1933502078

rzeki - Białka oraz Biały Dunajec. Wzdłuż tego ostatniego przebiega umowna granica między wschodnim i zachodnim Podhalem.

Podłoże opisywanego terenu zbudowane jest z paleogeńskich skał osadowych. Składają się one z dwóch facji - starszej, czyli tzw. eocenu tatrzańskiego, gdzie dominują zlepieńce i wapienie oraz młodszej, wieku oligoceńskiego, czyli fliszu podhalańskiego. Nie jest on litologicznie jednorodny, gdyż składa się z kilku ogniw stratygraficznych. Najstarsze i zarazem najgłębiej położone są warstwy szaflarskie, wyżej położone są warstwy zakopiańskie (z przewagą łupków), nad nimi chochołowskie (z dużą powtarzalnością zespołów łupkowych i piaskowcowych) a najmłodszym ogniwem są warstwy ostryskie, z przewagą gruboławicowych piaskowców [Gołąb, 1959; Klimaszewski, Starkel, 1972; Watycha, 1972; Krobicki, Golonka, 2008; Mizerski, 2009]. Miąższość całej serii fliszu podhalańskiego waha się od 2600 m w środkowych partiach i wzrasta do 4000 m w partiach północnych [Mastella i in., 1996; Ludwiniak, 2008]. W obrębie fliszu podhalańskiego powszechne są struktury tektoniczne nieciągłe. Należą do nich uskoki (a nawet całe strefy uskokowe) oraz spękania ciosowe [m.in. Halicki, 1963; Pokorski, 1965; Boretti - Onyszkiewicz, 1968; Pepol, 1972; Mastella, Ozimkowski, 1979; Kukulak, 1999; Domonik, 2003; Ludwiniak, 2008; Mastella i in., 1996; Mastella i in., 2012], W potokach podhalańskich obecne są również niewielkie fałdy (synkliny i antykliny).

Granica fliszu podhalańskiego na granicy z Tatrami ma charakter sedymentacyjny. Natomiast w strefie granicznej z Pieninami ma charakter tektoniczny [Watycha, 1959; Ludwiniak, 2008].

Spękanie definiuje się jako „powierzchnię nieciągłości mechanicznej, utworzonej przez pęknięcie, czyli przerwanie ciągłości (skały) bez makroskopowo dostrzegalnego przemieszczenia wzdłuż tej powierzchni” [Dadlez, Jaroszewski, 1994, s. 215]. Natomiast spękania ciosowe to pojęcie węższe, bowiem obejmuje spękania występujące seryjnie, względnie równomiernie [Dadlez, Jaroszewski, 1994; Ludwiniak, 2008]. Struktury te mogą mieć genezę tektoniczną (wynik relaksacji skał w wyniku naprężeń ściskających bądź rozciągających), termiczną, bądź być wynikiem wysychania osadu. Na Podhalu powszechnie przyjmuje się genezę tektoniczną spękań ciosowych [Halicki, 1963; Zuchiewicz, 1997].

Cios charakteryzujemy najczęściej poprzez podanie orientacji kierunkowej spękań, ich gęstości oraz upadu. Czasami zwraca się uwagę na stopień wypełnienia kalcytem oraz szerokość ich rozwarcia [Halicki, 1963; Dadlez, Jaroszewski, 1994],

2. Cel i zakres artykułu. Teren badań i metody

Nadrzędnym celem artykułu jest zaprezentowanie znaczenia spękań ciosowych na terenie Podhala w badaniach naukowych. Skoncentrowano się głównie na przedstawieniu dotychczasowego dorobku naukowego z tego zakresu. Ponadto zaprezentowano nowy sposób ich wykorzystania w badaniach genezy rzeźby zachodnich stoków Czarnej Góry.

W pracy użyto kilku metod badawczych. Pierwszą z nich jest oczywiście przegląd literatury z zakresu geologii Podhala. Ponadto wykorzystano autorskie pomiary spękań ciosowych (w sumie 81 pomiarów) w obrębie zachodnich stoków Czarnej Góry, które są jednocześnie zboczami rzeki Białki. Dokonano również analizy porównawczej azymutów spękań ciosowych w dwóch, domniemanych skrzydłach występującego tam uskoku (w obrębie skrzydła wiszącego, czyli Czarnogórskiej Grapy oraz skrzydła zrzuconego, będącego prawym zboczem rzeki Białki).

Szczegółowymi pomiarami objęto teren zachodnich stoków Czarnej Góry o powierzchni około 1 km². Zbudowane są one z fliszu podhalańskiego, a konkretniej z warstw chochołowskich dolnych. Stoki te mają bardzo ciekawą rzeźbę. Składają się bowiem z kilku stromych skarp o wysokości względnej sięgającej 50 metrów [Hełdak, 2014], Są one najprawdopodobniej fragmentem strefy uskokowej Białki [Mastella i in., 1996], chociaż według M. Baumgart - Kotarby (1983) stoki te zostały ukształtowane przez wielkie osuwisko strukturalne.

Na skarpach zachodzą intensywne procesy rzeźbotwórcze. Należą do nich: odpadanie i obrywanie. Śladem zachodzenia tych procesów są lokalnie istniejące przewieszenia warstw piaskowców w postaci okapów. Podczas opadów deszczu uruchamiane są tam także niewielkie spływy błotne. Materiał z tych procesów transportowany jest żlebami aż do podstawy stoków. Ponadto bezpośrednio nad rzeką Białką zaobserwowano powierzchnię osuwiska [Hełdak, 2014],

Pomiędzy skarpami znajdują się wypłaszczenia terenu, na których często spotykane są podmokłości o powierzchni do kilkuset metrów kwadratowych. Roślinność reprezentowana jest przez

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Białka Tatrz Biały DGm. Biały Dunajecm. Bukowina
skanuj0013 (225) (B) Rys. 17-17. Białka motoryczne przemieszczają się wzdłuż mikrotubui za pomo
skanuj0101 Na górnej i dolnej powierzchni belki przykleja się czujniki J oraz 2 i mierzy odkształcen
IMG&67 więcej biednych dzieci na ulicach oraz „wykupywanie kamienic przez Żydów"**0. Ostatni z
page0358 350Seymour a najstarszy syn Edward księciem Somerset (ob.) i protektorem państwa. Prawnukie
16007 SDC11010 fiks -s- wymienny z -g- oraz zakończenie (końcówka w szerokim tego słowa znaczeniu).
stosunkowo małej cząsteczce znajdują się aż cztery grupy funkcyjne oraz dwa węgle stereogeniczne, te
img050 tego ostatniego). Znaczenie nie przeszkadzało mi, pod warunkiem, że pasowały mi ich synonimy.
lanie, do czego ono służy, porównywanie do znanych obiektów i zjawisk oraz przez fabularyzację. Wyni
320 Jędrzej SKRZYPCZAK stojącym na straży tzw. autonomii informacyjnej. W myśl postanowień tego osta
Norma zaleca korzystanie z kombinacji środków pomiaru osiągów oraz audytów dla osiągnięcia tego celu
Grupa A 1. Podać i omówić wzór Bolomey a oraz omówić genezę powstania tego wzoru. Orientacyjne warto

więcej podobnych podstron