5792343716

Przegląd Prawniczy Ekonomiczny i Społeczny 2/2014

Ponaglał (lub radził, rozkazywał itd.) mnie, bym ją zastrzelił.

Czynność (C.a), czyli Perlokucją Przekonał mnie, bym ją zastrzelił.

Czynność (C.b)

Doprowadził mnie do (spowodował itd.) zastrzelenia jej.

Przykład 2

Czynność (A), czyli Lokucja

Powiedział mi: „Nic możesz tego robić".

Czynność (B), czyli Illokucja

Zaprotestował przeciw robieniu tego przeze mnie.

Czynność (C.a), czyli Perlokucją

Otrzeźwił mnie, powstrzymał mnie.

Czynność(C.b)

Pohamował mnie, uzmysłowi! mi, itd. Zaniepokoił mnie”¹².

Przykłady te wyraźnie pokazują idee jaka przyświecała Austinowi gdy wyróżniał owe trzy czynności aktów mowy. Autor Jak działać słowami wskazuje, że wypowiedzi mają wielowarstwowy charakter. Samo wypowiedzenie jakichś słów nie może być czynnikiem sprawczym, musi się za tym kryć określona intencja (cel), a następnie działanie. Tak więc aspekt działania może zostać powiązany również z językiem.

Postaram się teraz odnieść perspektywę prakseologiczną do tego zagadnienia. Na sam początek można zauważyć, że kryteria prakseologiczne mówiące o sprawnym działaniu jak najbardziej mogą tyczyć się również języka. Można założyć, że i w tej sferze da się konstruować i uzasadniać normy mówiące o właściwym użyciu słów ze względu na skuteczność działania. Widać to na powyższym przykładzie kryteriów fortunności performatywu Austina. Poza tym aspektem jest jak najbardziej możliwe doskonalenie pewnych technik i osiąganie mistrzostwa. Tyczyłoby się to głównie zagadnień związanych z retoryką i przekonywaniem innych do swoich racji. Działanie mające na celu zmianę poglądów innych ludzi w przeważającej mierze odbywa się na płaszczyźnie językowej. Od czasów starożytnych istnieją techniki doskonalenia swojej mowy w taki sposób aby trafiła ona do odczuć jak największej ilości słuchaczy. Najogólniej rzecz ujmując można by mówić tu o celu jakim jest przekonanie kogoś do swojej racji. Narzędziem do tego działania jest język. Można się tu doskonalić w doborze słownictwa, argumentów, logicznego zbijania poglądów przeciwnych itd.

¹² J. Austin, Jak działać słowami, w: tegoż, dz. cyt., s 647-648.