plik


ÿþAnn. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5 PRACA POGLDOWA Agnieszka Drosdzol1, Violetta Skrzypulec1, Piotr Buchacz2, Igor Bakon3 1 Katedra Zdrowia Kobiety Zlskiej Akademii Medycznej w Katowicach 2 Katedra i Klinika PoBo|nictwa i Ginekologii w Tychach Zlskiej Akademii Medycznej w Katowicach 3 Katedra i Klinika PoBo|nictwa i Ginekologii Zlskiej Akademii Medycznej w Katowicach Psychologiczne i spoBeczno-kulturowe aspekty niepBodno[ci Psychological and socio-cultural aspects of infertility ABSTRACT Infertility has been defined by the World Health Organization (WHO) as the inability to conceive despite regular sexual intercourse (4 5 a week), sustained for a period exceeding 12 months without the use of any contraceptive methods. World Health Organization has declared infertility a social disease. According to world estimates the problem concerns 10 18% of married couples: thus, every sixth couple in the world has difficulties in reproducing. The European Society of Human Reproduction and Embryology estimates the frequency of infertility occurrence in Poland as 10 15% of couples. It follows, therefore, that infertility affects approximately 1 million Polish couples of the reproductive age. Simultaneously, it transpires that only 19% of infertile couples seek specialist medical advice. According to current WHO guidelines (2002), the international challenge is to aim at improving the quality of life of infertile couples through increasing the accessibility of assisted reproduction procedures on the one hand and through ensuring psychological intervention to alleviate the results of infertility on the other. Moreover, WHO recommendations regarding social and psychological aspects of infertility include, among others, guidelines connected with the creation of local and national support groups for infertile patients in order to enhance treatment results, ensuring various forms of psychological assistance to the couple and their families and to conduct new research evaluating the perception and psychological response to infertility by women and men at various stages of their life as well as sex-related characteristics of psychological reactions to Assisted Reproductive Technologies and their results. KEY WORDS: infertility, depression, anxiety, stress, psychological support ST RESZ CZ ENI E W[ród par niepBodnych czsto rozpoznaje si zaburzenia depresyjne i lkowe, które maj swoje podBo|e w wielu aspektach bdcych odpowiedzi na problem zaburzeD pBodno[ci, takich jak utrata prawidBowych relacji partnerskich, zdrowia, stanu spoBecznego, niska samoocena, brak zaufania, pewno[ci siebie i bezpieczeDstwa. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi WHO (2002), midzynarodowym zadaniem powinno by d|enie do poprawy jako[ci |ycia par niepBodnych z jednej strony poprzez zwikszenie dostpu do procedur rozrodu wspomaganego, a z drugiej poprzez zapewnienie interwencji psychologicznej w Bagodzeniu skutków niepBodno[ci. Ponadto rekomendacje WHO dotyczce spo- Becznych i psychologicznych aspektów niepBodno[ci zawieraj midzy innymi zalecenia zwizane z: powstaniem lokalnych i krajowych grup wsparcia dla pacjentów niepBodnych w celu poprawy wyników leczenia, zapewnieniem ró|nych form pomocy psychologicznej parom niepBodnym i ich rodzinom oraz przeprowadzeniem nowych badaD oceniajcych postrzega- nie i psychologiczn odpowiedz na niepBodno[ przez kobiety i m|czyzn w ró|nych etapach |ycia oraz zale|n od pBci charakterystyk reakcji psychologicznych na przebieg procedur i uzyskanie wyników rozrodu wspomaganego. SAOWA KLUCZOWE: niepBodno[, depresja, lk, stres, wsparcie psychologiczne Adres do korespondencji: Lek. Agnieszka Drosdzol Katedra Zdrowia Kobiety WydziaB Opieki Zdrowotnej Zl. AM ul. Medyków 12, 40 752 Katowice tel./faks: (+48 32) 20 88 730 e-mail: cor111@poczta.onet.pl Annnales Academiae Medicae Silesiensis 2006, 60, 5, 438 443 Copyright © Zlska Akademia Medyczna ISSN 0208 5607 438 Psychologia w niepBodno[ci Agnieszka Drosdzol i wsp., Psychologia w niepBodno[ci Psychologia w niepBodno[ci