Wstęp do prawoznawstwa
Odpowiedzi do egzaminu ze Wstępu do
prawoznawstwa w sesji zimowej na wydziale
pierwszego roku Prawa Wyższej Szkoły Zarządzania i
Prawa im. Heleny Chodkowskiej w Warszawie.
Pytania przygotował dr Ryszard Rogala.
[prawie]mgr Malwina Aężak
studentka WSZIP
[prawie]mgr Magdalena Terczyńska
studentka WSZIP
[prawie]mgr Bartosz Nawrotek
student WSZIP
Wydawnictwo Psikotka®
Warszawa 2008
PRZEDMOWA DO PIERWSZEGO WYDANIA
Hejka krejzole! ;D
Wydawnictwo Psikotka zwróciło się do nas z propozycją
przygotowania wydania kompendium zawierajÄ…cego odpowiedzi
na pytania dr Ryszarda Rogali, wieloletniego wykładowcy Wyższej
Szkoły Zarządzania i Prawa im. Heleny Chodkowskiej w
Warszawie, z przedmiotu Wstęp do prawoznawstwa .
Oddajemy w Wasze ręce to wiekopomne dzieło, ponieważ
jesteśmy świadomi, iż nie każdy ma wystarczająco dużo czasu
oraz chęci, aby przebrnąć przez wszystkie sto czternaście pytań
zaserwowanych przez Pana Dokto®a. Zdajemy sobie również
sprawę, że nie wszyscy ludzie są na tyle koleżeńscy czy
współczulni aby udostępnić swoje jakże ciężko wypracowane
odpowiedzi.
Przekazujemy Wam pracę około dwóch pełnych dni. Nie
szukamy poklasku czy też wdzięczności. Mamy tylko nadzieję, że
w przyszłości takich inicjatyw jak ta zrodzi się więcej. Tutaj ukłon
w stronę naszego kolegi Adama Zielińskiego, Adaśka, bez którego
koleżeństwa nie powstałaby lwia część tej pracy. Pozdrawiamy
również wszystkich, którzy w choć małym stopniu przyczynili się
do ukończenia kompendium.
Życzymy owocnej nauki, Drogie Koleżanki, Drodzy Koledzy
oraz powodzenia na zbliżającej się sesji.
Beneficium dare qui nescit, iniuste petit.
1.
a. Koncepcje pochodzenia państwa
1. Teistyczna teoria, która zakłada, że władza pochodzi od Boga;
istnieje konieczność podziału państwa na rządzących i rządzonych;
koncepcja ta powstała w starożytności, licznych zwolenników zyskała w
średniowieczu
2. Teologiczna - jej twórcą był św. Augustyn, który w dziele
zatytułowanym De civitatis Dei twierdził, że władza pochodzi od Boga, a
państwo na ziemi powinno wzorować się na państwie niebieskim. Teorię tę
zmodyfikował św. Tomasz z Akwinu: władza pochodzi od Boga, ale sposób
rządzenia jest wymysłem człowieka, bo państwa nie są doskonałe.
3. Patriarchalna koncepcja, która utożsamia państwo z rodziną; w tej
teorii władza królewska wywodzi się z tradycji władzy ojca rodziny;
koncepcja ta jest charakterystyczna dla feudalnej monarchii absolutnej
4. Patrymonialna - poprzez przyłączenie ziem związana z posiadaniem
majÄ…tku w postaci ziemi.
5. Umowy społecznej według tej teorii państwo jest wynikiem umowy
między obywatelami, suwerenem w takim państwie jest naród; twórcą
koncepcji był Thomas Hobbes, a wybitnym przedstawicielem m. in. Jan
Jakub Rousseau
6. Podboju i przemocy zakłada, że państwa powstają w wyniku
podbijana słabszych plemion przez plemiona silniejsze, w ten sposób za
pomocą podbojów powiększa się terytorium państwa. Sformułowana
została w XIX w. przez Ludwika Gumplowicza.
7. Solidarystyczna - twórcÄ… byÅ‚ Émile Durkheim: paÅ„stwo powstaÅ‚o jako
forma solidarnego dzielenia siÄ™ obowiÄ…zkami.
8. Psychologistyczna - twórcą był Leon Petrażycki: państwo to najlepsza
forma zaspokajania potrzeb psychicznych - bezpieczeństwa, afiliacji,
dominacji.
9. Marksistowska (bazy i nadbudowy) państwo jest formacją, która
istnieje wyłącznie w społeczeństwach klasowych; powstaje, by bronić klas
panujących przed klasami podporządkowanymi, wyzyskiwanymi, stać na
straży nierówności społecznych i chronić stan posiadania klas
dominujÄ…cych; autorami tej koncepcji sÄ… Karol Marks i Fryderyk Engels.
10. Teoria państwa w katolickiej nauce społecznej według tej
koncepcji państwo istnieje w świadomości człowieka i ma za zadanie
służyć poprawie jakości bytu obywateli
11. Funkcjonalna - dominuje we współczesnej socjologii, głosi, że
państwo powstało jako ostatnia forma rozwoju społecznego i całe dzieje
pokazują, że społeczeństwa dążą do takiej właśnie formy. Twórca :
Aureliusz Augustyn
b. Cechy osoby fizycznej jako podmiotu prawa
Bycie osobą fizyczną jest równoznaczne z byciem podmiotem prawa
(art. 8 ż 1 KC), co pociąga za sobą posiadanie zdolności prawnej, czyli
możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych (praw i zobowiązań).
Przysługuje ona każdemu człowiekowi w takim samym zakresie, lecz może
zostać ona ograniczona. Osoby fizyczne posiadają również zdolność
sądową, czyli możliwość bycia stronami bądz uczestnikami postępowania
sądowego w sprawach cywilnych. Osoby fizyczne mają także zdolność do
czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków. Pełną
zdolność do czynności prawnej nabywa się po ukończeniu 18 roku życia.
Natomiast zdolność prawną i ograniczoną zdolność do czynności prawnej
nabywa się od 13 roku życia.
c. Rodzaje wykładni wyróżnianej z uwagi na podmiot jej
dokonujÄ…cy
Jest to jedna z typologii wykładni prawa. Według tego kryterium
występują zatem:
a) Wykładnia autentyczna. Polega na interpretowaniu przepisów prawa
przez ten sam podmiot, który ustanowił i wydał określone przepisy.
Wykładnia autentyczna jest obowiązująca dla wszystkich, których przepisy
dotyczÄ….
b) Wykładnia legalna. Interpretacja przepisów prawnych, z reguły z
mocÄ… powszechnie obowiÄ…zujÄ…cÄ…, przez specjalnie wyznaczony organ
państwa. W Polsce powszechnie obowiązującą wykładnię ustaw ustala
Trybunał Konstytucyjny.
c) Wykładnia operatywna. Takiej wykładni na użytek aktów stosowania
prawa objętych kompetencją danego organu mogą dokonywać wszystkie
organy władzy publicznej (państwowej i samorządowej, ustawodawczej,
wykonawczej, sądowniczej). Wykładnia ta wiąże organ jej dokonujący i
podmioty, wobec których prawo jest stosowane.
d) Wykładnia doktrynalna. Każdy może dokonywać prywatnie wykładni
prawa na swój użytek. Nie ma jednak ona dla nikogo mocy wiążącej.
