5815002308

Zadania pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej w ujęciu gerontologicznym 361

sem, musi spełniać więc wszystkie kryteria zorganizowanego działania. Wymaga ustalenia potrzeb edukacyjnych, ustalenia posiadanych zasobów, oszacowania możliwości realizacji programu, wybór właściwego modelu edukacji [6]. Precyzyjne sformułowanie celów pozwala na określenie narzędzi ewaluacyjnych. Dobry program edukacyjny powinien być zaplanowany przez wielodyscyplinarny zespół fachowców, z opisanymi celami, planem zajęć, harmonogramem i terminarzem oraz zawierać kryteria oceny postępów pacjenta (sprawdzian wiedzy i umiejętności praktycznych) [7].

Prowadzenie poradnictwa

z zakresu zdrowego stylu życia

Udowodniony jest wpływ stylu życia na zdrowie, zapadalność na choroby cywilizacyjne, przedwczesną śmierć, więc w programach promocji zdrowia kierowanych do młodych ludzi kładzie się duży nacisk na propagowanie zdrowego trybu życia. Trochę inaczej jest w przypadku starszych osób. Tu trudno jest oczekiwać radykalnej zmiany stylu życia, dlatego inne jest podejście do promocji zdrowia. W przypadku starszych ludzi programy promocji zdrowia będą dotyczyć: zachowania i zwiększania ogólnej sprawności fizycznej i psychicznej, zachowania i poprawy samokontroli zdrowia, stymulowania tworzenia się więzi społecznych [8]. Niezależnie jednak od wyboru kierunku nie uniknie się działań wpływających na styl życia, na który składają się m.in. regularna aktywność fizyczna, prawidłowe odżywianie, niepalenie tytoniu, umiarkowane (jeśli w ogóle) picie alkoholu, dobre związki z innymi ludźmi, ciekawe spędzanie czasu, odpowiednia długość snu. Jednym z najbardziej istotnych elementów, na który należy zwrócić uwagę pracując ze starszymi ludźmi, jest ruch. O jego korzyściach dla każdego człowieka, w tym dla pacjentów w starszym wieku nie trzeba nikogo przekonywać. Oto kilka z nich:

- zmniejszenie ryzyka otyłości,

- zmniejszenie ryzyka chorób serca, lepsza kontrola ciśnienia tętniczego krwi,

- zmniejszenie ryzyka cukrzycy,

- zmniejszone ryzyko zachorowania na raka (płuc, piersi, okrężnicy),

- wzmocnienie mięśni, ścięgien, więzadeł i większej gęstości kości,

- prawidłowe funkcjonowanie umysłu,

- poprawa kondycji fizycznej,

- poprawa kondycji psychicznej i wzrost poczucia własnej wartości,

- zmniejszenie uczucia niepokoju i depresji.

Przed podjęciem aktywności fizycznej pielęgniarka powinna zaproponować starszej osobie wizytę u lekarza. Aktywność fizyczna u starszych osób powinna poprawiać wydolność tlenową, wzmacniać silę mięśni, poprawiać równowagę, gibkość i koordynację ruchów, czyli zawierać ćwiczenia wytrzymałościowe (marsz, bieg, jazda na rowerze z intensywnością na poziomie 40-60% rezerwy częstości skurczów serca), ćwiczenia siłowe (zestaw ćwiczeń oporowych angażujących najważniejsze grupy mięśniowe) i ćwiczenia rozciągające (gimnastyka, stretching) [9]. Podstawą do ustalenia programu ćwiczeń fizycznych uwzględniającego indywidualne uwarunkowania i ograniczenia powinna jednak być ocena stanu zdrowia i tolerancji wysiłku. Obecnie proponuje się starszym osobom umiarkowany, lecz systematyczny wysiłek fizyczny.

Odżywianie starszych osób jest istotnym problemem, wobec którego pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej, odwiedzająca często swoich podopiecznych w domu, nie może pozostać obojętna. Oprócz otyłości u ludzi w podeszłym wieku występują niedobory pokarmowe, tj. niedostateczna ilość w diecie wysokoenergetycznego białka, niedobór witamin, soli mineralnych oraz płynów. Przyczyny są różnorodne, poczynając od ubóstwa, samotności, trudności w robieniu zakupów i przygotowaniu posiłków przez braki w uzębieniu, aż po poważne schorzenia somatyczne czy psychiczne. Właściwa ocena odżywiania u starszych ludzi jest trudna, jednak konieczna do przeprowadzenia, ponieważ niedobory pokarmowe mogą być przyczyną wielu chorób (np. niedokrwistość, zaburzenia świadomości, złamania kości szyjki udowej, odleżyny i wiele innych). Oprócz obserwacji, wywiadu, pomiaru można posłużyć się różnymi narzędziami, takimi jak: pomiary antropometryczne, obliczenie BMI, pomiar obwodu talii czy indeksami typu MINI NUTRITIONAL ASSES-SMENT (MNA) wg Guigoz X., Yellas B. et al. 1994 [10], test SCALES [11]. Leczeniem przyczyn i konsekwencji zaburzeń odżywiania zajmuje się naturalnie lekarz, jednak do pielęgniarki podstawowej opieki zdrowotnej należy promowanie prawidłowego, zbilansowanego odżywiania, tak by starsi ludzie mogli cieszyć się dobrym zdrowiem (http:// www.izz.waw.pl/wwzz/ eufic.html).

Prowadzenie działań profilaktycznych

u świadczeniobiorców

z grup ryzyka zdrowotnego

Profilaktyka geriatryczna ma na celu przeciwdziałanie przedwczesnej starości, powikłanej chorobami, starczemu niedołęstwu. Dzieli się ją na pierwotną i wtórną. W profilaktyce pierwotnej chodzi o odsunięcie w czasie niekorzystnych zmian związanych ze starzeniem się. Jej działania są skierowane do ludzi zdrowych i obejmują higienę życia, styl życia, zmiany zachowań na prozdrowot-