7090997235

JózefDubińskilJ. Susi. Min. Vol. 12 (2013), No 1

Polska jest członkiem, staje się coraz bardziej zależna od importu podstawowych surowców energetycznych, co wyraźnie pokazano na rysunku 4. Obecnie (dane za 2011 r.) zależność energetyczna UE kształtuje się na poziomie 53,8%, przy czym zależność od importu ropy wynosi 84,9%, a dla gazu 67% (Eurostat Database 2013).

Powyższy problem rosnącego zapotrzebowania na surowce mineralne ma już dzisiaj znacznie szerszy wymiar i coraz częściej świat mówi o bardziej ogólnym problemie bezpieczeństwa surowcowego. Bezpieczeństwo to staje się szczególnie istotne w odniesieniu do surowców strategicznych, które są kluczowe dla rozwoju wielu nowych technologii.

Analizując problem bezpieczeństwa surowcowego należy zwrócić uwagę na ważną kwestię nierównomiemości rozkładu złóż poszczególnych surowców mineralnych pod względem geograficznym. Zjawisko to powoduje, że dostęp do pewnych grup surowców, szczególnie tych najbardziej poszukiwanych na rynku, jest ograniczony, a tym samym stwarza uprzywilejowaną pozycję dla niektórych państw. Problem dotyczy zarówno dostępu do tych surowców, jak i realizowania przez niektóre państwa określonej polityki surowcowej. W konsekwencji spycha to kraje mniej zasobne surowcowo lub w ogóle ich nieposiadające na margines rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego. Takim niezwykle jaskrawym przykładem powyższej nierównomiemości jest dostęp ludności do zasobów surowców energetycznych. Dzisiaj, w wieku XXI, 1,3 mld ludzi na świecie nie posiada dostępu do energii elektrycznej, a 2,7 mld wykorzystuje wyłącznie biomasę do gotowania pożywienia (WEO 2011). Są to zazwyczaj takie obszary na kuli ziemskiej, gdzie albo brak jest złóż surowców energetycznych lub nie zostały one jeszcze rozpoznane, albo nie są one wydobywane z uwagi na wysokie koszty pozyskiwania. Zjawisko to ilustruje rysunek 5.

Nie ulega wątpliwości, że problem bezpieczeństwa związanego z dostępnością do zasobów surowców mineralnych będzie narastał. Wiąże się on bowiem nie tylko ze wspomnianym już dynamicznym rozwojem gospodarczym nowych regionów na świecie, takich jak: Chiny, Indie i inne kraje Azji Południowo-Wschodniej. Znaczącym czynnikiem jest także szybki wzrost liczby ludności na świecie. Liczba ta przekroczyła już 7 mld, a prognozy demograficzne przewidują, że już w roku 2044 wielkość populacji ludzkiej może przekroczyć 9 mld (U.S. Census... 2011).

Należy zatem postawić niezwykle istotne pytanie - jaki będzie wpływ tych globalnych zjawisk na zrównoważony rozwój pozyskiwania surowców mineralnych? Zakładając, że średnioroczny wzrost liczby ludności o ponad 1% przekłada się na średnioroczny wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną o około 2%, to - zgodnie z analizami Międzynarodowej Agencji Energetycznej, według podstawowego Scenariusza Nowych Polityk - zapotrzebowanie na energię elektryczną w perspektywie roku 2035 wzrośnie o ponad 70% i osiągnie wartość prawie 32 000 TWh. Z tego ogólnego wzrostu 60% przypadnie krajom rozwijającym się, takim jak Chiny, Indie i Bliski Wschód (WEO 2012). Ważne jest także to, że wzrośnie zapotrzebowanie nie tylko na surowce energetyczne, ale - według światowych prognoz - także popyt na inne surowce mineralne.

Rys. 5. Rozmieszczenie obszarów biedy na świecie (WEO 2011)

W kontekście powyższych uwarunkowań nie budzi zdziwienia duże zainteresowanie wiodących światowych gospodarek dostępem do złóż surowców mineralnych. Dzisiaj nie ma już wątpliwości, że to właśnie ich zasoby decydować będą nie tylko o dalszym wzroście gospodarczym, ale przede wszystkim o pozycji danego państwa w kreowaniu globalnej polityki surowcowej. Analizując opisane powyżej trendy panujące na światowym rynku górniczym surowców mineralnych należy zwrócić uwagę na najszybciej rozwijające się gospodarki świata. Chodzi o kraje określane mianem grupy BRICS, czyli Brazylię, Rosję, Indie, Chiny i RPA, które w roku 2009 podjęły inicjatywę mającą na celu określenie możliwości wspólnych działań m.in. na światowym rynku surowcowym. Należy zauważyć, że są to kraje wyjątkowo bogate w surowce, które już w latach 2000-2008 odpowiadały za 50% światowego wzrostu gospodarczego (Pitfield i in. 2010). Zgodnie z różnymi prognozami potencjał ekonomiczny krajów grupy BRICS plasuje je już dzisiaj na pozycjach liderów światowego rankingu najbardziej rozwiniętych gospodarek do roku 2050.

Niestety odmienna sytuacja, jeśli chodzi o prognozy rozwoju górnictwa, jest w Unii Europejskiej, która dodatkowo podjęła ambitną walkę z globalnym ociepleniem klimatu, odchodząc od paliw kopalnych, a tym samym i rodzimych zasobów tych surowców. Fakt ten będzie niewątpliwie negatywnie wpływać na wspomniane wcześniej bezpieczeństwo energetyczne krajów UE. W przypadku bezpieczeństwa surowcowego polityka Unii Europejskiej wykazuje świadomość tego problemu, czego wyrazem jest m.in. poszukiwanie stabilnych zagranicznych dostawców surowców mineralnych, określanych jako krytyczne dla gospodarek krajów UE (He-bestreit 2011). Ich lokalizację pokazuje mapa na rysunku 6.

Przedstawione specyficzne globalne problemy górnictwa surowców mineralnych jednoznacznie wskazują na potrzebę jego dalszego funkcjonowania i rozwoju, niezwykle ważnego dla teraźniejszości i przyszłości ludzkości. Wymagają one jednak odpowiedzi na kluczowe pytanie: Czy w tej działał-