBkowit warto[ energii zgromadzonej w ukBadzie w chwili tK=0. Wyznaczenie warunkw pocztkowych w obwodzie wi|e si z: " rozwizaniem stanu ustalonego obwodu przed komutacj, " okre[leniem postaci czasowej tego rozwizania na prdy cewek i napicia kondensatorw, " wyznaczeniem rozwizania odpowiadajcego chwili czasowej komutacji. Oznacza to, i| podstaw do ustalenia warunkw pocztkowych obwo- du s prawa komutacji. UWAGA: Warunki pocztkowe mog by (i czsto s) zerowe! 15.3. ANALIZA STANW NIEUSTALONYCH W celu zbadania zmian warto[ci danej wielko[ci obwodu (prdu, na- picia) w stanie nieustalonym stosuje si w praktyce jedn z dwch metod: metod klasyczn bdz metod operatorow. Wyznaczenie rozwizaD obwodw SLS w stanie nieustalonym Metoda klasyczna Metoda operatorowa polegajca na bezpo[rednim rozwi- wykorzystujca wBa[ciwo[ci zaniu rwnaD r|niczkowych (zwy- przeksztaBcenia Laplace a. czajnych, liniowych o staBych wspB- czynnikach) opisujcych obwd dr in|. Marek Szulim 4 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.4. METODA KLASYCZNA Modelem matematycznym obwodu elektrycznego klasy SLS, o do- wolnej konfiguracji, jest ukBad rwnaD r|niczkowo-caBkowych, wynika- jcych z praw Kirchhoffa i definicji elementw R, L i C. W celu wyzna- czenia poszukiwanych prdw i napi wszystkie rwnania nale|y spro- wadzi do ukBadu rwnaD r|niczkowych o postaci oglnej d r1(t)= a11r1(t)+ a12r2(t)+ ... + a1nrn(t)+ f1(t) # # dt d r2(t)= a21r1(t)+ a22r2(t)+ ... + a2nrn(t)+ f2(t) # # # (15.4) dt # # M d rn(t)= an1r1(t)+ an2r2(t)+ ... + annrn(t)+ fn(t) # # # dt # gdzie: r1(t) ... rn(t)  zmienne oznaczajce prdy cewek lub napicia kondensatorw (tzw. zmienne stanu); staBe wspBczynniki aij stanowi kombinacj warto[ci pa- rametrw R, L, C; funkcje czasu f1(t) ... fn(t) zwizane z wymuszeniami x1(t) ... xn(t); liczba rwnaD n zale|y od liczby reaktancji w obwodzie. Rozwizujc ukBad rwnaD z uwagi na poszukiwan funkcj odpo- wiedzi r(t) przy znanym wymuszeniu x(t) otrzymujemy rwnanie r|nicz- kowe zwyczajne, liniowe o staBych wspBczynnikach n-tego rzdu o posta- ci: n n-1 d r(t)+ an-1 d r(t) d r(t) an + ... + a1 + a0 r(t) = x(t) (15.5) dt dtn dtn-1 Rozwizaniem rwnania (15.5) okre[lajcym analityczn posta od- powiedzi r(t) jest tak zwana caBka oglna rwnania niejednorodnego (C.O.R.N.) r( t ) = C.O.R.N. (15.6) Teoria rwnaD r|niczkowych mwi, |e jest ona sum dwch skBado- wych: caBki oglnej rwnania jednorodnego (C.O.R.J.) i caBki szczeglnej rwnania niejednorodnego (C.S.R.N.). Zatem dr in|. Marek Szulim 5 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS r( t ) = C.O.R.N. C.O.R.J . C.S.R.N . = + (15.7) skBadowa odpowiedzi skBadowa odpowiedzi niezale|na od wymuszenia wywoBana przez wymuszenia oznaczana rS(t) i nazywana oznaczana rW(t) i nazywana skBadow swobodn skBadow wymuszon (przej[ciow) odpowiedzi (ustalon) odpowiedzi Czyli: r( t ) rS ( t ) rW ( t ) = + (15.8) SkBadowa swobodna rS(t) opisuje pro- SkBadowa wymuszona rW(t) opisu- cesy zachodzce w obwodzie na skutek je stan ustalony w obwodzie przy niezerowych warunkw pocztkowych dziaBajcym wymuszeniu, mo|e by przy braku wymuszeD zewntrznych. zatem Batwo wyznaczona dowoln z SkBadowa przej[ciowa zale|y jedynie od poznanych metod analizy obwodw. warunkw pocztkowych, struktury ob- wodu i warto[ci parametrw tego obwo- du. Cech charakterystyczn rS(t) jest jej lim [rS ( t )]= 0 (15.9) zanikanie z biegiem czasu do zera t !+" Rwnanie skBadowej swobodnej rS(t) otrzymuje si zakBadajc wymu- szenie x(t) we wzorze (15.5) rwne zeru i zastpujc zmienn r(t) poprzez jej skBadow swobodn rS(t) n n-1 d rS (t)+ an-1 d rS (t) d rS (t) an + ... + a1 + a0 rS (t) = 0 (15.10) dt dtn dtn-1 Rozwizanie rwnania jednorodnego (10.10) uzyskuje si za po[rednictwem rwna- nia charakterystycznego, ktre ma posta an sn + an-1 sn-1 + ... + a1 s + a0 = 0 (15.11) je[li wielomian ten posiada tylko pierwiastki pojedyncze si (i=1,2, ... n), to n sit rS ( t ) = Ai e (15.12) " i=1 gdzie wspBczynniki Ai (i=1,2, ... n) s staBymi caBkowania, ktrych warto[ci wyzna- cza si w oparciu o znajomo[ warunkw pocztkowych. dr in|. Marek Szulim 6 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS PRZYKAAD 15.1 Rozpatrzymy stan nieustalony w obwodzie a) R szeregowym RC przy zerowych warunkach po- cztkowych i zaBczeniu napicia staBego E w (rys.a). C E Zerowe warunki pocztkowe oznaczaj, |e uC(0- ) = 0 b) R