Oddziałuje niekiedy na decyzje organów stosujących prawo siłą autorytetu
intelektualnego osób jej dokonujących.
2.
a. Istota, moc obowiÄ…zujÄ…ca i stosunek norm moralnych
do norm prawnych
Przez normy moralne rozumie się pewne reguły postępowania, które
w określonej grupie społecznej domagają się poważania i są najczęściej
akceptowane. Zawierają one w sobie pewną powinność postępowania.
Normy prawne różnią się od norm moralnych tym, że wiążą się z nimi
sankcje przymusu państwowego wobec jednostki, zawarte w systemie kar
i nagród. Natomiast do przestrzegania norm moralnych zmusza nas opinia
społeczna, potępienie w razie łamania tych norm, często nawet własne
sumienie, którego wizja nie zawsze musi się pokrywać z oceną prawną.
Powszechnie uważa się, że moralność jest pierwotna w stosunku do
prawa. To znaczy, że stanowi jego punkt oparcia i jest zródłem norm
prawnych oraz ostateczną instancją rozstrzygania sporów dotyczących
tego czy prawo jest w ogóle sprawiedliwe.
b. Działy prawa z przewagą stosunków typu podległości
kompetencyjnej
Prawo administracyjne, konstytucyjne, podatkowe i finansowe,
karne, lotnicze, budowlane, energetyczne, geologiczne i górnicze.
3.
c. Zakres i przedmiot regulacji prawa karnego
Prawo karne normuje kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za
czyny zabronione pod grozbÄ… kary kryminalnej. Prawo karne dzieli siÄ™ wg
kryterium przedmiotu regulacji na: prawo karne materialne, prawo karne
procesowe, prawo karne wykonawcze.
4.
a. Podstawowe funkcje państwa demokratycznego
1. Wewnętrzne (tradycyjne; konserwatywne; liberalne)
·ð Gospodarczo-organizacyjna
·ð Kulturalno-wychowawcza
·ð Adaptacyjno-innowacyjna
·ð Obronno-przemysÅ‚owa
·ð Socjalna
2. Zewnętrzne
·ð Polityka zagraniczna
·ð Obrona granic
c. Rodzaje i istota wykładni pozajęzykowej
Wykładnię tę stosuje się do usuwania sprzeczności między
przepisami prawa. Rodzaje wykładni pozajęzykowych:
1. Wykładnia celowościowa - Przepis musi być interpretowany w
taki sposób, żeby wyłonić z niego jego cel.
2. Wykładnia funkcjonalna - Ustalając znaczenie przepisu,
uwzględnia się skutki jego zastosowania.
3. Wykładnia systemowa (systematyczna) - Interpretator poznaje
treść przepisu prawnego poprzez określenie miejsca, które dany
przepis zajmuje w grupie przepisów, do których należy.
5.
a. Pojęcie normy prawnej
Norma prawna to wynikająca z przepisów prawa reguła
postępowania, wydana lub usankcjonowana przez państwo,
zagwarantowana przymusem państwowym.
b. Cechy uchwały jako czynności prawnej i różnica
pomiędzy uchwałą i umową
Uchwała to akt woli ciała kolegialnego. Treścią uchwały może być
zajęcie stanowiska w określonej sprawie; charakter szczególny mają
uchwały indywidualne oraz uchwały ogólne (normatywne, ustalające
wykładnię prawa lub wytyczne obowiązujące dla innych organów).
Uchwały normatywne (zawierające normy prawne) są stanowione w RP
przez sejm i senat, rzÄ…d, rady gmin.
Różnica pomiędzy uchwałą i umową polega na istnieniu, lub nie
istnieniu, stron podpisujących dokument. Uchwała jest wydawana bez
porozumienia stron, które tworzone prawo będzie obowiązywać. Umowa
jest wydawana za takim porozumieniem jest więc złożeniem dwóch lub
więcej zgodnych oświadczeń woli.
6.
a. Budowa aktu normatywnego
1. Nazwa rodzajowa aktu normatywnego (ustawa, rozporzÄ…dzenie)
2. Data uchwalenia (ustanowienia) aktu
3. Tytuł określający jego zakres przedmiotowy (np. o szkolnictwie
wyższym)
4. Preambuła (arenga), czyli uroczysty wstęp, w którym ustawodawca
przedstawia motywy wydania aktu normatywnego, zamierzone cele,
podstawowe wartości, którymi się kierował lub które chciałby
promować i chronić, itp.
b. Specyfika osób prawnych typu korporacyjnego
Członkostwo osób jest tym, co stanowi samą istotę korporacji, bez
członków korporacja nie istnieje. Korporacja posiada wewnętrzne prawo
regulujące członkowstwo.
Korporacja zazwyczaj zarządza sprawami swoich członków, w takim
zakresie w jakim działają oni jako jej członkowie.
7.
a. Istota trójpodziału władzy państwowej
Wszystkie trzy rodzaje władzy są równorzędne, niezależne od siebie
i jednocześnie nawzajem się kontrolują. Sądy są niezawisłe i podlegają
tylko ustawom.
b. Sposoby i rodzaje nowelizacji prawa
Na procedurę legislacyjną (nowelizacji prawa) składają się: prace
nad projektem, czytanie projektu, głosowania. Następnie trafia on do
głowy państwa do podpisu, aby w końcu zostać ogłoszonym w dzienniku
promulgacyjnym.
Każdy może tworzyć projekty ustaw lecz aby wnieść je na obrady
potrzebna jest inicjatywa ustawodawcza która przysługuje członkom
parlamentu, rządowi, niekiedy głowie państwa. W RP do posłów w liczbie
co najmniej 15 oraz komisji sejmowej, senatu, Rady Ministrów, grupy co
najmniej 100 tysięcy obywateli i prezydenta.
c. Organy uprawnione do kontroli praworządności
państwa
W Rzeczypospolitej Polskiej instytucjami tymi są w szczególności
sądy powszechne i wojskowe a także Naczelny Sąd Administracyjny, Sąd
Najwyższy, Prokuratura, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu,
Najwyższa Izba Kontroli i Rzecznik Praw Obywatelskich.
8.
b. Na czym polega istota względnych praw
podmiotowych
Prawa podmiotowe względne to prawa, które mogą być skierowane
tylko wobec oznaczonej osoby lub grupy osób. Obowiązek odpowiadający
takiemu prawu spoczywa nie na wszystkich, lecz na konkretnej osobie lub
grupie osób.
Do praw podmiotowych względnych należą przede wszystkim prawa
wynikające ze stosunków zobowiązaniowych.
c. Podstawowe kryteria grupowania norm prawnych w
określonych gałęziach prawa.
Wyodrębnia się dwie normy prawne ze względu na sposób
wyznaczania obowiązków i uprawnień adresatów:
1. Normy-reguły wyznaczają zachowania powinne adresat może
spełnić nałożony na niego obowiązek lub może go naruszyć, jeżeli
zachowa się odmiennie tertium non datur (trzeciej możliwości nie
ma). Np. kierowca może przekroczyć nakaz dopuszczalnej prędkości
albo nie. W sytuacji sprzeczności (kolizji norm-reguł) jedną z nich
musimy uznać za nieobowiązującą.
