Rola sztuki i artysty w programach i utworach Młodej Polski.
Gdyby nie narodził się artysta, nie mógłby on stworzyć sztuki. Młodopolscy
pisarze chcieli uchwycić wszystkie elementy sztuki poprzez wyszukiwanie w
utworach specyficznych racji, które mogłyby zbliżyć ich do charakteru dzieł
danego artysty. Wiele zjawisk, zdarzeń i postaci miało znaczący wpływ na
literaturę Młodej Polski. Sztuka odgrywała wielką rolę w życiu każdego. Wszyscy
zaczęli interesować się procesami twórczymi artysty... Artysta stał się
najpełniejszą reprezentacją pierwszorzędnych wartości estetyki i filozofii
okresu: propagował indywidualność i sztukę.
Manifest nowego kierunku w cyklu artykułów Artura Górskiego pt. "Młoda Polska"
1898 uznaje sztukę za jedyną wartość, postulat indywidualizmu i szczerości.
Jednak odrzucenie skrajnego estetyzmu, nawiązanie do tradycji, zwłaszcza do
Mickiewicza: "...żądamy od naszej sztuki, aby była polską na wskroś polską-bo
jeśli straci rodzinność, straci tym samym siłę i wartość, i swoją rację bytu.
Ale obok tego powinna być młoda mieć w sobie (...) płomiennego ducha
Mickiewicza!"
Innymi słowami określił rolę sztuki w apodyktycznym i ekstatycznym artykule pt.
"Confiteon"1899 Stanisław Przybyszewski. Manifest prowokacyjny: sztuka jako
wartość absolutna, która powinna być oddzielona od moralności i ideologii,
SZTUKA JAKO KULT, RELIGIA DUSZY. Artysta obdarzony charyzmatem kapłan sztuki,
stojący jak i ona ponad życiem i światem "Pan Panów nie okiełznany żadnymi
prawami." Gwałtowne polemiki wywołane artykułem, stosunkowo nikły i miały
krótkotrwały wpływ na koncepcję literatury.
Wyrazistą deklarację programu literatury elitarnej, służącej ponadczasowym
wartościom estetycznym możemy odnaleźć w tekstach Zenona Przesmyckiego
(Miriama) "Maurycy Maeterlich", "Walka ze sztuką". Został tam zawarty postulat
"sztuki dla sztuki", propagowanie teorii symbolizmu (wielka sztuka jest zawsze
symboliczna), zastało także zaakcentowanie nieuniknionej samotności wielkiego
artysty, otoczonego niewrażliwym tłumem filistrów, nie chcącego tworzyć "dla
chleba" aby w ten sposób tworzyć dla pospolitych gustów, tym samym skazywał się
na brak społecznego zrozumienia.
Merytoryczna polemika z założeniami Przybyszewskiego i Miriama zostaje
poprowadzona przez Ludwika Krzywickiego "O sztuce i nie-sztuce" oraz Ignacego
Matuszewskiego "Sztuka i społeczeństwo". Zarzucali oni zacietrzewienie i
nietolerancje dla odmiennych programów i poszukiwań twórczych. Dążenie do
prawdy i niechęć do tendencyjności nie usprawiedliwia nakazu ucieczki od życia
społecznego. Twierdzili, że problematyka etyczna, historyczna, polityczna jest
równoprawnym tworzywem dzieła artystycznego (jak psychologia indywidualna i
mistyka).
Również Stanisław Brzozowski występuje przeciwko elitarnemu estetyzmowi
Miriama. Zarzuca odwrócenie od rzeczywistości, propagowanie "filozofii czynu" w
społeczeństwie i dla społeczeństwa(społeczne i ideowe funkcje literatury)
"Legenda Młodej Polski" 1910- proces krytyczny wytoczony Młodej Polsce za jej
ucieczkę od życia, opieranie się na inteligencji
klasie zagubionej po
kryzysie pozytywizmu , za "bezdziejową świadomość, dostrzeganie rysów wielkości
m.in. Żeromskiego, Kasprowicza, Staffa, Wyspiańskiego"
W literaturze młodopolskiej ścierają się dwa wielkie modele, dwa wzory
literatury i kultury narodowej:
Wzór sztuki i kultury służebnej wobec zadań id3eowych wynikających z życia
narodu pozbawionego niepodległości, wzór ten znajduje swe uzasadnienie w
tradycji romantycznej
Model pochodzący z inspiracji ogólnoeuropejskiej, zapoczątkowany buntem
modernistycznym, wzór sztuki autonomicznej.
Wiara w absolutne znaczenie sztuki i rangę elity czyli cyganerii artystycznej
ukazuje w swym manifeście Kazimierz Przerwa-Tetmajer pt. "Evviva lłarte!" :
sztuka jest trwalsza od życia jej twórców, przeciwstawienie artysty
filistrowi(człowiek ograniczony, obojętny na dobro ogółu: mieszczuch).
Sztuka "teraźniejsza" stara się zmienić elementy "poprzedniej" tak aby
"przyszła" mogła budować na niej swoje podstawy. Podobnie jest z epokami: Młoda
Polska swoje korzenie wzięła z pozytywizmu, a Dwudziestolecie międzywojenne
powstało na bazie Młodej Polski.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Historia sztuki nowoczesnej polskiej malarstwo 22 11JĘZYK SZTUKI OBRAZ JAKO KOMUNIKATUSTAWA O OCHRONIE OSÓB I MIENIA Z 22 SIERPNIA 1997 Rrola konstytucji w państwieE 22 Of Domine in auxiliumBAZA PYTAŃ 22Rola laboratoriów w świetle wymagań systemów zarządzania jakosciąustawa 22 poz 251 z 2001rwięcej podobnych podstron