Psychologia w niepBodno[ci Psychologia w niepBodno[ci Epidemiologia niepBodno[ci Becznej kobiety, spowodowaBo opóznienie wieku macie- rzyDstwa [2, 8]. W badaniach wykazano, |e przecitny wiek NiepBodno[ (sterilitas) jest definiowana przez Zwiatow kobiet w czasie pierwszej ci|y zale|y w gBównej mierze Organizacj Zdrowia (WHO, World and Health Organiza- od: poziomu i czasu trwania edukacji, rozwoju kariery za- tion) jako niemo|no[ zaj[cia w ci| pomimo regularnych wodowej, stanowiska pracy, dochodów rodzinnych oraz stosunków pBciowych (4 5 w tygodniu), utrzymywanych wieku, w jakim zawiera ona zwizek maB|eDski [2, 8]. powy|ej 12 miesicy bez stosowania jakichkolwiek metod W ubiegBym stuleciu najwa|niejsz rol spoBeczn kobie- antykoncepcyjnych [1 3]. Zwiatowa Organizacja Zdrowia ty byBa rola matki i opiekunki, natomiast m|czyzny okre[la niepBodno[ jako chorob spoBeczn. WedBug sza-  opieka finansowa nad rodzin. Równie| i liczebno[ cunkowych [wiatowych statystyk problem niepBodno[ci rodzin ulegBa zmianie w podanym przedziale czasowym dotyczy 10 18% par maB|eDskich, z czego wynika, |e co  model rodziny skBadajcy si z rodziców i co najmniej 6 maB|eDstwo na [wiecie ma kBopoty z rozrodem. dwójki potomstwa ulegB redukcji. Zrednia liczba dzieci Epidemiologii niepBodno[ci w Polsce jednoznacznie nie przypadajcych na jedn rodzin w krajach Unii Europej- okre[lono ze wzgldu na brak aktualnych danych staty- skiej wynosi obecnie 1,4 (Hiszpania, WBochy  1,17; Czechy stycznych. W analizie epidemiologicznej tego zjawiska  1,28; Polska  1,61; Finlandia i Dania  1,81) [2]. w Polsce nale|y oprze si na danych szacunkowych po- WspóBczesne kobiety dorównuj swoim partnerom chodzcych z badaD i opracowaD Europejskiego Towarzy- w aspekcie statusu spoBecznego, a coraz cz[ciej przed- stwa Reprodukcji CzBowieka i Embriologii (ESHRE, Eu- kBadaj karier zawodow nad macierzyDstwem. Nieste- ropean Society of Human Reproduction and Embryology), ty, powy|szy fakt jest jednym z wa|niejszych niekorzyst- które oceniaj czsto[ wystpowania niepBodno[ci w Pol- nych czynników, zmniejszajcych pBodno[ kobiety. Na sce na 10 15% par, co pozwala wnioskowa, |e dotyczy ona podstawie wyników du|ego randomizowanego prospek- okoBo 1 miliona polskich maB|eDstw w wieku reprodukcyj- tywnego badania (grupa badana  3295 kobiet w wieku nym. Jednocze[nie okazuje si, |e tylko 19% par niepBod- 25 49 lat) szacuje si, |e okres maksymalnej pBodno[ci nych poszukuje specjalistycznej pomocy lekarskiej [2, 4]. kobiet przypada na 18. 20. rok |ycia, nastpnie utrzymu- NiepBodno[ pierwotna dominuje w krajach rozwini- je si na obni|onym, lecz jeszcze wzgldnie staBym pozio- tych, natomiast regiony rozwijajce si charakteryzuje mie w przedziale wiekowym 20 28 lat (wspóBczynnik ci|: wysoki wskaznik wystpowania niepBodno[ci wtórnej (Zim- 90% po 12 mies. i 93% po 24 mies. regularnego wspóB|y- babwe  62%, Egipt, Turcja, Boliwia, Peru  15 20%, cia), po czym powoli maleje do 33. roku |ycia, a po 33. Bangladesz  20 25%, Indie, Indonezja, Nepal  powy- roku |ycia (wg niektórych zródeB 35. rok |ycia [2, 8]) za- |ej 25%) [5, 6]. Relatywnie niski wspóBczynnik wystpo- czyna si drastycznie obni|a (wspóBczynnik ci|: 75% po wania niepBodno[ci pierwotnej w krajach rozwijajcych si 12 mies. i 80% po 24 mies. regularnego wspóB|ycia) [8].  okoBo 3%  tBumaczy si mBodym wiekiem, w którym Wraz z wiekiem kobiety zaczynaj pojawia si zaburze- pary zawieraj zwizki maB|eDskie oraz decyduj si na nia hormonalne, zmniejsza si jako[ i liczba komórek ja- pierwsz ci| w porównaniu z paDstwami uprzemysBo- jowych oraz czynno[ jajników. U starszych pacjentek wzra- wionymi [5 7]. Najistotniejszymi czynnikami prowadz- sta ryzyko samoistnych poronieD, niepowodzenia fazy implan- cymi do wysokiego wskaznika niepBodno[ci wtórnej w tak tacji i nieprawidBowego bruzdkowania, za co mog odpo- zwanych Krajach Trzeciego Zwiata s choroby przenoszone wiada zaburzenia hormonalne, mniejsza podatno[ endo- drog pBciow oraz wszelkie interwencje chirurgiczne prze- metrium, wikszy odsetek wystpowania stanów patologicz- prowadzane u kobiet w