2. Normy-zasady spełnia obowiązek w mniejszym lub większym
stopniu . Np. sąd szczegółowo przesłuchujący świadka, w znacznym
stopniu kieruje się zasadą bezpośredniości zapoznania się z
dowodami w sprawie, ale w mniejszym zasadą szybkości
procesowej.
9.
a. Pojęcie prawa i jego zródła
Prawo jest to ogół norm usankcjonowanych lub ustanowionych przez
państwo, stosowanie których zagwarantowane jest przymusem
państwowym. yródłami prawa są:
1. Zwyczaj - może być wprost usankcjonowany przez prawo lub
wpływający na stosowanie prawa.
2. Orzecznictwo sądowe - Najważniejsze są orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego
3. Umowa - Pacta servanda sund.
4. Nauka
c. Podstawowe założenia doktryny praw człowieka
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i
swych praw. Są obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować
wobec innych w duchu braterstwa.
10.
a. Istota i rola norm obyczajowych w społeczeństwie
Normy obyczajowe są to nawyki zachowania się, rytuały czy sposoby
ubierania się uznane w danej zbiorowości. Normy obyczajowe to reguły
postępowania ludzi, które kształtowały się w ich świadomości pod
wpływem nawyku, w wyniku wielokrotnego powtarzania w określonych
okolicznościach tych samych zachowań (np. całowanie kobiety w rękę).
Normy obyczajowe nie oceniają zachowań ani ich nie wartościują.
Określają raczej co wypada lub czego nie wypada robić. Obyczaje
kształtują się we wszystkich sferach życia. Najczęściej mają zasięg
lokalny.
b. Przesłanki ochrony dóbr osobistych niemajątkowych
jako praw bezwzględnych
Cechą dóbr osobistych jest to, że prawa z nich wynikające (prawa
osobiste) są prawami bezwzględnymi, skutecznymi erga omnes (wobec
wszystkich), to jest zarówno w stosunku do osób fizycznych jak i
prawnych. Choć prawa te mają charakter niemajątkowy, ich naruszenie
pociąga za sobą niejednokrotnie skutki majątkowe. Szczególnie może to
dotyczyć osób prawnych.
c. Istota i rola domniemań prawnych
Domniemania prawne są to przepisy prawne nakazujące uznawać w
pewnych warunkach określonego rodzaju fakty za prawnie ustalone.
Domniemanie wiąże sąd dopóki nie zostanie wzruszone. Wzruszenie
może nastąpić mocą dowodu przeciwnego. Poprzez dowód obala się
zawsze wniosek. Ciężar dowodu spoczywa zaś na tym, kto chce
domniemanie obalić.
11.
a. Relacje między pojęciami : przepis prawny-norma
prawna
Przepis prawa jest pojęciem wyłącznym (w ustawach występuje
pojęcie przepis prawa , nie ma natomiast pojęcie norma prawna ).
Przepis prawa i norma prawna są to pojęcia równoważne, oba
pojęcia oznaczają reguły zachowania się występujące w tekstach
prawnych.
Norma prawna jest znaczeniem przepisu prawa. Poprzez normÄ™
prawną rozumie się znaczenie zwrotów prawnych zawartych w
obowiÄ…zujÄ…cych aktach prawnych.
Norma prawna jest wypowiedzią konstruowaną z przepisów prawa.
Normę prawną rozumie się jako regułę zachowania się
skonstruowaną z przepisów prawa.
Norma prawna jest zjawiskiem odrębnym od przepisów prawa.
Prawo nie składa się z przepisów prawa lecz z norm prawa. Przepisy prawa
są tylko technicznym środkiem służącym do wyrażania tychże norm.
c. Czemu służą reguły kolizyjne w prawie
Reguły kolizyjne w prawie służą określeniu jaki przepis prawny
zastosować w sytuacji, gdy dany przypadek jest unormowany przez więcej
niż jeden przepis prawny, a przepisy te są wobec siebie
sprzeczne.(wyznaczają różne reguły postępowania, różne skutki prawne,
uniemożliwiając adresatom postępowanie zgodne z każdym z tych
przepisów).
12.
a. Normy religijne, ich stosunek do norm prawnych oraz
wpływ na funkcjonowanie państwa i społeczeństwa
Normy religijne w przeciwieństwie do norm prawnych,
obowiązujących wszystkich członków danej zbiorowości, mają ograniczony
zasięg i dotyczą tylko osób danego wyznania. Często normy te,
określające stosunki między ludzmi, traktowane są jako normy moralne,
które z kolei są pierwotne dla norm prawnych.
b. Co jest zródłem praw podmiotowych względnych
yródłem prawa podmiotowego są normy prawne, które ustanawiają
sferę możności postępowania i zakreślają jej granice. Każde prawo
podmiotowe ma oparcie w przepisach prawa cywilnego.
c. Przesłanki posiadania pełnej oraz ograniczonej
czynności prawnych osób fizycznych
Pełną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby pełnoletnie,
granice pełnoletności określają przepisy prawa - w Polsce jest to 18 lat.
Pełną zdolność do czynności prawnych otrzymują także osoby
nieletnie poprzez zawarcie małżeństwa za zezwoleniem sądu opiekuńczego
(nie tracą jej w razie unieważnienia małżeństwa).
Ograniczoną zdolność do czynności prawnych posiadają osoby które
ukończyły 13 rok życia ale nie ukończyły lat 18.
13.
a. Istota przepisów imperatywnych i dyspozytywnych
Przepis imperatywny (ius cogens) jest to norma bezwzględnie
wiążąca, ustanawia drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego
zachowania i nie dopuszcza zachowania odmiennego. Naruszenie tej
powinności pociąga za sobą sankcje.
Przepis dyspozytywny (ius dispositivum) jest to norma względnie
wiążąca, ustanawia pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez
adresatów a jednocześnie dopuszcza, że adresaci mogą, jeśli zechcą,
zachować się w sposób odmienny - wybrany przez siebie. Mogą też
powstrzymać się od działania.
c. Różnice między wykładnią autentyczną i legalną oraz
zakres ich mocy obowiÄ…zujÄ…cej
Wykładnia autentyczna jest dokonywana przez organ władzy
publicznej ustanawiający dany przepis np. przez ministra finansów a
wykładnia legalna jest dokonywana na użytek aktów stosowania prawa,
objętych kompetencją danego organu i obowiązuje tylko sam organ jej
dokonujący i podmioty wobec których prawo jest stosowane.
Wykładnia autentyczna ma moc obowiązywania równą zasięgowi
wyjaśnianych przepisów a wykładnia legalna znajduje zastosowanie przy
wydaniu decyzji administracyjnej czy też przy wydaniu wyroku sądowego.
14.
a. Cechy przepisów odsyłających, blankietowych i
konkretnych
·ð OdsyÅ‚ajÄ…ce odsyÅ‚ajÄ… do innego przepisu w celu skompletowania
danego przepisu w całość. Np.: Niedopełnienie obowiązku
podatkowego określonego w art. ... powoduje
·ð Blankietowe to takie, które nie formuÅ‚ujÄ… w peÅ‚ni postÄ™powania
lecz upoważniają niższy organ do wydania uzupełnienia w
przyszłości. Np.: Minister Sprawiedliwości określi na drodze
rozporządzenia wysokość kosztów postępowania...
