5224571863

Edukacja wobec problemów i patologii społeczeństwa informacyjnego

gramów edukacyjnych opracowywanych centralnie, nauczyciel reprezentował autorytet państwa, a rola rodziców sprowadzała się do podporządkowania dziecka temu autorytetowi. Przejawem dominacji nauczyciela nad dzieckiem i rodzicami była jeszcze w ubiegłym stuleciu możliwość karania dzieci - z przyzwoleniem dla wymierzania kar cielesnych włącznie. Współcześnie wysiłek władz szkolnych ukierunkowany jest na to, aby dziecko w żaden sposób nie doświadczyło agresji ze strony nauczyciela. Wraz z demokratyzacją życia społecznego obowiązkiem nauczyciela stała się także zwiększona współpraca z rodzicami dziecka. W ciągu kilkunastu lat znacząco zmieniło się również podejście do demokracji wewnątrzszkolnej. Paradoksalnie problemy wychowawcze nasiliły się (a częściowo dopiero ujawniły) na skutek zapoczątkowanych w ostatniej dekadzie XX w. przemian ustrojowych i demokratyzacji życia społecznego w tym wielorako rozumianych standardów związanych zwłaszcza z poprawnością polityczną^{1 2 3}.

Nowe problemy środowiskowe ery cyfryzacji

Podstawowym elementem pracy współczesnego nauczyciela jest wywiad środowiskowy. Nauczyciele z reguły wiedzą, z jakich rodzin pochodzą ich uczniowie, potrafią także zorientować się w różnego rodzaju patologiach środowiska dziecka na podstawie jego zachowania w szkole. Dzisiejszy nauczyciel musi się nauczyć rozpoznawania pierwszych objawów zachowań patologicznych i uzależnień u swoich wychowanków, w tym nowych zjawisk związanych z przestrzenią cyfrową. Do obowiązków współczesnego nauczyciela i wychowawcy należy także współpraca ze

383

w jednoczącej się Europie, red. E. Malewska, B. Sliwerski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2002, s. 437 i n.; H. Machel, Polish Youth in Post-Transformation Society Perspectives, [w:] Antho-logy of Social and Behavioural Sciences, red. T. Maliszewski i in., Linkópings Universitet, Linkó-ping 2005, s. 327 i n.; J. Kargul, Niepokój o sposób spędzania czasu wolnego przez młodzież, [w:] Człowiek - kultura - edukacja, red. J. Papież, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006, s. 98 i n.; A. Krause, Kultura cyberprzestrzeni - nowy wymiar normatywności i wychowania,

[w:] Człowiek - kultura - edukacja, red. J. Papież, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006, s. 128 i n.; J. Bednarek, Zagrożenia w cyberprzestrzeni, [w:] Patologie społeczne, red. M. Jędrzejko, Wyższa Szkoła Humanistyczna im. A. Gieysztora, Pułtusk 2006, s. 83 i n.

Sytuację wyjściową do zarysowanych w tekście przemian w regionie gdańskim dobrze charakteryzują badania przeprowadzone w ramach programu „S(z)koldem” w latach 1993-1994 -por. H. Hovenberg, T. Maliszewski, W. J. Wojtowicz, J. Żerko, Demokratyzacja oświaty. Materiał na konferencję w dniu 2 grudnia 1994 r. (w ramach projektu S(z)koldem). Vuxenutbildarcentrum, Linkóping 1994, s. 1-23; idem, Demokratyzacja oświaty - wyniki badań nad stanem świadomości nauczycieli, [w:] Democratization of Education. Experiences from Poland and Sweden. „S(z)koldem” Project Papers, ed. H. Hovenberg & others, Vuxenutbildarcentrum, Universitet i Linkóping, Linkóping 1996, s. 223-249; T. Maliszewski, Demokratyzacja oświaty w świetle badań „S(z)koldemuⁿ, [w:] Oświata w okresie przemian ustrojowych w Polsce (praca zbiorowa), Centrum Edukacji Nauczycieli, Gdańsk 1995, s. 15-19.