okresie poporodowym w warun- nych macicy (np. obecno[ mi[niaków macicy) [3, 8]. kach pozbawionych podstawowych standardów sanitarno- Istotn rol w zagadnieniu niepBodno[ci maB|eDskiej epidemiologicznych [5 7]. Ponadto w krajach rozwijajcych odgrywa teoria stresu i jej korelacja z zaburzeniami si niepBodno[ ma znacznie bardziej drastyczne kulturowe pBodno[ci. Istnieje wiele hipotez, które postuluj, |e stres i spoBeczne konsekwencje, a dostpno[ i rozwój pomocy mo|e powodowa niepBodno[, inne natomiast oceniaj specjalistycznej oraz technik rozrodu wspomaganego s stres jako skutek niepBodno[ci. Powszechnie wiadomo, |e ograniczone czynnikami natury ekonomicznej [5, 7]. u kobiet du|e napicie emocjonalne jest przyczn zabu- Pózne macierzyDstwo jest coraz cz[ciej dostrzeganym rzeD endokrynologicznych w obrbie osi podwzgórze przy- zjawiskiem w krajach rozwinitych. Na przykBad we Fran- sadka nadnercza i gonady, zahamowanie pulsacyjnego cji wiek kobiet, w którym decyduj si na pierwsz ci| uwalniania gonadoliberyny (GnRH, gonadotropin-relasing przesunB si z 24. na 27. 28. rok |ycia (w cigu ostatnich hormone), jak i wpBywa na wydzielanie endogennych pep- 20 lat). Porównywalne tendencje wzrostowe obserwuje si tydów opioidowych, co w konsekwencji mo|e powodowa w innych krajach Europy (Niemcy, Wielka Brytania, Szwe- zaburzenia pBodno[ci [9]. Znany teoretyczny model Was- cja, Dania, Belgia) [2, 8]. Szybki rozwój, szeroka dostp- sera sugeruje, |e w okresie znacznego nara|enia na stres no[ i [wiadomo[ dotyczca ró|norodnych metod plano- organizm ludzki poprzez mechanizmy psychosomatyczne wania rodziny umo|liwiBa wspóBczesnym kobietom kon- redukuje swoj pBodno[ [9]. Równocze[nie okazuje si, trolowanie wBasnego cyklu miesiczkowego i regulacj |e pary niepBodne zaanga|owane w proces diagnostyki pBodno[ci, co w konsekwencji, przy zmianie pozycji spo- i leczenia wykazuj wysoki poziom zarówno szeroko poj- 439 Ann. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5 tego stresu, jak i innych objawów psychopatologicznych, koDczcy si labirynt prowadzi do nieustajcych oczeki- jako skutek niemo|no[ci koncepcji [9]. W pi[miennictwie waD, wiary, marzeD, naprzemiennie wkraczajc w nega- spotyka si tak|e hipotezy opisujce stres jako rezultat tywne emocje: lk, zBo[, gniew, zazdro[, zaburzenia nastro- zaburzeD emocjonalnych w niepBodno[ci u kobiet [9], ju, poni|enie, bezsilno[, wstyd i poczucie winy. a z drugiej strony jako czynnik etiologiczny nieprawidBo- Depresja w[ród niepBodnych par ma podBo|e w wie- wych wyników spermogramu oraz zaburzeD seksualnych lu aspektach bdcych odpowiedzi na problem zabu- i w konsekwencji niepBodno[ci w[ród m|czyzn [9, 10]. Teo- rzeD pBodno[ci, takich jak: utrata prawidBowych relacji ri roli stresu w niepBodno[ci równie| charakteryzuje si partnerskich, zdrowia, stanu spoBecznego, niska samo- jako model zamknitego koBa: nara|enie na stres [rodo- ocena, brak zaufania, pewno[ci siebie, bezpieczeDstwa, wiskowy  zaburzenia pBodno[ci  diagnostyka, lecze- wiary w speBnienie marzeD oraz czego[, co traktuje si nie  stres sytuacyjny, zaburzenia relacji partnerskich jako wielk, symboliczn warto[ [11, 12]. Na podstawie  brak koncepcji  narastanie stresu  pogorszenie wy- danych z pi[miennictwa obserwuje si, |e stres zwizany ników badaD diagnostycznych  niepBodno[ [9, 10]. z caBo[ciow problematyk niepBodno[ci powoduje po- W badaniach klinicznych podkre[la si, |e du|e nat|e- wstawanie i narastanie konfliktów partnerskich. Wielo- nie stresu i lku u badanych par niepBodnych poddanych krotnie maB|onkowie czuj si nierozumiani i nieakcep- technikom rozrodu wspomaganego wykazuje negatywn towani przez [rodowisko. Ograniczeniu ulegaj kontak- korelacj ze wskaznikiem sukcesu leczenia [10]. ty towarzyskie, a czas wolny prawie w caBo[ci podporzd- Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy nie mo|na jedno- kowuje si etapom diagnostyki i leczenia. Nierzadko znacznie wyja[ni roli stresu jako przyczyny bdz skutku dostrzega si sytuacj, kiedy partnerzy wzajemnie oskar- niepBodno[ci. Jednak nale|y rozpowszechnia ró|norod- |aj