·ð Konkretne bezpoÅ›rednio i w sposób peÅ‚ny (kompletny i
wyczerpujący) określają sposób postępowania oczekiwany od
adresata. Np.: Dłużnik, wobec którego prowadzone jest
postępowanie egzekucyjne obowiązany jest zwrócić całą kwotę
pożyczki wraz z odsetkami w terminie...
c. Czas trwania podmiotowości prawnej osoby fizycznej
Osoby fizyczne posiadają podmiotowość prawną od chwili urodzenia
aż do śmierci. Urodzenie jest to zjawienie się żywego dziecka poza ciałem
matki. Dziecko urodzone martwym nie nabywa podmiotowości prawnej.
Dowód śmierci stanowi akt zgonu (musi zawierać datę i godzinę śmierci)
15.
a. Istota systemu parlamentarno-prezydenckiego w
państwie
Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach
powszechnych. Określa on kierunki polityki zewnętrznej i wewnętrznej
państwa, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych. Powołuje i odwołuje on także
premiera, a na jego wniosek powołuje ministrów. Odpowiedzialność przed
parlamentem ponosi rząd i poszczególni ministrowie. Są trzy ośrodki
władzy: parlament, rząd i prezydent.
c. Scharakteryzować etapy stosowania prawa
Etapy stosowania prawa:
1. Ustalenie stanu faktycznego, czyli zebranie materiału dowodowego o
faktach, z którymi mają być wiązane skutki prawne.
2. Odpowiedz na pytanie, czy i jakie przepisy (i ewentualnie zawarte w
nich normy) odnoszÄ… siÄ™ do ustalonego stanu faktycznego.
3. Interpretacja obowiązujących przepisów prawnych w celu ustalenia
znaczenia normy prawnej (wykładnia prawa).
4. Subsumpcja, czyli podciągnięcie ocenianego stanu faktycznego pod
sformułowaną w wyniku wykładni normę prawną.
5. Podjęcie decyzji lub - w sądowym stosowaniu prawa - wydanie
orzeczenia.
16.
b. Rodzaje relacji między aktami normatywnymi
tworzÄ…cymi system prawa
Akty normatywne w państwie tworzą strukturę hierarchiczną i różnią
siÄ™ miedzy sobÄ… przypisywanÄ… im mocÄ… prawna. Mocy prawnej aktu
normatywnego nie należy utożsamiać z jego mocą obowiązująca
(wiążąca).
Akty normatywne sÄ… uporzÄ…dkowane i powiÄ…zane z sobÄ…, nie
wykluczajÄ… siÄ™ wzajemnie.
17.
a. Istota i konsekwencja występowania w prawie
przepisów ogólnych i szczegółowych
Przepisy ogólne (leges generales) - regulują szeroki zakres spraw,
obejmują szeroki katalog adresatów, ustanawiają ogólne (w dyspozycji)
reguły zachowania.
Przepisy szczególne (leges speciales) - ustanawiają wyjątki,
odrębne uregulowania w stosunku do leges generales.
c. Rodzaje i znaczenie wykładni doktrynalnej
Wykładnia doktrynalna jest dokonywana zwykle w formie pisemnej
przez prawników, nie ma charakteru obowiązującego. Ze względu na
szczególny charakter podmiotów jej dokonujących może ona mieć jednak
istotne znaczenie praktyczne ponieważ jest brana pod uwagę przez
przedstawicieli organów władzy publicznej.
18.
a. Rodzaje przepisów prawa wyróżniane ze względu na
ich treść
·ð NakazujÄ…ce - wskazujÄ… jeden sÅ‚uszny sposób zachowania w
danej sytuacji pod rygorem poniesienia ujemnych konsekwencji
prawnych.
·ð ZakazujÄ…ce - wskazujÄ… postÄ™powanie niedozwolone i ustalajÄ… za
powyższe postępowanie ujemne skutki prawne.
·ð DozwalajÄ…ce - przewidujÄ… dla danych podmiotów możliwość
wyboru określonego sposobu zachowania, przy czym zachowanie
to nie jest ich obowiÄ…zkiem.
b. Istota stosowania prawa i organy do tego uprawnione
w naszym systemie prawnym
Stosowanie prawa polega na specyficznych formach
działalności organów państwowych, a mianowicie na ustaleniu istnienia
określonych stosunków prawnych o określonej treści bądz na tworzeniu,
zmianie lub znoszeniu stosunków prawnych. Potrzeba stosowania prawa
istnieje zawsze wtedy, gdy określone organy państwowe wyposażone w
uprawnienia władcze zobowiązane są do określenia działalności, a więc
do realizowania ogólnych reguł postępowania zamieszczonych w aktach
norm prawnych.
19.
a. Struktura normy prawnej według koncepcji 3-
elementowej jej budowy
Według koncepcji trójelementowej, normę prawną dzielimy na
następujące części:
a. Hipoteza - zawiera albo opis sytuacji, w przypadku której
zaistnienia norma znajdzie zastosowanie, albo opis cech, które
posiada adresat normy prawnej, np.: Sprzedawca, który otrzymał
cenę wyższą od ceny sztywnej (...)
b. Dyspozycja - określa obowiązek lub uprawnienia adresata normy
prawnej; zawiera opis pożądanego zachowania się adresata normy
prawnej, np.: (...) obowiązany jest zwrócić kupującemu pobraną
różnicę (...)
c. Sankcja - informuje o skutkach niezastosowania siÄ™ do dyspozycji
normy prawnej, np.: (...) podlega karze pozbawienia wolności do lat
trzech.
c. Pojęcie i cele wykładni prawa
Wykładnie prawa to interpretowanie treści przepisów prawnych.
Wykładnia prowadzi do właściwego rozumienia danych przepisów, do
ustalenia jakie zawierajÄ… one normy.
20.
a. Istota państwa w ujęciu socjologicznym
Jest ono uważane za produkt dziejowy o charakterze klasowym,
ponieważ proces kształtowania się państwa następował równolegle z
powstawaniem klas społecznych. Jak wszelkie zjawiska społeczne,
państwo jest instytucją dynamiczną, co dostrzega się nie tylko przez
konfrontację poszczególnych typów, ale nawet państwa tego samego typu
w różnych etapach jego dziejów. W istnieniu państwa urzeczywistnia się
suwerenność narodu i jest ono prawno-politycznym wyrazem tej
suwerenności.
b. Istota stosunku prawnego typu podległości
kompetencyjnej
Stosunek administracyjno-prawny (stosunek podległości
kompetencji) jest to stosunek typu subordynacyjnego, konstrukcja
zakłada nadrzędność i podporządkowanie stron tego stosunku cechą
charakterystyczną jest to że jeden z podmiotów wyposażony w
kompetencje ma pozycję nadrzędną w stosunku do drugiego,
podporzÄ…dkowanego kompetencji.
c. Omów zasady obowiązywania ustawy w czasie
Prawo samo określa od kiedy obowiązuje dany akt prawny czy
przepis. Można wymienić dwa sposoby określania przez prawo
początkowego momentu, od którego dany przepis prawny obowiązuje:
1. Wszystkie wydawane akty prawne zyskujÄ… moc obowiÄ…zujÄ…cÄ… po
upływie oznaczonego czasu od jej ogłoszenia (3, 7, 10, 15, 30 dni
od ich ogłoszenia). Według obecnego ustawodawstwa polskiego akty
prawne ogłoszone w dzienniku wchodzą w życie po upływie 14 dni.