i(t) Po przeBczeniu wyBcznika w powstaje w obwo- dzie stan nieustalony. Schemat obwodu dla stanu uC(t) C E nieustalonego ma posta przedstawion na rys.b. Stosujc prawo napiciowe Kirchhoffa dla tego obwodu mo|emy napisa E - R i( t ) - uC( t ) = 0 d uC( t ) i uwzgldniajc, |e i( t ) = C otrzymujemy rwnanie r|niczkowe nie- dt jednorodne o postaci [patrz (15.5)] d uC (t) RC + uC (t) = E dt Stan nieustalony jest superpozycj stanu ustalonego i przej[ciowego. uC (t) uCS (t) uCW (t) = + Stan ustalony przy wymuszeniu staBym ozna- c) R cza, |e kondensator stanowi przerw (rys.c). Zgodnie z NPK napicie ustalone kondensa- tora jest rwne E uCW(t) uCW ( t ) = E Schemat obwodu dla stanu przej[ciowego (po zwarciu zrdBa napiciowego) - rys.d. d) R i (t) S Dla tego obwodu otrzymujemy rwnanie r|- niczkowe jednorodne o postaci [patrz (15.10)] uCS(t) C d uCS ( t ) RC + uCS ( t ) = 0 dt dr in|. Marek Szulim 7 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS Rwnanie charakterystyczne mo|na zapisa jako [patrz (15.11)] RC s + 1 = 0 Rwnanie to posiada jeden pierwiastek s1=-1/RC. W zwizku z powy|szym jego rozwizanie wynikajce ze wzoru (15.12) przyjmuje uproszczon posta t - R C uCS ( t ) = A1 e W rozwizaniu tym wspBczynnik A1 jest staB caBkowania, ktrej warto[ wyzna- czamy w oparciu o znajomo[ warunkw pocztkowych. Rozwizanie ostateczne, bdce sum skBadowej wymuszonej i swobodnej przybiera posta [patrz (15.8)] t - R C uC( t ) = uCW ( t ) + uCS ( t ) = E + A1 e Poniewa| drugie prawo komutacji mwi, |e uC( 0- ) = uC( 0+ ) std wobec uC( 0- ) = 0 otrzymujemy 0 = E + A1 oraz A1 = -E Czyli rozwizanie czasowe okre[lajce przebieg napicia na kondensatorze przyjmuje posta t t # # - R C #1 - R C # uC( t ) = E - E e = E - e # # # # r( t ) rS ( t ) rW ( t ) = + t - R C uC (t) E = - E e + dr in|. Marek Szulim 8 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS t - R C uC (t) E = - E e + Miar prdko[ci uCW(t) E zmian przebiegw nie- uC(t) ustalonych w obwodzie 0,63 E mo|e by staBa czasu obwodu.  2 3 4 5 0 StaBa czasu  ob- t uCS(t) wodu jest to czas, po -0,37 E ktrym warto[ bez- wzgldna skBadowej swobodnej odpowie- -E dzi maleje e-krotnie. StaBa czasu rozpatrywanego obwodu RC wyra|a si iloczynem rezystancji R i pojemno[ci C  = RC Z teoretycznego punktu widzenia obwd osiga stan ustalony po czasie nieskoDczonym. Praktycznie jednak stan ustalony nastpuje wwczas, gdy skBadowa swobodna jest do pominicia w stopniu zale|nym od |danej dokBadno[ci (tabela 1) Tablica 1. t 1 2 3 4 4,6 5 rS (t) 100% 36,8 13,5 5 1,8 1 0,7 A1 r( t ) 0,632 0,865 0,95 0,982 0,99 0,993 rW ( t ) dr in|. Marek Szulim 9 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.5. METODA OPERATOROWA Bardziej efektywn metod od metody klasycznej jest metoda opera- torowa  jej efektywno[ polega na  algebraizacji rwnania r|niczko- wego, przy czym warunki pocztkowe wchodz niejako automatycznie do  zalgebraizowanego . Mimo i| jest to okr|na droga rozwizania, wynik uzyskujemy znacznie szybciej ni| metod bezpo[redni. Schemat dokonywanych operacji W.P. x(t) Operatorowy OBWD schemat zastpczy ELEKTRYCZNY WYMUSZENIE obwodu L Rwnanie Rwnanie operatorowe r|niczkowo-caBkowe (algebraiczne w dziedzinie (w dziedzinie czasu) zmiennej zespolonej s) W.P. rozwizanie algebraiczne W.P. ODPOWIEDy L-1 Odpowiedz operatorowa CZASOWA R(s) r(t) Aby biegle posBugiwa si metod operatorow musimy pozna: 1. PrzeksztaBcenia Laplace a (transformaty sygnaBw przyczynowych) 2. Podstawowe twierdzenia rachunku operatorowego 3. Schematy zastpcze i podstawowe prawa obwodw w ra- chunku operatorowym 4. Metody wyznaczania oryginaBu funkcji operatorowej dr in|. Marek Szulim 10 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl METODA KLASYCZNA OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.5.1. PRZEKSZTAACENIA LAPLACE A Rozpatrywa bdziemy funkcj f(t) zmiennej rzeczywistej t speBniaj- c nastpujce warunki: - funkcja f(t) jest okre[lona dla t >0 i rwna zeru, gdy t <0; - warto[ bezwzgldna funkcji f(t) nie ro[nie szybciej ni| funkcja wykBadnicza, gdy t!" ( f ( t ) d" M eb t gdzie M>0 oraz b>0 ) PrzeksztaBcenie, ktre przyporzdkowuje funkcji f(t) zmiennej rzeczywistej t, funkcj F(s) bdc funkcj zmiennej zespolonej s=+j za pomoc zale|no[ci " L[f ( t )]= F( s ) = f ( t ) e-s tdt (15.13) +" 0 nazywamy prostym przeksztaBceniem Laplace a lub L-transformat