si i obarczaj win za niemo|no[ posiadania upra- ne metody jego redukcji, w tym pomoc psychologa klinicz- gnionego dziecka. WspóB|ycie seksualne bywa czsto nego w celu poprawy wyników leczenia par niepBodnych. pozbawione zaanga|owania uczuciowego i spontanicz- no[ci, ograniczone gBównie do okresu pBodnego, gdy| jedynym jego celem staje si poczcie dziecka [11, 12]. Objawy psychopatologiczne w niepBodno[ci Dla wielu par  a zwBaszcza silniej dla kobiet ni| m|- Rodzicielstwo stanowi wa|ny etap rozwoju psychosek- czyzn  niepBodno[ okazuje si jednoznacznym kryzy- sualnego i spoBecznego zarówno kobiet, jak i m|czyzn, sem i klsk |yciow, a nasilenie objawów psychopatolo- stwarzajc mo|liwo[ realizacji wielu zamierzeD |yciowych gicznych: lkowych i depresyjnych porównuje si do ich i zaspokojenia wielu potrzeb. Psychologiczna analiza sy- nasilenia w przebiegu choroby nowotworowej, niedo- tuacji |yciowej par maB|eDskich, które bezskutecznie sta- krwiennej serca czy nadci[nienia ttniczego [11, 12]. Wy- raj si o dziecko, pozwala dostrzec elementy nieszcz- niki niektórych badaD wskazuj jednak na polepszenie [cia, frustracji o charakterze psychicznym, spoBecznym, relacji partnerskich wraz z czasem trwania niepBodno[ci. egzystencjalnym. Frustracja psychiczna Bczy si z brakiem Wszelkie problemy zwizane z procesem diagnostyczno- samoakceptacji, a w konsekwencji powoduje zmniejsze- terapeutycznym, walka i d|enie do wspólnego celu, ocze- nie samooceny, przyczynia si do wystpowania depresji kiwanie na ci|, nadzieja i wiara powoduj zwikszenie i wyzwala poczucie winy. PodBo|em frustracji spoBecznej zaufania, bezpieczeDstwa, blisko[ci i intymno[ci emocjo- jest dezaprobata ze strony otoczenia, traktowanie niepBod- nalnej par niepBodnych [11, 12]. no[ci jako przejawu patologii maB|eDskiej. Zatem w[ród Wikszo[ par, które rozpoczynaj diagnostyk i tera- par dotknitych problemem niechcianej bezdzietno[ci po- pi niepBodno[ci nie posiadaj zazwyczaj |adnych proble- jawiaj si wtpliwo[ci o charakterze egzystencjalnym mów zdrowotnych. Jednak konsekwencj odkrycia  fizycz-  poczucie zagro|enia sensu wBasnego istnienia. nego defektu , jakim jest zaburzenie pBodno[ci  niemo|- Pary niepBodne zaanga|owane w proces diagnostycz- no[ speBnienia fundamentalnego zadania czBowieka, no-terapeutyczny poszukuj szansy na rozwizanie |ycio- a mianowicie reprodukcji, mo|e upo[ledza pozytywn wego problemu. Jednak leczenie niepBodno[ci znacznie ocen wBasnego ciaBa. Utrata zdrowia, fizycznej atrakcyj- wykracza poza granice  standardowej terapii . Dotyczy no[ci z powodu choroby, urazu, wieku, czyli utrata samo- ono systemu warto[ci, sfer intymnych i prywatnych, norm akceptacji mo|e prowadzi do depresji [11, 12]. moralnych i etycznych. DBugotrwaBe, codzienne ingeren- W wikszo[ci publikacji podkre[la si znacznie bar- cje lekarskie wpBywaj w istotny sposób na jako[ |ycia, dziej nasilony, negatywny i frustrujcy wpByw niepBodno- jak i emocjonalny, spoBeczny, fizyczny, zawodowy, intelek- [ci na kobiety. W zwizkach niepBodnych to one, bez wzgl- tualny oraz duchowy dobrostan par niepBodnych. Pacjen- du na przyczyn niepBodno[ci, cz[ciej odczuwaj: lk, za- ci, caBkowicie po[wicajc si procedurom terapeutycznym, burzenia nastroju, niepokój, dra|liwo[, rozpacz, poczu- nara|aj si na utrat pozycji zawodowej, finansowej i spo- cie winy i krzywdy. Istnieje równie| hipoteza dotyczca Becznej [11, 12]. Ka|da godzina, dzieD, miesic z jednej odmiennej struktury osobowo[ci kobiet niepBodnych strony przebiega w atmosferze nadziei na poczcie potom-  osobowo[ci o charakterze neurotycznym. W przypadku ka, a drugiej  rozpaczy, desperacji w momencie poja- niepBodno[ci mskiej manifestacja trudno[ci w koncepcji wienia si kolejnego krwawienia miesiczkowego. Taki nie- przejawia si gBównie wzmo|on aktywno[ci zawodow, 440 Psychologia w niepBodno[ci Agnieszka Drosdzol i wsp., Psychologia w niepBodno[ci Psychologia w niepBodno[ci Psychologia w niepBodno[ci Psychologia w niepBodno[ci spoBeczn, zachowaniem tajemnicy przed rodzin, a cza- strzeganie i psychologiczn odpowiedz na niepBodno[ sem