2. Każdy normatywny akt prawny mocą swoich postanowień może sam
określać od kiedy obowiązuje. Polega to na tym, że ostatni lub
pierwszy z ostatnich artykułów lub paragrafów zawiera
postanowienie wskazujące chwilę wejścia danego aktu prawnego w
życie.
21.
b. Pojęcie stosunku prawnego
To stosunek powinnościowy pomiędzy dwoma podmiotami,
ukształtowany przez normę prawną, polegający na obowiązku zachowania
się jednego podmiotu względem drugiego i na odpowiednim uprawnieniu
tego drugiego z jakimi faktami prawnymi wiÄ…zana jest utrata prawa
podmiotowego.
c. Z jakimi faktami prawnymi wiÄ…zana jest utrata prawa
podmiotowego
Prawo podmiotowe może wygasnąć. Następuje to z upływem
oznaczonego terminu lub na skutek zdarzenia powodującego wygaśnięcie
danego prawa. Na przykład prawo do renty ustanowionej na czas studiów
wygaśnie z chwilą uzyskania dyplomu, a służebność osobista na skutek
śmierci uprawnionego.
Utrata prawa podmiotowego następuje również na skutek
przeniesienia tego prawa na inną osobę, chociażby przez sprzedaż.
22.
a. Hierarchia normatywnych aktów prawnych
1. Konstytucja
2. Umowy międzynarodowe
3. Ustawy
4. Akty prawne z mocÄ… ustawy
5. RozporzÄ…dzenia
6. ZarzÄ…dzenia
7. Uchwała
b. Elementy stosunku prawnego
1. Strony - mogą nimi być jedynie podmioty prawa-osoby fizyczne lub
prawne
2. Uprawnienie - przepis prawa lub postanowienia umowne nie
nakładają na stronę obowiązku lecz pozostawiają jej możliwość
wyboru określonego zachowania
3. ObowiÄ…zek - przepis prawa przewiduje w danej sytuacji pewien
nakazany lub zakazany model postępowania a za zachowanie
odmienne przewiduje stosowanie aktu przymusu państwowego
4. Przedmiot to, do czego jedna strona stosunku prawnego jest
uprawniona, a druga strona zobowiÄ…zana
c. Na czym polega etap ustalania stanu faktycznego w
stosowaniu prawa
Ustalenie stanu faktycznego polega na zebranie materiału
dowodowego o faktach, z którymi mają być wiązane skutki prawne.
23.
a. Pojęcie przepisu prawnego i jego jednostki
systematyzacyjne
Przepis prawa jest to zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący lub
narzucający sposób postępowania. Jego jednostkami systematyzacyjnymi
są: artykuł, paragraf, ustęp.
24.
a. Rodzaje i rola organów promulgacyjnych
Rolą organów promulgacyjnych jest wydawanie aktów prawnych,
które prawodawca ma obowiązek opublikować przed ich wejściem w życie
(akt nie opublikowany w odpowiednim organie promulgacyjnym nie ma
mocny prawnej).
Rodzaje organów promulgacyjnych:
·ð Monitor polski - sÄ… tam akty niższego rzÄ™du, uchwaÅ‚y i zarzÄ…dzenia
·ð Dziennik ustaw znajdujÄ… siÄ™ tam ustawy i rozporzÄ…dzenia
·ð Dzienniki urzÄ™dowe ministerstw (wydajÄ… je też wojewodowie i
starości)
b. Istota i rodzaje faktów prawnych
Faktami prawnymi są okoliczności wskazane w przepisach
obowiązującego prawa, z którymi prawo wiąże zaistnienie określonych
skutków prawnych. Okoliczności te są zawarte w hipotezach normy
prawnej. Rodzaje faktów prawnych:
·ð Zdarzenia prawne - zdarzenia niezależne od zachowania siÄ™
podmiotów prawa wywołujące skutki prawne
·ð Zachowania prawne - zachowania podmiotów prawa wywoÅ‚ujÄ…ce
skutki prawne:
o Działania prawne - zachowania przejawiające się aktywnością
wobec świata zewnętrznego
o Zaniechania prawne - zachowania przejawiajÄ…ce siÄ™ brakiem
aktywności wobec świata zewnętrznego z czego wynika
potrzeba dokonywania wykładni prawa.
c. Z czego wynika potrzeba dokonywania wykładni prawa
Potrzeba dokonywania wykładni prawa wynika z trudności z
ustaleniem rzeczywistej treści danych przepisów.
25.
a. Pojęcie praworządności i sfery działania, do których to
pojęcie jest odnoszone
Praworządność jest to zasada przestrzegania prawa przez organy
państwa. Pojęcie praworządności, według dominującego stanowiska nauki
prawa, dotyczy wyłącznie przestrzegania prawa przez organy władzy
publicznej, natomiast nie odnosi się do zachowań obywateli. Wiąże się ono
z kwalifikacją prawną władczych działań organów władzy, zarówno w
sferze stanowienia, jak i stosowania prawa.
c. Wymienić podstawowe gałęzie prawa wyróżniane
tradycyjnie w doktrynie
Prawo:
·ð PaÅ„stwowe (konstytucyjne)
·ð Administracyjne
·ð Finansowe
·ð Cywilne(prywatne)
·ð Procesowe cywilne
·ð Rodzinne
·ð Handlowe
·ð Wekslowe i czekowe
·ð Pracy
·ð Karne
·ð Procesowe karne
·ð Rolne
·ð MiÄ™dzynarodowe prywatne
·ð MiÄ™dzynarodowe publiczne
·ð Kanoniczne
·ð Europejskie
26.
a. Typy legitymizmu władzy państwowej
(charyzmatyczny, tradycjonalistyczny, racjonalistyczny)
·ð Tradycjonalistyczny - np. królowa Wielkiej Brytanii
·ð Racjonalistyczna - jesteÅ›my przekonani, że wÅ‚adza jest mÄ…dra,
słuszna
·ð Charyzmatyczna - kult wodza
b. Koncepcje budowy normy prawnej jako
dwuelementowej struktury
Norma dwuelementowa składa się z:
1. Hipotezy - stan faktyczny
2. Dyspozycji - określenia skutków prawnych
Poprzez skutki prawne rozumie się zarówno właściwą regułę
zachowania wobec danego stanu faktycznego jak i zastosowanie przez
państwo ujemnych skutków prawnych, np. kto z winy swej wyrządził
drugiemu szkodÄ™ (stan faktyczny) zobowiÄ…zany jest do jej naprawienia
(skutek prawny).
c. Co należy rozumieć pod pojęciem działania prawa
wstecz
Prawo działa wstecz gdy wydany akt prawny przewiduje skutki
prawne wobec faktów mających miejsce przed jego wydaniem.
27.
a. Istota państwa w podejściu socjologicznym i
prawniczym
Teoria socjologiczna państwo ustanawia, zapewnia i ochrania
porządek wewnątrz społeczeństwa. W ramach tego porządku gwarantuje
bezpieczeństwo swojej ludności. Umożliwia i w pewnym zakresie
organizuje aktywność ekonomiczną społeczeństwa. Popiera i
upowszechnia pewne wartości duchowe.