Funkcj F(s) zmiennej zespolonej s nazywamy transformat funkcji f(t). Wyznaczenie funkcji f(t) (nazywanej oryginaBem) odpowiadaj- cej znanej funkcji F(s) umo|liwia odwrotne przeksztaBcenie Laplace a nazywane te| L-1-transformat c+ j" 1 -1 f ( t ) = F( s ) es tds = L [F( s )] (15.14) +" 2 j c- j" PrzeksztaBcenia Laplace a wyra|one wzorami (15.13) i (15.14) s wzajemnie jednoznaczne, czyli L -1 L {L[f ( t )]}= f ( t ) dla t > 0 f(t) F(s) (15.15) -1 L dr in|. Marek Szulim 11 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS TRANSFORMATY SYGNAAW PRZYCZYNOWCH A) Funkcja jednostkowa f(t) 0 dla t < 0 # 1 f (t) =1(t) = #1 dla t > 0 # t 0 " " 1 1 1 # # F( s ) = L[1( t )]== e-s tdt = - e-st = 0 - - = # # +"1 s s s # # 0 0 B) Funkcja wykBadnicza f(t) a < 0 -a t f ( t ) = Ae 1( t ) A a > 0 t 0 " " " -a t t F( s ) = L[f ( t )]= Ae-a t e-s tdt = A e-(s+a)tdt = +" +"e e-s dt = A+" 0 0 0 " 1 A = A e-(s+a)t = s + a s + a 0 C) Funkcja harmoniczna f ( t ) = A sint "1( t ) " " j t - j t e - e A -(s- j )t F( s ) = A e-s tdt = - e-(s+ j )tdt = +" +"e 2 j 2 j 0 0 " " # # A 1 1 = # e-(s- j )t + e-(s+ j )t = # 2 j (s - j) (s + j) #- # 0 0 # # A # 1 1 A # 1 1 # = (0 - 1)+ (0 - 1)# = # - # = #- # 2 j s - j (s + j)# 2 j s - j (s + j)# # # # # A s + j - s + j A 2 j  = = = A 2 2 2 2 j 2 j s2 +  s2 +  s2 +  dr in|. Marek Szulim 12 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS Tablica 2. Transformaty Laplace a wybranych funkcji lp. lp. f(t) F(s) f(t) F(s) s 1 1 1 13 - a t)e-a t (1 ( s + a)2 s a  sint 2 a 14 2 s s2 + 1 s cost 3 t 15 2 s2 s2 +  n! n t 4 16 e-at sint 2 2 n+1 ( s2 +  ) +  s n"N s + a 1 -a t 5 17 e-at cost e 2 2 ( s2 +  ) + s + a 2 s 1 -a t t sint 6 18 t e 2 2 ( s + a)2 (s2 + ) 2 s2 - n! n -a t t e t cost 7 19 2 2 ( s + a)n+1 (s2 + ) n"N 1  1 sh t 8 e-t  20 2 1 + s  s2 -  1 s 1 ch t (1 - e-a t) 9 21 2 s( s + a) a s2 -  1  10 1- e-t  2 s(1 + s )22 e-a t sh t (s + a)2 -  1 s + a e-a t - e-b t 11 23 e-a t ch t 2 ( s + a)( s + b) (s + a)2 -  b - a s a e-a t - b e-b t 12 24  (t) 1 ( s + a)( s + b) a - b dr in|. Marek Szulim 13 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.5.2. PODSTAWOWE TWIERDZENIA RACHUNKU OPERATOROWEGO A) Twierdzenie o liniowo[ci Je|eli funkcje f1(t) i f2(t) posiadaj transformaty, tzn. L[f1( t )]= F1( s ) i L[f2( t )]= F2( s ) to dla dowolnych liczb a oraz b zachodzi L[a f1( t ) + b f2( t )]= a F1( s ) + b F2( s ) (15.16) B) Twierdzenie o transformacie pochodnej Je[li funkcja f(t) i jej pochodna f  (t) s L-transformowalne, to trans- format pochodnej mo|emy wyrazi przez transformat samej funkcji na- stpujco L[f '(t)]= sL[f (t)]- f (0+ ) = s F(s) - f (0+ ) (15.17) gdzie: f(0+)  prawostronna granica funkcji f(t) w punkcie t=0 (warto[ pocztkowa funkcji f(t)) Transformat pochodnej n-tego rzdu funkcji f(t) obliczamy ze wzoru n-1 (n) L[f ( t )]= snF( s ) - (15.18) "s(n-k -1) f (k)(0+ ) k =0 Je[li warunki pocztkowe s zerowe to wida wyraznie, |e r|niczkowanie funkcji w dziedzinie czasu odpowiada mno|eniu L-transformaty samej funkcji przez s w potdze rwnej rzdowi pochodnej. dr in|. Marek Szulim 14 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS C) Twierdzenie o transformacie caBki Je[li funkcja f(t) jest L-transformowalna, to transformat caBki mo|e- my wyrazi przez transformat samej funkcji nastpujco (-1) F(s) f (0+ ) L[+" f (t)]= + (15.19) s s gdzie: f(-1)(0+)  oznacza warto[ caBki w chwili t=0 + (mo|na j rozumie jako warto[ pocztkow - warunek pocztkowy) Je[li warunek pocztkowy jest zerowy to caBkowanie funkcji w dziedzinie czasu odpowiada dzieleniu L-transformaty funkcji podcaBkowej przez s D) Twierdzenie o przesuniciu w dziedzinie rzeczywistej (czasu) Je|eli dana jest funkcja przyczynowa f(t)1(t) L-transformowalna o transformacie F(s), to transformata funkcji przesunitej f(t-t0)1(t-t0) dla te"0 okre[lona jest nastpujco -s t0 L[ f1( t - t0 )"1( t - t0 )]= F( s )e (15.20) PrzykBad: Dana jest funkcja wymuszenia napiciowego w postaci impulsu prosto- ktnego. Nale|y wyznaczy transformat tej funkcji f(t) f(t) U dla t d" 0 < t0 # U1(t) f (t) = # U U 0 dla t0 < t < 0 # t t 0 0 inny opis t0 -U 1(t-t0 ) f ( t ) = U "1( t ) -U "1( t - t0 ) -U Zgodnie z twierdzeniem o liniowo[ci oraz o przesuniciu w dziedzinie czasu napi- szemy: F( s ) = L[U "1( t ) -U "1( t - t0 )] U U - s t0 = L[U "1( t )]-L[U "1( t - t0 )]= - e s s