tworzeniem pozamaB|eDskich zwizków seksualnych przez kobiety i m|czyzn w ró|nych etapach |ycia oraz [2, 3, 11, 12]. zale|n od pBci charakterystyk reakcji psychologicz- NiepBodne pary stosuj techniki rozrodu wspomaga- nych na przebieg procedur i uzyskanie wyników ART; nego (ART, Assisted Reproductive Technology) mog tak-  potrzeb badaD dotyczcych mo|liwo[ci zmniejszenia |e prze|ywa wiele negatywnych emocji zwizanych z ko- konsekwencji niepBodno[ci ze szczególnym uwzgld- lejnymi etapami procedur, konieczno[ci bezgraniczne- nieniem kobiet; go obustronnego zaanga|owania, niepowodzeniami za-  wsparciem psychologicznym i informowaniem pacjen- biegów oraz brakiem pomocy psychologicznej w trakcie tów przed rozpoczciem procedur rozrodu wspoma- ART i po jej zakoDczeniu [11, 13]. W badaniu Kerra ganego, w tym zastosowania gamet i embrionów daw- i wsp. [13] wykazano, |e co 5 pacjent uczestniczcy w za- ców, o implikacjach zwizanych z ujawnieniem lub za- pBodnieniu pozaustrojowym ma my[li samobójcze, tajeniem pochodzenia genetycznego dziecka; co 3 zaburzenia relacji partnerskich, natomiast 25% do-  przeprowadzeniem nowych badaD oceniajcych, jaki [wiadcza zrozumienia i blisko[ci partnerskiej. Pacjenci wpByw na rozwój dziecka ma ujawnienie bdz zataje- podkre[laj wag i potrzeb pomocy psychologicznej, nie przez rodziców jego genetycznego pochodzenia a zarazem jej niedobór w trakcie leczenia technikami roz- (ART z donacj gamet lub embrionów); rodu wspomaganego [13].  przeprowadzeniem wikszej liczby badaD dotyczcych W krajach rozwijajcych si negatywne psychologicz- wpBywu urodzenia dziecka przez tak zwan matk za- ne konsekwencje niepBodno[ci s znacznie silniejsze ni| stpcz (surrogate mother) na jego rozwój i relacje ro- w innych spoBeczeDstwach. Kulturowe ró|nice w krajach azja- dzicielskie; tyckich i afrykaDskich wynikaj przede wszystkim z innej  przeprowadzeniem dBugoterminowych epidemiolo- mentalno[ci spoBecznej, znaczenia rodziny jedynie wtedy gicznych analiz jako[ci opieki rodzicielskiej oraz psy- gdy posiada potomstwo, niskiego stanu spoBeczno-ekono- chomotorycznego i poznawczego rozwoju dzieci uro- micznego i spoBecznej roli kobiety  wyBcznie jako mat- dzonych dziki zastosowaniu technik rozrodu wspo- ki i opiekunki domowej w rodzinie poligamicznej, a ojca maganego. jako gBowy domu i najwa|niejszego |ywiciela rodziny. Po- Na podstawie przedstawionych powy|ej informacji, wy|sze uwarunkowania przyczyniaj si do obarczania win rekomendacji WHO mo|na wnioskowa, |e nadal nie ist- kobiet za brak potomstwa, zjawiska stygmatyzacji spoBecz- nieje dostateczna liczba badaD dotyczcych wystpowa- nej, wyBczenia kobiet z |ycia spoBecznego i kulturowego, nia stresu i zaburzeD o podBo|u psychologicznym w[ród deprywacji ekonomicznej, fizycznej i seksualnej przemocy niepBodnych maB|eDstw. wobec kobiet oraz niestabilno[ci maB|eDskiej. Kulturowo uwarunkowane opinie na aspekt niepBodno[ci maB|eDskiej Programy pomocy psychologicznej bardzo czsto powoduj zaburzenia natury psychicznej w[ród kobiet  depresj, lk, poczucie winy, krzywdy, izo- Leczenie niepBodno[ci to du|a ingerencja w |ycie in- lacji, tendencje samobójcze, a brak jakichkolwiek mo|li- tymne i osobiste pary niepBodnej. Bez wzgldu na etiopa- wo[ci uzyskania wsparcia mo|e prowadzi do drastycznych togenez bardzo czsto ulegaj zaburzeniu mechanizmy konsekwencji [7, 11, 12, 14]. regulacji psychicznej. Wa|nym elementem ka|dego rodza- Zgodnie z aktualnymi wytycznymi WHO (2002) mi- ju leczenia staj si ró|norodne oddziaBywania o charak- dzynarodowym zadaniem powinno sta si d|enie do terze psychoterapeutycznym stosowane przez lekarza, pie- poprawy jako[ci |ycia par niepBodnych z jednej strony po- lgniark oraz psychologa klinicznego. Wszelkie rodzaje przez zwikszenie dostpu do procedur rozrodu wspoma- pomocy psychologicznej to zadania niezwykle trudne ganego, a z drugiej  poprzez zapewnienie interwencji i czasochBonne. Wymagaj kwalifikacji i do[wiadczenia, psychologicznej w Bagodzeniu skutków niepBodno[ci [11]. odrbnych modeli psychoterapii dla kobiet i m|czyzn. Ponadto rekomendacje WHO