Teoria prawnicza - państwo jest organizacją polityczną,
terytorialną, globalną, suwerenną w stosunkach zewnętrznych i
wewnętrznych oraz cechująca się przymusem.
c. Rodzaje wykładni ze względu na sposób jej
dokonywania
Rodzaje wykładni to sposoby dokonywania wykładni. Oto trzy
podstawowe rodzaje wykładni:
1. Wykładnia językowa. Wykładnie językową przeprowadza się w
pierwszej kolejności. Ze względu na to, że sama nauka o języku
byłaby niewystarczająca, do pełnej interpretacji stosuje się też
reguły wypracowane przez nauki prawnicze, tzw. dyrektywy
wykładni językowej.
2. Wykładnia systemowa. Wykładnia systemowa polega na ustaleniu
znaczenia interpretowanej normy w kontekście całego systemu
prawa.
3. Wykładnia funkcjonalna. Jest to wykładnia, w której obrębie
ustalamy znaczenie interpretowanej normy przez uwzględnienie
całego, bardzo złożonego, kontekstu funkcjonalnego.
28.
a. Typy stosunków prawnych i ich podstawowe cechy
charakterystyczne
Trzy podstawowe rodzaje stosunków prawnych:
a. Stosunek karnoprawny jest to relacja prawna między każdym
obywatelem a całością społeczeństwa. Polega ona na obowiązku
powstrzymywania się od popełniania przestępstwa i wykroczeń.
b. Stosunek administracyjno-prawny jest to stosunek prawny
kształtowany wyłącznie z jedną ze stron. Strona ta występuje z pozycji
władczej.
c. Stosunek cywilnoprawny jest to stosunek prawny, w którym obie
strony mają jednakowe prawo do kształtowania tego stosunku i obie
strony majÄ… takie same prawo.
b. Jakie rozumowanie uzasadnia regułę kolizyjną w myśl
której pózniejszy akt prawny uchyla moc obowiązującą
aktu wcześniejszego
Zasada ta odnosi się do równoważnych aktów prawa (ustawa
wcześniejsza lub pózniejsza). Zakłada się tu celowość działań prawodawcy
oraz celowy charakter postanowień prawa (jeśli w sprawach już
unormowanych przez jakiÅ› akt prawny zostaje wydany nowy akt prawny
to po to, aby te wcześniejsze ustalenia zmienić.
29.
a. Istota norm politycznych i ich rola w państwie
Normy polityczne - zalicza się do nich normy, które regulują życie
polityczne, które są uznawane w życiu politycznym oraz dotyczą życia
politycznego.
Do norm politycznych zaliczamy część norm ustanowionych przez
państwo, które dotyczą życia politycznego. Normą polityczną nie jest np.:
prawo o ruchu drogowym.
Normą polityczną jest np.: prawo wyborcze; normy, którymi kierują
siÄ™ organizacje i instytucje polityczne, statuty partii, regulaminy
wyłaniania kandydatów na posłów, regulamin obrad parlamentu, normy
prawa zwyczajowego, jeżeli dotyczą życia politycznego.
b. Różnice między zdarzeniami a zachowaniami jako
podstawowymi grupami faktów prawnych
Zdarzenia są niezależne od podmiotów prawa i zawsze wywołują
skutki prawne.
Zachowania są zależne od podmiotów prawa i czasami wywołują
skutki prawne
c. Jakie części składowe tworzą strukturę prawa
cywilnego
W kodeksie cywilnym wyodrębnia się 4 księgi. Pierwsza z nich to
część ogólna, druga reguluje własność i inne prawa rzeczowe, trzecia
zobowiÄ…zania a czwarta spadki.
30.
a. Podstawowe elementy przepisów prawnych i ich
funkcje
·ð Poprzednik - wymienia, wskazuje lub okreÅ›la okolicznoÅ›ci, które
rodzÄ… skutki prawne.
·ð NastÄ™pnik - ustala skutki prawne jakie powinny być wiÄ…zane z
okolicznościami wymienionymi w poprzedniku. Skutki prawne
sprowadzają się do określenia jak podmiot prawa powinien się
zachować, przy czym zachowanie to może polegać na poniesieniu
ujemnych skutków prawnych przez ten podmiot.
b. Istota zdolności prawnej osób fizycznych i prawnych
Zdolność prawna jest rozumiana jako możliwość posiadania praw i
obowiązków. Osoby fizyczne posiadają zdolność prawną od chwili
urodzenia do śmierci. Osoby prawne uzyskują ją z chwilą wpisu do
właściwych rejestrów, a tracą z chwilą skreślenia z rejestru. Zdolność
prawna osoby prawnej nie obejmuje praw i obowiązków wyłączonych
przez ustawę lub przez oparty na niej statut. Nie obejmuje także praw i
obowiązków, które nie są związane z celami i zakresem działania danej
osoby prawnej.
c. Istota i znaczenia wykładni funkcjonalnej prawa
Jej istota wyraża się w ustaleniu znaczenia przepisów zgodnie z
celem, jaki chciał osiągnąć ustawodawca, stanowiąc ten przepis, gałąz
prawa lub cały system prawa. Przez cel (ratio legis) rozumie się
zamierzony stan rzeczy będący rezultatem stosowania i przestrzegania
prawa. Ze względu na ten cel nadajemy przepisowi takie znaczenie aby
zachowanie zgodne z normą powodowało osiągniecie tego celu.
31.
b. Uprawnienia w przypadku naruszenia praw
podmiotowych bądz ich zagrożenia
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntował się pogląd, że
okoliczność nadużycia prawa podmiotowego przez drugą stronę może być
skutecznie podniesiona przed sądem wyłącznie w ramach obrony (zarzut),
nie stanowi natomiast samoistnej podstawy dla konstruowania własnych
uprawnień.
c. Co jest przedmiotem regulacji w prawie pracy
Przedmiot regulacji w prawie pracy obejmuje celową działalność
człowieka, przedmiot tej działalności czyli tworzywo oraz narzędzia pracy.
32.
b. Różnice pomiędzy orzeczeniami i decyzjami o
charakterze konstytutywnym i deklaratoryjnym
W doktrynie prawa administracyjnego ogólnie przyjęty jest podział
na decyzje deklaratoryjne i konstytutywne. Pierwsze stwierdzajÄ… jedynie,
że dany stan prawny zaistniał w przeszłości; nie tworzą nowego porządku
prawnego ani nowych obowiązków i uprawnień dla stron stosunku
prawnego. Decyzja deklaratoryjna podciÄ…ga stan faktyczny pod normy
prawne w sposób wiążący , jest jedynie dokonanym przez organ
podatkowy stwierdzeniem, iż dana sytuacja miała miejsce.
Decyzje konstytutywne mają natomiast charakter twórczy. Tworzą,
zmieniajÄ… lub uchylajÄ… stosunek prawny. Uprawnienia lub obowiÄ…zki
wynikajÄ… nie z ustawy, lecz z mocy decyzji administracyjnej. Decyzje
konstytutywne wywierajÄ… skutki ex nunc, tzn. z chwilÄ… ich wydania,
ogłoszenia lub doręczenia.
33.
a. Relacje między pojęciami : przepis prawny norma
prawna [Odpowiednik pytania 11a]
b. Istota i przykłady czynności jednostronnych i
dwustronnych
Czynności jednostronne są to działania organów państwa, rodzące
następstwa prawne niezależnie od woli podmiotu, którego dotyczą, a także
czynności prawne dowodzące do skutku poprzez oświadczenie woli tylko
jednej strony, np. orzeczenie organu administracyjnego o wywłaszczeniu
oznaczonej nieruchomości, odrzucenie spadku przez spadkobiercę.
Czynności dwustronne to działania organów państwa, wywołujące
następstwa prawne za zgodą lub na wniosek osoby zainteresowanej oraz
czynności prawne dochodzące do skutku mocą zgodnego oświadczenia
woli dwu lub więcej stron, np. orzeczenia organu administracji o zmianie
nazwiska wydawane na wniosek osoby zainteresowanej, czynność prawna
obejmująca oświadczenie woli dwóch stron (umowa).
c. Istota i rola domniemań prawnych [Odpowiednik
pytania 10c]
34.
a. Jakie systemy normatywne regulujÄ… stosunki
społeczne.
Stosunki społeczne reguluje Prawo administracyjne, które stanowi
zbiór norm prawnych regulujących stosunki społeczne powstałe w wyniku
działalności organów administracji publicznej.
b. Specyfika czynności prawnych realnych i
konsensualnych
Czynnościami prawnymi konsensualnymi są takie czynności, które
dochodzą do skutku przez samo złożenie oświadczenia woli. Prawie
wszystkie czynności prawne są czynnościami konsensualnymi.
Czynności prawne realne charakteryzują się tym, że do ich
dokonania potrzeba również, oprócz złożenia oświadczenia woli, wręczenia
rzeczy, np. wręczenie zadatku.
c. Istota zasady terytorialności w zakresie
obowiÄ…zywania prawa
Akty normatywne danego państwa obowiązują na terytorium, na
którego obszarze dane państwo sprawuje władzę (wliczając ambasady,
samoloty, statki). Prawo danego państwa nie obowiązuje na terenie
placówek dyplomatycznych znajdujących się na jego terytorium.
Ograniczenia w obowiązywaniu prawa danego państwa występują na
terenie obcych baz wojskowych, i w czasie pobytu obcych sił zbrojnych na
terytorium tego państwa.
Akty normatywne organów terenowych obowiązują na terenie, na
którym te organy sprawują władzę (decyzje władz wojewódzkich nie
obowiązują w innym województwie).
35.
a. yródła pochodzenia, moc obowiązująca i
sankcjonowanie norm prawnych oraz moralnych
Norma prawna nie jest powinnością poznawaną, odkrywaną. Ona
powstaje w wyniku stanowienia władzy. Sposób sformułowania i normy
moralne są najczęściej ogólne ( czyń dobro). Norma prawna jest
precyzyjna określona.
Norma moralna (etyczna) rodzi się w świadomości ludzi pod
wpływem oceny dobra i zła, i jest przestrzegana dobrowolnie, pod
wpływem wewnętrznego przekonania (w przeciwieństwie do normy
prawnej dotyczy wewnętrznej strony postępowania człowieka). Niekiedy
normy moralne pokrywajÄ… siÄ™ z prawem (np. nie zabijaj), kiedy indziej sÄ…
od niego niezależne (np. wspomaganie ubogich), a czasem nawet
sprzeczne.
Norma moralna w odróżnieniu od normy prawnej nie jest
sankcjonowana przymusem państwowym, ale obyczajem, tradycją,
odbiorem w opinii publicznej.
b. Jak uzasadnić regułę kolizyjną w uchyleniu normy
obowiązującej przepisu ogólnego przez przepis
szczegółowy
Reguła opiera się na treści, porównaniu i odwołaniu się do treści
norm prawnych. Jej kryterium brzmi: lex speciali derogat legi generali
(norma szczegółowa uchyla normę ogólną).
Jeżeli jedna będzie normą ogólną, formułującą pewną zasadę, to
inna będzie normą szczególną. Jeżeli będą kolidowały, to na zasadzie lex
speciali derogat legi generali, będzie obowiązywała ta szczególna. W
każdym przypadku, reguła prowadzi do stwierdzenia, że jakaś norma
obowiÄ…zuje, a jakaÅ› inna nie obowiÄ…zuje.
c. Pojęcie termin w prawie i jego rola dla praw i
obowiązków podmiotów stosunków prawnych
Termin w prawie - zdarzenie przyszłe pewne, także prekluzja
(termin prekluzyjny, termin zawity).
36.
a. Współzależność i związki między systemami: prawnym
i moralnym
·ð Normy moralne powstajÄ… w codziennej praktyce życiowej ludzi i sÄ…
stanowione lub zyskują uznanie przez państwo, natomiast droga do
powstania normy prawnej jest długa i jest zdominowana przez
interesy klasy dominującej w danym społeczeństwie,
·ð Na straży przestrzegania prawa stoi paÅ„stwo, przestrzeganie norm
prawnych wypływa natomiast z przekonania o ich słuszności
·ð Normy prawne sÄ… bardziej precyzyjne i uchwytne niż normy
moralne, które mają na ogół ogólnikowy charakter.
·ð Wrażliwość norm moralnych na niewÅ‚aÅ›ciwe postÄ™powanie ludzi jest
daleko większa niż norm prawnych
·ð Normy prawne w przeciwieÅ„stwie do norm moralnych nie regulujÄ…
wewnętrznej postawy człowieka. Z drugiej strony normy prawne
regulują wiele spraw, które z punktu widzenia moralności są
obojętne.
Cechą wspólną prawa i moralności jest to, że regulują one w dużej
części te same zachowania ludzi. Mają przy tym taką samą treść. Są to
jednak dwa odrębne systemy norm postępowania i żaden z tych systemów
nie może być traktowany jako podstawa oceny drugiego systemu.
b. Istota czynności prawnych jako prawotwórczych
zachowań
Czynnościami prawnymi nazywa się zwykle zachowania osób
prawnych i fizycznych mające charakter prawnie istotnych czynności
konwencjonalnych. Są to czynności wymagające oświadczenia woli i
zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych. Każda
czynność prawna zatem jest czynnością konwencjonalną, ale nie
odwrotnie.
37.
a. Rodzaje norm prawnych wyróżnianych ze względu na
treść
·ð NakazujÄ…ce
·ð ZakazujÄ…ce
·ð DozwalajÄ…ce
b. Różnice pomiędzy działaniem i zaniechaniem jako
odmianami prawotwórczych zachowań
Czyn jest to świadome zachowanie się człowieka będące przejawem
jego woli.
Dwie formy czynu:
1. Aktywne działanie
2. Bierne - zaniechanie, powstrzymywanie się od działania
Za zaniechanie może odpowiadać tylko ten, na którym ciąży prawny
obowiązek do działania (np.: przepisy prawa, orzeczenie sądu).
38.
a. Kogo obowiązuje prawo danego państwa
Prawo danego państwa samo decyduje kogo ma obowiązywać.
Zasadą jest, że obowiązuje wszystkie osoby, które znajdują się na jego
terytorium bez względu na ich przynależność państwową.
Wyłączenie obowiązywania prawa dotyczy: akredytowanych
przedstawicieli obcych państw, członków obcych sił zbrojnych
stacjonujących na terytorium danego państwa.
b. Istota i dopuszczalność wnioskowania przez analogię
jako rozumowania pomocniczego w eliminacji luk
prawnych
Luka w prawie stan rzeczy, który nie został uregulowany przez
ustawodawcÄ™.
Sytuacja luki w prawie prowadzi do trudności w stosowaniu prawa.
RozwiÄ…zuje siÄ™ je poprzez zastosowanie analogii do prawa (analogia iuris)
bądz do ustawy (analogia legis). Analogia legis polega na tym, że do danej
nieuregulowanej sytuacji stosuje siÄ™ przepisy regulujÄ…ce podobnÄ… sytuacjÄ™
uregulowanÄ… prawnie. Analogia iuris ma zastosowanie, gdy analogii legis
nie da się zastosować i polega na ocenie danej sytuacji w świetle
fundamentalnych zasad prawa.
c. Funkcje domniemań
Domniemanie jest sposobem rozumowania, które polega na
wnioskowaniu o zaistnieniu faktu istotnego lecz bezpośrednio nie
udowodnionego z innego faktu, który jest nieistotny, ale za to
udowodniony. Domniemania wprowadza się za względów aksjologicznych,
w celu ochrony wartości, np. dobra dziecka, domniemanie dobrej wiary.
39.
a. Podstawowe reguły językowe ustalania znaczeń
zwrotów normy prawnej
Reguły językowe - opierające się na metodach logiczno-
językowych, odwołujące się do reguł gramatycznych języka, w jakim
formułowane są teksty prawne;
Znaczenie użytych zwrotów winno być ustalane zgodnie z
powszechnie przyjętymi w danym języku regułami znaczeniowymi, chyba
że inne rozumienie wynika wprost z przepisu lub ustalonego dorobku
nauki prawa.
Interpretowanym zwrotom należy nadawać w pierwszej kolejności
takie znaczenie spośród kilku możliwych, jakie przyjęte jest na gruncie
danej dziedziny prawa.
Nie można nadawać identycznym sformułowaniom w ramach tego
samego aktu prawnego różnego znaczenia, o ile z tego aktu nie wynikają
wskazówki, pozwalające na takie różne rozumienie tych samych
sformułowań poszczególnych norm.
Jeżeli istnieje w systemie prawnym wiążące ustalenie znaczenia
użytych zwrotów, to należy używać odpowiednich zwrotów w tym właśnie
znaczeniu, chyba że z interpretowanej normy z oczywistością wynika, że
trzeba użyć zwrotu w znaczeniu odmiennym od ustalonego.
Niedopuszczalne jest takie ustalenie znaczenia normy, przy którym
pewne jej zwroty traktowane są jako zbędne.
Znaczenie zwrotów powstałych przez połączenie zwrotów prostych
należy ustalać zgodnie z regułami syntaktycznymi (regułami składni)
języka, do którego interpretowana norma należy
Zwrotom różnokształtnym należy nadawać znaczenie odmienne.
b. Pojęcie i rodzaje czynów niedozwolonych
Czyn niedozwolony jest to zachowanie, które rodzi dla podmiotu
ujemne skutki prawne w wyniku niezgodności zachowania z
postanowieniami prawa, np. wyrzÄ…dzenie komuÅ› krzywdy.
Można wyróżnić następujące rodzaje czynów niedozwolonych:
·ð Czyny wÅ‚asne
·ð Czyny osób trzecich, za które okreÅ›lona osoba ponosi
odpowiedzialność
·ð Czyny funkcjonariuszy paÅ„stwowych
·ð Czyny powodujÄ…ce powstanie krzywdy moralnej
·ð WyrzÄ…dzenie szkody przez zwierzÄ™ta lub rzeczy
·ð WyrzÄ…dzenie szkody w wyniku użycia siÅ‚ przyrody
·ð WyrzÄ…dzenie szkody wywoÅ‚ane mechanicznymi Å›rodkami
komunikacji
40.
a. yródła prawa według koncepcji pozytywistycznych i
prawa natury
Koncepcja pozytywizmu prawniczego zakłada, że zródłem prawa
może być tylko akt władzy publicznej (władzy państwowej). To państwo
tworzy prawo.
yródłem prawa natury jest Bóg lub inna płaszczyzna
ponadpaństwowa. Prawo jest pierwotne, w szczególności prawa człowieka
są pierwotne w stosunku do państwa.
c. Istota wykładni językowej i przesłanki jej
priorytetowego znaczenia w interpretacji prawa
Istota: Niejasne przepisy i pojęcia oraz pojęcia wieloznaczne - to
główne powody, dla których teksty powinno się poddawać wykładni. Fakt
występowania obowiązku stosowania wykładni oznacza, że przepisy są
niejasne.
Głównym powodem poddawania tekstów prawnych wykładni jest to,
iż język etniczny, w którym tekst jest napisany, stale ewoluuje, zmienia
się, nie jest językiem stałym (gdyż jest jego naturalne prawo do zmian).
Zmienia się jego strona syntetyczna i semantyczna. Zmienia się też
sytuacja empiryczna, stanowiÄ…ca przedmiot regulacji (zmienia siÄ™ szybciej
niż język) oraz zmieniają się stosunki społeczne będące przedmiotem
regulacji.
Stosunki empiryczne - stosunki społeczne będące przedmiotem
regulacji.
41.
a. Pojęcie normy prawnej [Odpowiednik pytania 5a]
c. Podstawowe grupy wolności i praw obywatelskich
wyróżniane we współczesnej doktrynie praw człowieka
a. Prawa i wolności osobiste zabezpieczają jednostkę przed
nadmierną ingerencją państwa w jej życie prywatne (wolność
sumienia i wyznania, prawo do życia, nietykalność osobista, prawo
do własności, wolność wypowiedzi, wolność poruszania się,
tajemnica korespondencji).
b. Prawa i wolności polityczne gwarantują jednostce nieskrępowany
udział w życiu politycznym (czynne i bierne prawo wyborcze, prawo
do udziału w referendum, prawo do informacji, prawo do zrzeszania
się, prawo do skargi na organy państwa).
c. Prawa socjalne i ekonomiczne mają charakter uprawnień,
(państwo zobowiązuje się do określonych świadczeń na rzecz
obywateli. Należą do nich m.in. prawo do nauki, dziedziczenia,
pracy, ochrony zdrowia, ochrony własności prywatnej).
42.
a. Hierarchia normatywnych aktów prawnych
[Odpowiednik pytania 22a]
b. Uprawnienia w przypadku naruszenia praw
podmiotowych bądz ich zagrożenia
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntował się pogląd, że
okoliczność nadużycia prawa podmiotowego przez drugą stronę może być
skutecznie podniesiona przed sądem wyłącznie w ramach obrony (zarzut),
nie stanowi natomiast samoistnej podstawy dla konstruowania własnych
uprawnień.
c. Organy uprawnione do dokonywania wykładni o
ograniczonej mocy wiążącej
Ograniczona moc obowiązująca wykładni prawa polega na tym, że
znaczeniem interpretowanego przepisu, ustalonym przez interpretatora,
nie są związani wszyscy adresaci, ale tylko niektórzy.
Ograniczona moc obowiązująca wykładni następuje w razie:
·ð WykÅ‚adni dokonywanej przez organ stosujÄ…cy prawo -
dokonywana jedynie na użytek wydanego rozstrzygnięcia; jeśli
rozstrzygnięcie to się uprawomocni, to jest wiążące dla stron
postępowania .
·ð WykÅ‚adni dokonywanej przez organ odwoