4265276247

264 WŁADIMIR TOPOROW

znajomość staje się czasem swego rodzaju hasłem pozwalającym wejść do tekstu petersburskiego.

Pośród elementów substratu odnoszących się do sfery zarówno przyrodniczej, jak i materialnokulturalnej oraz historycznej szczególną rolę w tekście petersburskim odgrywa skrajne położenie Petersburga, miejsce „na końcu świata”, na rozdrożu („Przede mną rozstaje ludów,/Tutaj i morze, i ziemie — wszystko zamiera / (...) / To krańcowy zalew głuchy” — Koniewskoj). Ten motyw, wielokrotnie odzwierciedlany w tekście petersburskim, po raz pierwszy w całej pełni i z całą ostrością został sformułowany przez Karamzina:

Czy zataimy przed sobą jeszcze jeden wspaniały błąd Piotra Wielkiego? Mam na myśli założenie nowej stolicy na północnym krańcu państwa, pośród trzęsawisk, w miejscach skazanych przez naturę na bezpłodność i niedostatek (...). Iluż ludzi zginęło, ileż pieniędzy i wysiłków poświęcono dla urzeczywistnienia tego zamierzenia? Można powiedzieć, że Petersburg jest zbudowany na łzach i trupach. Podróżnik obcokrajowiec, wjeżdżając do państwa, zazwyczaj szuka stolicy pośród najbardziej urodzajnych miejsc, najbardziej sprzyjających życiu i zdrowiu. W Rosji <„.) wjeżdża on w piaski, błota, piaszczyste lasy sosnowe, gdzie królują ubóstwo, smutek, choroby. Tam mieszkają Rosyjscy Monarchowie, z największym trudem starając się, aby ich dworzanie i straże nie marli z głodu i aby coroczny ubytek mieszkańców uzupełniać nowymi przybyszami, nowymi ofiarami przedwczesnej śmierci! Człowiek nie pokona natury! (Zapiska o Driewniej i Nowoj Rossii)

Dla tekstu petersburskiego charakterystyczna jest tego rodzaju gra na przejściu od krańcowości przestrzennej do życia na skraju, u progu śmierci, w sytuacjach bez wyjścia, kiedy „dalej nie ma już dokąd iść”. Również sam tekst petersburski może być rozumiany jako wypowiedź o tej granicznej sytuacji.

Tekst petersburski zawiera jako swój substrat także inne osobliwości miasta, odnoszące się tym razem do sfery materialnokulturalnej: rozplanowanie miasta, typ zabudowy, domy, ulice itd. Pisano o tym szczegółowo już wcześniej, tutaj więc warto może odnotować tylko znaczny stopień izomorficzności samego miasta i jego przyrodniczej przestrzeni. W opisie i miasta, i przyrody wykorzystuje się wspólne kategorie (przestronność, pustka, rozłączność części, równość itd., co nie wyklucza także przeciwstawnych charakterystyk — ciasnota, tłok itd.). Osobliwości te wykorzystuje się w tekście petersburskim dla wyrażenia pewnych realności metafizycznych ²² (por. nieprzestrzenne interpretacje figur geometrycznych w Petersburgu Andrieja Biełego, mające swój początek w analogicznej semantyzacji elementów miejskiej przestrzeni obok: „Pożegnanie na zawsze: zimowego dnia z obfitym śniegiem, który padał od rana, rozmaicie — i prosto, i na ukos, i nawet do góry” (Na bok o w, Dar).

²² Por.: „Perspektywy prospektów Sankt-Petersburga były po to, aby tam, przy końcach zrywać się z prospektów do metafizyki” (Opowieść petersburska, dwukrotnie).

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
248 WŁADIMIR TOPOROW oraz formują się idee przezwyciężania śmierci, drogi do odnowy i życia wieczneg
p 8 jednostki lub w stanie choroby, czy innych przypadkach losowych. Z różnych powodów potrzeba ta
pic 11 06 015611 236 TZVETAN TODOROV lenie nienaeechowane (właściwe) staje się natychmiast czymś w
IMG11 (2) XVIII TYm bardziej zagadkowy staje się fakt przejścia od feudalnego homo religiosus do ka
Slajd23 Handel elektroniczny staje się nowym czynnikiem wzrostu wydajności, ponieważ prowadzi do zan
tokarczuk (2) •/ piwnicy łłytwrfo. żit c/uł się czasem, jakby rniał r. . h</m l*bhi/kc przyśrubow
Zdj?cie2080 Wypalenie jako proces Zawodowe wypalanie się jest swego rodzaju procesem, który można pr
mediumkn O wszyscy świę -Zarodek pki męskiej staje się człowiekiem po rodzajem kalekiego, chybionego
78492 Scan0007 44 Światopogląd dekadencki ją i staje się dia niej powodem cierpienia, co prowadzi do
img007 przedmiotem dumy, a staje się powodem zawstydzenia 15. Zwłaszcza w krajach należących do tzw.
img007 przedmiotem dumy, a staje się powodem zawstydzenia 15. Zwłaszcza w krajach należących do tzw.

więcej podobnych podstron