dotyczce spoBecznych Kobiety niepBodne poszukuj wsparcia emocjonalnego, i psychologicznych aspektów niepBodno[ci zawieraj mi- wypracowania mechanizmów radzenia sobie z zaburzenia- dzy innymi zalecenia zwizane z [11]: mi nastroju, depresj; m|czyzni natomiast oczekuj wska-  powstaniem lokalnych i krajowych grup wsparcia dla zówek walki ze stresem oraz wBa[ciwej pomocy partner- pacjentów niepBodnych w celu poprawy wyników le- kom/|onom w sytuacjach kryzysowych [11, 15]. czenia; Europejskie Towarzystwo Reprodukcji CzBowieka i Em-  popraw edukacji spoBecznej i zwikszeniem dostp- briologii w 2002 roku ustanowiBo midzynarodowy konsen- no[ci do ART; sus postpowania psychoterapeutycznego z parami niepBod-  zapewnieniem ró|nych form pomocy psychologicznej nymi, skierowany do personelu medycznego wszystkich (grupy wsparcia, media, internetowe forum dyskusyj- o[rodków leczenia zaburzeD pBodno[ci na [wiecie  Gu- ne) parom niepBodnym i ich rodzinom jako rutynowe- idelines for Counselling in Infertility [16]. Monografia Towa- go postpowania w klinikach leczenia niepBodno[ci; rzystwa precyzyjnie okre[la cele (zale|ne od sytuacji |ycio-  przeprowadzeniem nowych badaD oceniajcych: po- wej, rodzaju leczenia) i ró|nice midzy oczekiwaniami pa- 441 Ann. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5 cjentów w niepBodno[ci i innych stanach chorobowych, po- nej i grupowej [18]. Pierwsze doniesienia oceniaj wyni- daje zakres osób wymagajcych pomocy psychologicznej ki programu jako obiecujce i bardzo efektywne w re- (nie tylko pary niepBodne, lecz równie| wszystkie osoby dukcji poziomu stresu u obojga partnerów, poprawie emocjonalnie zwizane z problemem), niezbdne kwalifi- obrazu wBasnego ciaBa oraz komunikacji w relacji lekarz kacje psychoterapeutów oraz schematy alternatywne w przy-  pacjent [18]. padku niepowodzenia lub rezygnacji z leczenia (adopcja, W Wielkiej Brytanii jednostk ustalajc wytyczne ART dobrowolna bezdzietno[) [16]. Publikacja dostarcza rów- jest Human Fertilisation and Embryology Authority, która nie| cennych informacji dotyczcych praktycznych aspek- zaleca równie| rutynowy udziaB w zajciach psychoterapii tów organizacji o[rodków takiego wsparcia oraz ich wspóB- pacjentów przygotowywanych do IVF i inseminacji nasie- pracy z jednostkami leczenia niepBodno[ci [16]. niem dawcy [19]. Prezentowane rekomendacje maj charakter uniwer- Podobne programy terapeutyczne przygotowano w Niem- salny, chocia| niektóre zagadnienia nale|y dostosowa do czech przede wszystkim w celu Bagodzenia stresu zwiza- sytuacji prawnej, religijnej oraz moralno-etycznej danego nego z niespeBnion chci posiadania potomstwa oraz po- kraju. Dotyczy to midzy innymi cz[ci po[wiconej ko- szukiwania alternatywnych rozwizaD i planów na przy- bietom stanu wolnego oraz parom homoseksualnym sta- szBo[ [20]. rajcym si o dziecko (zastosowanie gamet dawców, in vi- W Danii o[rodki leczenia niepBodno[ci nie maj obo- tro fertilization [IVF], adopcja) [16]. wizku kierowania pacjentów do jednostek pomocy psy- Europejskie Towarzystwo Reprodukcji CzBowieka chologicznej i wedBug danych szacunkowych jedynie 3% i Embriologii dokBadnie charakteryzuje zasady postpo- DuDczyków korzysta z takiej pomocy [21]. Schmidt i wsp. wania psychoterapeutycznego w zale|no[ci od etapu dia- przedstawili w swoich publikacjach zaBo|enia i wyniki wie- gnostyczno-terapeutycznego (rozpoznanie niepBodno[ci, loo[rodkowego programu badawczego  Copenhagen diagnostyka, leczenie, niepowodzenie, rezygnacja), jak Multi-centre Psychosocial Infertility Research Programme, równie| rodzaje pomocy psychologicznej zalecane we wnioskujc o rutynowe dziaBanie psychoterapeutyczne, zale- wspóBpracy z parami niepBodnymi w o[rodkach leczenia cane szczególnie, w przypadkach konfliktów partnerskich [21]. niepBodno[ci, takie jak: punkty pisemnej i multimedialnej Porównywalne wyniki eliminacji stresu i negatywnych informacji dla pacjentów (broszury informacyjne, publi- reakcji emocjonalnych otrzymano, analizujc wpByw tera- kacje), telefoniczne linie pomocy psychosocjalnej, grupy pii poznawczo-behawioralnej we wBoskich o[rodkach spe- samopomocy i wsparcia (w tym internetowe grupy dysku- cjalistycznych, grup wsparcia w Grecji, Stanach Zjedno- syjne), psychoterapia indywidualna oraz grupowa [16]. czonych oraz w Australii, gdzie interwencja psychologicz- Podsumowujc, zagadnienie wsparcia psychologiczne- na jest rutynowym postpowaniem [22]. go powinno sta si nieodBcznym elementem standardów Podejmujc tematyk pomocy psychologicznej parom postpowania w niepBodno[ci maB|eDskiej  dostpnym niepBodnym, nale|y wspomnie równie| o innych jej for- na ka|dym poziomie leczniczym, poczwszy od diagnozy, mach, a mianowicie internetowych grupach dyskusyjnych a skoDczywszy na konsekwencjach zwizanych z wynikiem (RESOLVE, Reproductive Health Outlook [RHO], terapii [16]. CHILD), w których uczestnicy anonimowo mog uzyska W odpowiedzi na rekomendacje WHO [11] oraz Eu- specjalistyczn porad, jak i wymienia wBasne do[wiad- ropejskiego Towarzystwa Reprodukcji CzBowieka i Em- czenia [23 25]. Pierwsze takie forum, RESOLVE, zaBo|y- briologii [16] w wielu krajach (np. Szwajcaria, Niemcy, Bo w 1974 roku Narodowe Stowarzyszenie NiepBodno[ci Wielka Brytania, Dania, Stany Zjednoczone) modele psy- (The National Infertility Association) w Stanach Zjedno- chosomatycznej i psychosocjalnej pomocy staBy si inte- czonych [23]. graln cz[ci leczenia par niepBodnych w wysokospecja- Sytuacja niepBodnych par w Polsce w aspekcie wspar- listycznych o[rodkach. cia psychologicznego na tle Europy nie przedstawia si W Szwajcarii istnieje prawnie uwarunkowany obowizek optymistycznie. Niestety, nie opracowano jeszcze w Pol- oferowania pomocy psychologa pacjentom przed leczeniem, sce narodowego programu pomocy psychosocjalnej dla tej w trakcie i po jego zakoDczeniu. Standardy postpowania grupy pacjentów, a jedynym rozwizaniem w sytuacjach opracowaB Reproductive Medicine Unit, korzystajc z wzorca kryzysowych jest pomoc wspóBmaB|onka, rodziny, przyja- wytycznych Europejskiego Towarzystwa Reprodukcji CzBo- cióB. Ponadto pacjenci mog korzysta z ogólnodostpne- wieka i Embriologii po adaptacji do aktualnej sytuacji praw- go internetowego serwisu polskojzycznego  Stowarzy- nej, religijnej oraz etyczno-moralnej [17]. Dane z pi[mien- szenia na Rzecz Leczenia NiepBodno[ci i Wspierania Ad- nictwa wskazuj, |e 79% niepBodnych par akceptuje i ko- opcji  Nasz Bocian , które oficjalnie funkcjonuje od 2002 rzysta z dostpnych form pomocy psychosocjalnej, z czego roku [26]. Dotychczas Stowarzyszenie zarejestrowaBo po- u 86% nastpuje redukcja zaburzeD emocjonalnych [17]. nad 20 tys. u|ytkowników, a dziaBalno[ obejmuje midzy W Belgii w 1998 roku opracowano teoretyczne zaBo- innymi: wskazywanie specjalistów i nawizywanie z nimi |enia programu psychologicznej interwencji grupowej wspóBpracy, inicjowanie spotkaD ogólnopolskich i lokal-  Body-Mind Group Intervention Programme, a od 3 lat nych dla wszystkich szukajcych pomocy i wsparcia oraz aktywnie pracuje si z osobami niepBodnymi, stosujc ele- organizowanie warsztatów oraz zaj terapeutycznych dla menty terapii ciaBem, artystycznej, maB|eDskiej, rodzin- osób leczcych si i przygotowujcych si do adopcji [26]. 442 Psychologia w niepBodno[ci Agnieszka Drosdzol i wsp., Psychologia w niepBodno[ci Psychologia w niepBodno[ci Psychologia w niepBodno[ci Psychologia w niepBodno[ci PI ZMI ENNI CTWO 1. Gnoth C., Godehardt E., Frank-Herrmann P., Triol K., Tigges J., Freundl G. 13. Kerr J., Brown C., Balen A.H. The experiences of couples who have had Definition and prevalence of subfertility and infertility. Hum. Reprod. 2005; infertility treatment in the United Kingdom: results of a survey performed 20: 1144 1147. in 1997. Hum. Reprod. 1999; 14: 934 938. 2. The ESHRE Capri Workshop Group. Social determinants of human 14. Dyer S.J., Abrahams N., Hoffman M., Van der Spuy Z.M. Men leave me reproduction. Hum. Reprod. 2001; 16: 1518 1526. as I cannot have children: women s experiences with involuntary chil- 3. Speroff L., Glass R.H., Kase N.G. Clinical Gynecologic Endocrinology dlessness. Hum. Reprod. 2002; 17: 1663 1668. and Infertility. 6th Edition. Lillincott Williams and Wilkins, Baltimore 1999: 15. Diamond R., Kezur D., Meyers M., Scharf C.N., Weinshel M. Couple 1013 1037. therapy for infertility. Guilford Press, New York 1999: 11 225. 4. ESHRE: The European IVF-monitoring programmme (EIM) for the Euro- 16. Boivin J., Kentenich H. Guidelines for Counselling in Infertility. ESHRE pean Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE). Assi- Monographs. Oxford University Press, Oxford 2002: 4 135. sted reproductive technology in Europe, 2000. Results generated from 17. Emery M., Béran M.D., Darwiche J. i wsp. Results from a prospective, European registers by ESHRE. Hum. Reprod. 2004; 19: 490 503. randomized, controlled study evaluation the acceptability and effects of 5. Lunenfeld B., Van Steirteghem A. Infertility in the third millennium: impli- routine pre-IVF counselling. Hum. Reprod. 2003; 18: 2647 2653. cations for the individual, family and society. Condensed Meeting Report 18. Lemmens G.M.D., Vervaeke M., Enzlin P. i wsp. Coping with infertility: from the Bartarelli Foundation s Second Global Conference. Hum. Rep. a body-mind group intervention programme for infertile couples. Hum. Update 2004; 10: 317 326. Reprod. 2004; 19: 1917 1923. 6. Larsen U. Primary and secondary infertility in sub-Saharan Africa. Int. 19. Boivin J., Scanlan L.C., Walker S.M. Why are infertile patients not using J. Epidemiol. 2000; 29: 285 291. psychological counselling? Hum. Reprod. 1999; 14: 1384 1391. 7. Van Balen F., Gerrits T. Quality of infertility care in poor-resource areas 20. Stammer H., Wischmann T., Verres R. Counselling and couple therapy and the introduction of new reproductive technologies. Hum. Reprod. for infertile couples. Fam. Proc. 2002; 41: 111 122. 2001; 16: 215 219. 21. Schmidt J., Holstein B.E., Boivin J. i wsp. High ratings of satisfaction 8. Van Balen F., Verdurmen J.E.E., Ketting E. Age, the desire to have with fertility treatment are common: findings from the Copenhagen Multi- a child and cumulative pregnancy rate. Hum. Reprod. 1997; 12: 623 627. centre Psychosocial Infertility (COMPI) Research Programme. Hum. Re- 9. Sheiner E., Sheiner E.K., Potashnik G., Carel R., Shoham-Vardi I. The prod. 2003; 18: 2638 2646. relationship between occupational psychological stress and female ferti- 22. Salakos N., Roupa Z., Sotiropoulou P., Grigoriou O. Family planning and lity. Occup. Med. 2003; 53: 265 269. psychological support for infertile couples. Eur. J. Contracept. Reprod. 10. Pook M., Tuschen-Caffier B., Krause W. Is infertility a risk factor for Health Care 2004; 9: 47 51. impaired male fertility? Hum. Reprod. 2004; 19: 954 959. 23. RESOLVE: The National Infertility Association. Dostpne na: http// 11. World Health Organization: Current Practices and Controversies in Assi- www.resolve.org. sted Reproduction. Report of a meeting on Medical, Ethical and Social 24. Reproductive Health Outlook 2002. Infertility: overview and lessons lear- Aspects of Assisted Reproduction. World Health Organization Library ned. Dostpne na: http//www.rho.org. Cataloguing-in-Publication Data, Geneva 2002: 15 396. 25. Boyd A., Kirshbaum J. Outlook and RHO Report on Evaluation Activities 12. Sherrod R.A. Understanding the emotional aspects of infertility: implica- in 2003. PATH, Seattle 2005. tions for nursing practice. J. Psychosoc. Nurs. Ment. Health Serv. 2004; 26. Stowarzyszenie na Rzecz Leczenia NiepBodno[ci i Wspierania Adopcji 42: 40 47.  Nasz Bocian . Dostpne na: http//www.nasz-bocian.pl. 443

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Charakteryzowanie psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju człowieka
Charakteryzowanie psychofizycznych i społecznych aspektów rozwoju człowieka
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 6 Irdza
Internet jako przedmiot i obszar badań psychologii społecznej
Psychologia ogólna Psychologia międzykulturowa Kultura muzłumańska Danecki wykład 2 Umar
Odrębność metodologiczna psychologii historyczno kulturowej
psychologia społeczna stosowana

więcej podobnych podstron