dr in|. Marek Szulim 15 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS E) Twierdzenie o przesuniciu w dziedzinie zmiennej zespolonej Je|eli F(s) jest transformat funkcji f(t) oraz a jest dowoln liczb ze- spolon bdz rzeczywist, to transformata o argumencie przesunitym speBnia nastpujc zale|no[ -a t F( s + a ) = L[e f ( t )] (15.21) F) Twierdzenie o transformacie funkcji okresowej (o okresie T) Je|eli f(t) = f(t+kT) , k=1,2 ... ; to FT ( s ) F( s ) = -s t 1 - e T -s t gdzie: FT ( s ) = f ( t )e dt +" 0 15.5.3. PODSTAWOWE PRAWA I SCHEMATY ZASTPCZE OBWODW W RACHUNKU OPERATOROWYM Najefektywniejsz drog postpowania w metodzie operatorowej jest okre[lenie transformat prdw i napi bezpo[rednio na podstawie obwo- du bez konieczno[ci ukBadania rwnaD r|niczkowo caBkowych. Aby to uzyska nale|y opracowa operatorowy schemat zastpczy danego ob- wodu - w tym celu ka|dy element obwodu zastpuje si odpowiednim modelem w dziedzinie operatorowej. Modele operatorowe idealnych elementw obwodu okre[lamy na podstawie: - operatorowych zale|no[ci midzy napiciem i prdem elementu; - praw Kirchhoffa w postaci operatorowej dr in|. Marek Szulim 16 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS I prawo Kirchhoffa K " ik ( t ) = 0 k k =1 gdzie: ik(t)  nat|enie prdu w k-tej gaBzi; K  liczba gaBzi doBczonych do danego wzBa k  wspBczynnik o warto[ci 1 lub  1, zale|nie od zwrotu prdu wzgldem wzBa Po zastosowaniu do powy|szego rwnania przeksztaBcenia Laplace a i wykorzystaniu twierdzenia o liniowo[ci tego przeksztaBcenia (15.16) otrzymujemy K (15.22) " Ik( s ) = 0 k k =1 Rwnanie (15.22) wyra|a I prawo Kirchhoffa w postaci operatorowej Algebraiczna suma transformat prdw we wszystkich gaB- ziach doBczonych do danego wzBa schematu operatorowego jest rwna zeru II prawo Kirchhoffa J " u ( t ) = 0 j j j =1 gdzie: uj(t)  napicie na j-tym elemencie oczka; J  liczba elementw w oczku j  wspBczynnik o warto[ci 1 lub  1, zale|nie od zwrotu napicia wzgldem przyj- tego obiegu po oczka Po zastosowaniu do ww. rwnania przeksztaBcenia Laplace a i wyko- rzystaniu twierdzenia o liniowo[ci otrzymujemy J (15.23) " U ( s ) = 0 j j j =1 Rwnanie (15.23) wyra|a II prawo Kirchhoffa w postaci operatorowej Algebraiczna suma transformat napi na wszystkich elemen- tach wchodzcych w skBad danego oczka schematu operato- rowego jest rwna zeru dr in|. Marek Szulim 17 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS Operatorowe zale|no[ci midzy napiciem a prdem ideal- nych elementw obwodu i ich modele operatorowe. REZYSTOR Przebiegi elektryczne napicia i prdu rezystora o rezystancji R podle- gaj prawu Ohma u(t) = R i(t) Po zastosowaniu przeksztaBcenia Laplace a i wykorzystaniu twierdzenia o liniowo[ci tego przeksztaBcenia otrzymujemy R I(s) U (s) = R I (s) (15.24) U(s) Wzr (15.24) wyra|a prawo Ohma w postaci operatorowej. Wynika z niego, |e model operatorowy rezystora jest charakteryzowany jego rezy- stancj R. CEWKA Opis w dziedzinie Opis w dziedzinie Model operatorowy czasu operatorowej Li(0+) sL I(s) U (s) = sLI (s) - Li(0+) di(t) u(t) = L dt U(s) (15.25) I(s) U (s) i(0+) I(s) = + 1 i(0+) sL s i(t) = sL U(s) +"u(t) dt s L (15.26) dr in|. Marek Szulim 18 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS KONDENSATOR Opis w dziedzinie Opis w dziedzinie Model operatorowy czasu operatorowej I(s) I(s) = sCU (s) - Cu(0+ ) du(t) i(t) = C Cu(0+) sC U(s) dt (15.27) + u(0 ) 1 I(s) u(0+ ) sC s U (s) = + I(s) 1 sC s u(t) = +"i(t) dt C U(s) (15.28) IDEALNE yRDAO NAPICIA I PRDU Idealne zrdBa napicia i prdu w obwodzie elektrycznym charaktery- zuj napicie zrdBowe u0(t) lub nat|enie prdu zrdBowego iZ(t) - wielko- [ci niezale|ne od warunkw pracy odpowiednich zrdeB. W schemacie operatorowym obwodu, zrdBa te s charakteryzowane transformatami: napicia zrdBowego nat|enia prdu zrdBowego U0(s) = L[u0(t)] (15.29) IZ (s) = L[iZ (t)] (15.30) L L u0(t) U(s) iZ(t) IZ(s) 0 dr in|. Marek Szulim 19 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS PRZYKAAD 15.2 Rozpatrzmy gaBz pasywn zawierajc elementy R, L, C. i(t) R I(s) R u (t) U(s) R R L sL U(s) L u (t) L u(t) U(s) + U(s) u (t) C C Li (0 ) L + 1 u (0 ) C sC s U( s ) = UR( s ) +UL( s ) +UC( s ) 1 uC( 0+ ) U( s ) = R I( s ) + sL I( s ) - LiL( 0+ ) + I( s ) + s C s # uC( 0+ )# # 1 # U( s ) + ( 0+ ) - = I( s )#R + sL + #Li # L # s s C # # # # # # uC(0+ )# uC(0+ )# U( s ) + (0+ ) - U( s ) + ( 0+ ) - #Li # #Li # L L s s # # # # I( s ) = = = 1 Z( s ) R + sL + s C # uC(0+ )# = Y( s )U( s ) + Y( s )#LiL(0+ ) - # s # # 1 gdzie: Z( s ) = R + sL + impedancja operatorowa s C Y( s ) = 1 Z( s ) admitancja operatorowa dr in|. Marek Szulim 20 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.5.4. METODY WYZNACZANIA ORYGINAAU FUNKCJI OPERATOROWEJ W celu wyznaczenia funkcji czasu na podstawie danej transformaty najcz[ciej korzysta si z metod wynikajcych z wBasno[ci przeksztaBcenia Laplace a. Metoda residuw R(s) r(t) Metoda tablicowa METODA RESIDUW Funkcja operatorowa poszukiwanej odpowiedzi R(s) jest, dla obwo- dw klasy SLS, kombinacj liniow operatorowej funkcji wymuszajcej X(s) oraz parametrw obwodu, wyra|onych w konwencji operatorowej (R, sL, 1/sC) a ponadto czBonw opisujcych warunki pocztkowe {LiL(0+), uC(0+)/s}. Je[li funkcja operatorowa wymuszenia jest funkcj wymiern (dajc si wyrazi jako iloraz wielomianw zmiennej s), to i funkcja ope- ratorowa odpowiedzi jest funkcj wymiern. Powy|sze rozumowanie prowadzi do stwierdzenia, |e w oglnym przypadku funkcj operatorow mo|emy wyrazi jako iloraz dwch wie- lomianw zmiennej s ansn + an-1sn-1 + K + a1s + a0 L(s) R(s) = = (15.31) (s) bmsm + bm-1sm-1 + K + b1s + b0 M Rwnanie algebraiczne: L(s)=0 posiada pierwiastki: s10, s20 ... sn0 , ktre nazywamy zerami R(s) M(s)=0 posiada pierwiastki: s1, s2 ... sm , ktre nazywamy biegunami R(s) dr in|. Marek Szulim 21 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS Je[li znamy zera i bieguny funkcji R(s), to rwnanie (15.31) mo|emy przedstawi w postaci n "(s - si0) an i=1 R(s) = " (15.32) bm m "(s - sk ) k =1 Z zapisu (15.32) wynika jednoznacznie, |e zera i bieguny funkcji R(s) nie mog si pokrywa. Przyjmujemy ponadto, |e n<m (stopieD licznika jest mniejszy ni| mianownika). Przy speBnieniu ww. warunkw odwrotne przeksztaBcenie Laplace a mo|emy przedstawi w postaci m # # # r(t) = L-1[R (s)]= res[R (s)est]#"1(t) (15.33) # # " s=sk # # # k =1 # to znaczy, |e oryginaB poszukiwanej funkcji r(t) jest rwny sumie residu- w funkcji podcaBkowej (15.14) we wszystkich biegunach sk operatorowej funkcji odpowiedzi R(s). UWAGA: Je[li w wyra|eniu (15.32), w jego mianowniku wystpi ele- menty postaci s p lub (s-sk) p - oznacza to, |e w punkcie 0 lub sk wystpuje biegun p-krotny. dr in|. Marek Szulim 22 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS W przypadku biegunw wielokrotnych (niech w punkcie s=sk wy- stpuje biegun p-krotny) funkcji R(s) residuum funkcji R(s)est obliczy na- le|y z nastpujcego wzoru (p-1) # 1 d p res [R (s)es t]= lim [(s - sk ) R (s)es t]# (15.34) # # (p-1) s!sk s=sk (p -1)! #ds # PrzykBad : Rozpatrzymy wyznaczenie L-1 transformaty funkcji 1 R(s) = (s + 3)2(s + 5) Zadana funkcja ma jeden biegun 2-krotny s1=-3 i jeden pojedynczy s2=-5 Wykorzystujc wzr (15.33), otrzymujemy r(t) = res [R (s)es t]+ res [R (s)es t] s=s1 s=s2 Nastpnie wykorzystujemy zale|no[ (15.34) i uzyskujemy 1 # d r(t) = lim [(s + 3)2 R (s) es t]# + lim [(s + 5)R (s) es t]= # # s!-3 s!-5 (2 -1)! #d s # # # # ## # # d 1 1 # = lim (s + 3)2 es t ## + lim (s + 5) es t # = # # # s!-3 # (s + 3)2(s + 5)# (s + 3)2(s + 5) # ## s!-5 # # #d s # # # d 1 1 # ## t # = lim es t = #d s # s + 5 es ## + lim # s!-3 # ## s!-5# (s + 3)2 # # # # # # # # 1 1 1 t # # = lim - es t + lim es t = #t s + 5 es s!-3 (s + 5)2 # s!-5# (s + 3)2 # # # # # 1 1 1 = t e-3t - e-3t + e-5t = - 3 + 5 (- 3 + 5)2 (- 5 + 3)2 1 1 1 # = t e-3t - e-3t + e-5t #1(t) # # 2 4 4 # # dr in|. Marek Szulim 23 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS W przypadku biegunw pojedynczych (jednokrotnych) funkcji R(s) residuum funkcji R(s)est w biegunie s=sk mo|emy wyznaczy z nastpuj- cego wzoru res [R (s)es t] = lim [(s - sk )R (s)es t] (15.35) s=sk s!sk PrzykBad : Rozpatrzymy wyznaczenie L-1 transformaty funkcji 10s R(s) = (s +1)(s + 2) Zadana funkcja ma dwa bieguny s1=-1 i s2=-2 Wykorzystujc wzr (15.33) otrzymujemy r(t) = res[R (s)es t]+ res [R (s)es t] s=s1 s=s2 Na podstawie wzoru (10.35) uzyskujemy r(t) = lim [(s +1)R (s)es t]+ lim [(s + 2)R (s)es t]= s!-1 s!-2 # 10s # # 10s # = lim (s +1) es t # + lim (s + 2) es t # = # # s!-1 s!-2 (s +1)(s + 2) (s +1)(s + 2) # # # # # 10s # # 10s # = lim es t # + lim es t # = # # s!-1 s!-2 (s + 2) (s +1) # # # # 10 " (-1) 10" (-2) = e-1t + e- 2t = (-1+ 2) (-2 +1) = (-10e-t + 20e-2t )1(t) dr in|. Marek Szulim 24 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS UWAGA: Je[li funkcja R(s) ma wyBcznie bieguny proste i nie posiada bie- guna w zerze, bardzo wygodnym w stosowaniu przy obliczaniu oryginaBu jest tzw. wzr Heaviside a, ktry nosi nazw I-go twierdzenia o rozkBadzie m L(sk ) r(t) = esk t "1(t) (15.36) " M '(sk ) k =1 gdzie: L(sk)  warto[ wielomianu L(s) dla s=sk M (sk)  warto[ pochodnej wielomianu M(s) dla s=sk PrzykBad : Rozpatrzymy wyznaczenie L-1 transformaty funkcji 5s +108 R(s) = s2 +18s + 32 Zadana funkcja posiada bieguny s1=-2 oraz s2=-16 Pochodna wielomianu mianownika M (s) = 2s+18 Po podstawieniu otrzymanych warto[ci do wzoru (15.36), wyznaczamy 5(-2) +108 5(-16) +108 r(t) = e-2t + e-16t = 2(-2) +18 2(-16) +18 = (7 e-2t - 2e-16t )1(t) dr in|. Marek Szulim 25 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS Je[li funkcja R(s) ma wyBcznie bieguny proste i posiada biegun w zerze, to mo|na j przedstawi w postaci L( s ) M( s ) R( s ) = gdzie V( s ) = (15.37) V( s ) s przy czym stopieD wielomianu V(s) wynosi m-1 Wwczas m L(0) L(sk ) r(t) = "1(t) + eskt "1(t) (15.38) " V (0) skV '(sk ) k =1 jest to tzw. II twierdzenie o rozkBadzie gdzie: L(0)  warto[ wielomianu L(s) dla s=0 V(0)  warto[ wielomianu V(s) dla s=0 V (sk)  warto[ pochodnej wielomianu V(s) dla s=sk sk (k=1,2, ... m-1)  niezerowe bieguny transformaty PrzykBad : Rozpatrzymy wyznaczenie L-1 transformaty funkcji 2100 R(s) = s(s2 + 45s + 200) Pierwiastki wielomianu V(s): s1=-5 oraz s2=-40 Pochodna wielomianu V (s) = 2s+45 Poniewa| jednocze[nie: L(0)=2100 , V(0)=200 to po podstawieniu obliczonych warto[ci do wzoru (15.38) wyznaczamy 2100 2100e-5t 2100e-40t r(t) = + = 200 (- 5)[2(- 5)+ 45]+ (- 40)[2(- 40)+ 45] = (10,5 -12e-5t +1,5e-40t )1(t) dr in|. Marek Szulim 26 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.6. ANALIZA STANW NIEUSTALONYCH W OBWODACH ELEKTRYCZNYCH KLASY SLS ZAAO{ENIA Przyjmijmy, |e: - dany jest obwd elektryczny w dziedzinie czasu, tzn. znana jest jego struktura (schemat obwodu) oraz warto[ci parametrw; - dane s funkcje wymuszajce, np.: u0K(t), iZK(t), tzn. dany jest ich opis funkcyjny bdz wykres zmienno[ci w czasie; - dany jest jednoznacznie czas komutacji tK, np.: tK=0; - opisany jest jednoznacznie stan energetyczny obwodu dla t < tK 15.6.1. ALGORYTM ANALIZY Je[li speBnione s wszystkie przedstawione powy|ej zaBo|enia, ww- czas metodyka postpowania w procesie analizy stanu nieustalonego z wykorzystaniem rachunku operatorowego jest cigiem uporzdkowanych nastpujcych dziaBaD: `$ Ustalamy warunki pocztkowe (W.P.) w oparciu o znajomo[ stanu obwodu dla t < tK oraz praw komutacji; a$ Wyznaczamy na podstawie znajomo[ci funkcji wymuszajcych [u0K(t), iZK(t)] ich posta operatorow [U0K(s), IZK(s)]; b$ Sporzdzamy schemat operatorowy obwodu uwzgldniajc W.P.; c$ Dokonujemy analizy obwodu operatorowego (dowoln z poznanych metod analizy) i wyznaczamy posta operatorow poszukiwanej bdz poszukiwanych wielko[ci [R(s)]; d$ Znajdujemy oryginaB poszukiwanej bdz poszukiwanych wielko[ci [r(t)] i ewentualnie sporzdzamy wykres zmienno[ci tej wielko[ci. dr in|. Marek Szulim 27 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS WYJAZNIENIE POJCIA RZD OBWODU " Obwody SLS rzdu pierwszego  obwody opisane rwnaniami r|niczkowymi rzdu pierwszego. Obwody takie maj tylko jeden element inercyjny. " Obwody SLS wy|szych rzdw obwody opisane rwnaniami r|niczkowymi rzdu wy|szego ni| pierwszy. Obwody takie zawieraj wicej ni| jeden element inercyjny. ____________________________ Rozwa|my szeregowy obwd RLC, do ktrego w chwili t=0 zostaje doB- czona siBa elektromotoryczna e. Rwnanie obwodu dla t>0 ma posta t di 1 Ri + L + dt + u0 = e +"i dt C 0 Wiedzc, |e t duC 1 i = C oraz uC = dt + u0 +"i dt C 0 otrzymujemy 2 duC d uC RC + LC + uC = e dt dt dr in|. Marek Szulim 28 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.6.2. OBWODY PIERWSZEGO RZDU R Rozpatrzymy stan nieustalo- i(t) ny w obwodzie szeregowym RC. W chwili t=0 otwarto wyBcznik uC(t) U t=0 C W. Wyznaczy przebieg prdu, 0 je|eli u(t)=U0=10V, R=100, w C=2mF. `$ Ustalamy warunki pocztkowe (W.P.) w oparciu o znajomo[ stanu obwodu dla t < tK oraz praw komutacji : uC(0+ ) = uC( 0- ) = 0 a$ Wyznaczamy na podstawie znajomo[ci funkcji wymuszajcej jej po- sta operatorow : U0 U( s ) = L [u( t )]= L [U0]= s R b$ Sporzdzamy schemat opera- I(s) torowy obwodu uwzgldniajc U(s) R W.P. U(s) 1 U(s) sC C c$ Dokonujemy analizy obwodu operatorowego i wyznaczamy posta operatorow poszukiwanej wielko[ci. U0 U0 0,1 Zgodnie z prawem Ohma: I( s ) = = = # 1 # # 1 # s + 5 s # R + # R# s + # # # # # s C RC # # # # d$ Znajdujemy oryginaB poszukiwanej wielko[ci. Na podstawie tabeli (lp.5): i( t ) = 0,1e-5 t1( t ) dr in|. Marek Szulim 29 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS PRZYKAAD 15.3: W chwili t=0 otwarto wyBcznik W. Narysowa prze- bieg prdu cewki przed i po tej chwili. Obliczy prd w cewce po 3ms od chwili otwarcia W. t=0 Dane: dla t<0 w ukBadzie panowaB stan ustalony, w iL(t) L = 0,1 H, R = 10 . u(t) R L u(t) = 157 sin(314t+120o), `$ Ustalamy warunki pocztkowe (W.P.) w oparciu o znajomo[ stanu obwodu dla t < tK oraz praw komutacji : j 120 U = 157 e m j U Um e Um j ( -90) j 30 m I = = = e = 5 e mL j 90 jL L L e dla t < 0 iL(t) = 5sin(314t + 300) dla t = 0 iL(0) = 5sin 300 = 2,5 zatem iL(0+)= iL(0-)= 2,5 a$ Wyznaczamy na podstawie znajomo[ci funkcji wymuszajcej jej po- sta operatorow : BRAK IL(s) b$ Sporzdzamy schemat ope- ratorowy obwodu uwzgld- sL R niajc W.P. + Li(0 ) c$ Dokonujemy analizy obwodu operatorowego i wyznaczamy posta operatorow poszukiwanej wielko[ci. dr in|. Marek Szulim 30 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS Zgodnie z NPK: sL IL (s) + R IL (s) = Li(0+) IL(s) [sL + R]= Li(0+) Li(0+) 1 IL(s) = = Li(0+)sL1 = Li(0+) R sL + R + R # L# s + # # L # # 1 1 IL(s) = i(0+) = 2,5 R s +100 s + L d$ Znajdujemy oryginaB poszukiwanej wielko[ci. m # iL(t) = res[IL (s)es t]#"1(t) # " # s=sk # k =1 # # t iL (t) = [(s ]#"1(t) = #slim - sk )IL (s)es # !sk # # # # # 2,5 # = lim (s +100) es t ##"1(t)={ lim [2,5 es t]}"1(t) = #s!-100 # s!-100 (s +100) # # # # = 2,5e-100t 1(t) CZYLI: dla t < 0 dla t = 0 dla t > 0 -100t iL(t) = 5sin(314t + 300) 2,5 iL(t) = 2,5 e iL(t) 2,5 I m 1,852 t 3ms 0 dr in|. Marek Szulim 31 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS PRZYKAAD 15.4: W chwili t=0 zamknito wyBcznik W. Wyznaczy przebieg prdu i napicia na kondensatorze. w e(t) R i(t) E e(t) uC(t) C t 0 t0 `$ Ustalamy warunki pocztkowe (W.P.) w oparciu o znajomo[ stanu obwodu dla t < tK oraz praw komutacji : uC(0+ ) = uC(0- ) = 0 a$ Wyznaczamy na podstawie znajomo[ci funkcji wymuszajcej jej po- sta operatorow : e(t) e(t) E 1(t) E E t t 0 0 t0 -E 1(t-t0 ) -E e(t) = E "1(t) - E "1(t - t0) E Wiemy, |e L[ E "1(t)]= s Czyli zgodnie z twierdzeniem o przesuniciu w dziedzinie czasu -s t0 Gdy L[ f (t)]= F(s) to L[ f (t - t0) "1(t - t0)]= F(s)e i liniowo[ci napiszemy: E E E - s t0 - s t0 E(s) = - e = (1- e ) s s s dr in|. Marek Szulim 32 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS R b$ Sporzdzamy schemat opera- I(s) torowy obwodu uwzgldniajc 1 W.P. U (s) E(s) C sC c$ Dokonujemy analizy obwodu operatorowego i wyznaczamy posta operatorow poszukiwanej wielko[ci. Operatorowy prd obwodu: E - s t0 s (1- e ) E(s) /" s s E(s)= s E(s) s I(s) = = = 1 1 1 1 /" s # # R + s R + R# s + R# s + # # # # sC C RC RC # # # # # # # # E 1 E 1 1 - s t0 - s t0 = (1- e )= - e # # 1 1 1 R R # # s + s + s + RC # RC RC # Operatorowe napicie na zaciskach kondensatora: # # # # 1 1 E 1 1 - s t0 UC (s) = I(s) = - e # # 1 1 sC sC R # # s + s + # RC RC # # # # # E 1 1 - s t0 = # - e # RC #s# s + 1 # s# s + 1 # # # # # # # # RC RC # # # # # # dr in|. Marek Szulim 33 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS d$ Znajdujemy oryginaB poszukiwanej wielko[ci. # # # # E 1 1 - s t0 I(s) = - e # # 1 1 R # # s + s + # RC RC # 1 Metoda Poz. -a t e tablicowa 5 s + a Czyli: 1 1 # # - t - (t -t0 ) E RC RC i(t) = e 1(t) - e 1(t - t0) # # R # # # # 1 1 - t - (t -t0 ) E E RC RC i(t) = e 1(t) - e 1(t - t0) R R i(t) E R t t0 E R dr in|. Marek Szulim 34 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS # # # # E 1 1 - s t0 UC(s) = # - e # RC #s# s + 1 # s# s + 1 # # # # # # # # RC RC # # # # # # 1 1 Metoda Poz. (1 - e-a t) tablicowa 9 s( s + a) a 1 1 # # # # # # - t (t -t0 ) E RC #1 - RC#1- e- RC #1 - t0)# # uC(t) = RC#1- e (t) (t # # # # RC # # # # # # # # 1 1 # # # # - t (t -t0 ) RC #1 - E#1- e- RC #1 - t0) uC(t) = E#1- e (t) (t # # # # # # # # uC(t) E t t0 E dr in|. Marek Szulim 35 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.6.3. OBWODY DRUGIEGO RZDU Najprostszym reprezentantem takich obwodw jest obwd szeregowy RLC. i(t) R ZaB|my, |e napicie dziaBa- jce na zaciskach takiego obwodu uR(t) jest wymuszeniem napiciowym uL(t) u(t)=U1(t) opisanym funkcj staB i przyczy- uC(t) now u(t)=U1(t). Przyjmijmy, |e poszukujemy funkcji prdu i(t). `$ Ustalamy warunki pocztkowe (W.P.) w oparciu o znajomo[ stanu obwodu dla t < tK oraz praw komutacji : Warunki pocztkowe z uwagi na fakt, |e dla t<0 U=0 mo|emy zgod- nie z I i II prawem komutacji napisa # iL(0- ) = iL(0+ ) = 0 # # # uC(0- ) = uC(0+ ) = 0 # a$ Wyznaczamy na podstawie znajomo[ci funkcji wymuszajcej jej po- sta operatorow : U0 U( s ) = L [u( t )]= L [U0]= s I(s) R b$ Sporzdzamy schemat operato- U(s) R rowy obwodu uwzgldniajc sL U(s) U(s) L U(s) W.P. C 1 sC dr in|. Marek Szulim 36 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS c$ Dokonujemy analizy obwodu operatorowego i wyznaczamy posta operatorow poszukiwanej wielko[ci. Prd w obwodzie mo|emy wyznaczy zgodnie z prawem Ohma U U (s) U 1 s I(s) = = = " 1 R 1 Z(s) L R + sL + s2 + s + s C L LC d$ Znajdujemy oryginaB poszukiwanej wielko[ci. Rwnanie opisujce prd w obwodzie jest funkcj wymiern U L(s) I(s) = " L M (s) W celu wyznaczenia transformaty odwrotnej nale|y obliczy pier- wiastki mianownika I(s), czyli R 1 M (s) = s2 + s + = 0 L LC W wyniku rozwizania powy|szego rwnania otrzymujemy bieguny operatorowej funkcji prdu R # - +  # L s1 = # # 2 # R # - -  # L s2 = # 2 # 2 R 4 # # gdzie  = - (*) # # L LC # # jest wyr|nikiem M(s) dr in|. Marek Szulim 37 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS Mo|liwe s trzy przypadki rozwizania: A)  > 0  dwa pierwiastki rzeczywiste M(s) ! oznacza dwa bieguny pojedyncze I(s) B)  = 0  jeden pierwiastek podwjny M(s) ! oznacza jeden biegun dwukrotny I(s) C)  < 0  dwa pierwiastki zespolone-sprz|one M(s) ! oznacza dwa bieguny zespolone-sprz|one I(s) Z zale|no[ci (*) wynika, |e: # L  > 0 gdy R > 2 # C # # L  = 0 gdy R = 2 # C # # L  < 0 gdy R < 2 # C # Rozwa|ymy teraz mo|liwe przypadki rozwizania dr in|. Marek Szulim 38 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS Przypadek A - APERIODYCZNY Oba bieguny s rzeczywiste: 2 # R R 1 # # s1 = - + - # # # 2L 2L LC # # # # # 2 # R R 1 # # s2 = - - - # # # # 2L 2L LC # # # przebieg czasowy prdu: U s1 t s2 t iA( t ) = [e - e ]= 2 R 1 # # 2L - # # 2L LC # # R 2 # # - t U R 1 # # # # 2L = e sh - # # 2 # # 2L LC # # R 1 # # # # L - # # 2L LC # # Przypadek B  APERIODYCZNY-KRYTYCZNY Jeden biegun dwukrotny: Przebieg czasowy prdu: R R s1 = s2 = - - t U 2L 2L iB( t ) = t e L Przypadek C  OCYLACYJNY Dwa bieguny zespolone-sprz|one: Przebieg czasowy prdu: R 2 # - t R 1 R U # # 2L s1 = - + j - # iC (t) = e sin(t) # # 2L LC 2L  L # # # # # 2 2 1 R # # # R 1 R # # gdzie  = - # # s2 = - - j - # # # LC 2L # # # 2L LC 2L # # # dr in|. Marek Szulim 39 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS i(t) Oscylacyjny Aperiodyczny-krytyczny Aperiodyczny t Przebiegi czasowe wyznaczonych prdw dr in|. Marek Szulim 40 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl OBWODY I SYGNAAY 2 WykBad 15 : Stany nieustalone w obwodach SLS 15.6.4. WNIOSKI Na podstawie dotychczas omwionych przykBadw jeste[my w stanie sformuBowa wnioski dotyczce zale|no[ci pomidzy poBo|eniem biegu- na sK operatorowej funkcji odpowiedzi R(s) a jej funkcj czasu r(t). ZaB|my, |e wielomian mianownika M(s) funkcji operatorowej R(s) nie posiada pierwiastkw wielokrotnych a jedynie pojedyncze, np.: FUNKCJA CZASU BIEGUN PRZYPORZDKOWANA BIEGUNOWI s1 = 0 A 1( t ) ! a t s2 = a ( a > 0 ) ! A e 1( t ) - a t s3 = a ( a < 0 ) ! A e 1( t ) s4 = (a + j), s* = (a - j), ( a > 0 ) ! A e- a t sin t 1( t ) 4 - a t s5 = (a + j), s* = (a - j), ( a < 0 ) ! A e sin t 1( t ) 5 * A sin t 1( t ) s6 = + j , s6 = - j ! j f(t) A f(t) t t f(t) s6 s5 A s4 t s3 s1 s2  f(t) s* 5 A s* 4 s* 6 t f(t) f(t) t t Zale|no[ r(t) od biegunw R(s) na pBaszczyznie s dr in|. Marek Szulim 41 /41 e-mail: mszulim@wat.edu.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
C7a Stany nieust RLC 12
Stany nieustalone G ważny dodatek do całości
Stany nieustalone F przykładowe zadania
Stany nieustalone D obwod RC
Stany nieustalone E obwod RLC
15 stany nagle menopauza iv rok
Stany nieustalone A wstęp

więcej podobnych podstron