262080809

Archeologia Pobici. I. XXXV. 1990. Ł 2 PL ISSN 0006180

TADEUSZ MAUNOWSKI

EKSPERYMENTY ARCHEOLOGICZNE W POLSCE

Jak ogólnie wiadomo, archeologia współczesna w coraz to pełniejszy sposób stara się przedstawić dzieje i kulturę najdawniejszych społeczeństw rozmaitych obszarów. Do realizacji tego zamierzenia wykorzystuje się wiele zróżnicowanych sposobów, wśród których do najważniejszych należy eksperyment. Wypada tutaj wskazać, że w rozmaitych krajach powstają nawet doświadczalne .fermy archeologiczne", w których próbuje się odtwarzać wiele różnorodnych przejawów dawnego życia - np. Lejre w Danii, Melrand i okolice Bcaune (tzw. Archeodrom) we Francji, Eketorp w Szwecji, a w pewnym zakresie także Brezno w Czccho-Słowacji. Można zresztą sądzić, że rozwojowi zainteresowania tego rodzaju przedsięwzięciami w ostatnich latach sprzyjają różne ruchy społeczne o zabarwieniu ekologicznym.

Jednakże pojęcie „eksperyment" i pochodne od niego „archeologia eksperymentalna" mają bardzo szeroki zakres. Znalazło to odbicie m.in. w obszernym opracowaniu czechosłowackiego archeologa Jaroslava Maliny (1980), poświęconym metodzie eksperymentu w archeologii. Jest w nim bowiem mowa o zastosowaniu eksperymentów nie tylko w odniesieniu do technologii i funkcji składników kultury — przede wszystkim kultury materialnej, ale i kultury duchowej—dawnych społeczeństw (a zatem o zastosowaniu eksperymentów w ramach tzw. interpretacji etnologicznej), lecz również w odniesieniu do prowadzonych badań terenowych, analizy zabytków, ich opisu i klasyfikacji, konserwacji itp. Wyjaśniam więc, że w moim opracowaniu będę zajmował się w zasadzie wyłącznie eksperymentowaniem w zakresie technologii i funkcji poszczególnych składników dawnych kultur, a zatem w ramach reprezentowanych m.in. w książce Johna Colesa „Archaeology by expcriment" (1973).

Jeśli chodzi o polską archeologię, to eksperymentalne podejście do przejawów kultury dawnych społeczeństw ma już dość odległe tradycje. Najstarsza publikowana informacja na jaką udało mi się natrafić pochodzi bowiem z 1915 r., sam zaś eksperyment — dotyczący funkcji rylców krzemiennych ( S. Krukowski 1915) — musiał być zatem przeprowadzony wcześniej. Tylko o kilka lal jest też młodszy inny, dosyć szczegółowo scharakteryzowany eksperyment odnoszący się do techniki obróbki krzemienia (L. Sawicki 1922). Być może zresztą, że początki eksperymentowania przez badaczy polskich w zakresie obróbki krzemienia należałoby przesunąć jeszcze bardziej wstecz, po początek XX w. lub nawet schyłek XIX w. Domysł taki nasuwają dość dokładne wzmianki o sposobie uzyskiwania wiórów i odłupków krzemiennych ( E. Majewski 1902, s. 94-95); nie jest wszakże wykluczone, że zostały one zaczerpnięte nie z osobistego doświadczenia tego autora, lecz ze znanej mu literatury zagranicznej. W każdym razie

http://www.rcin.org.pl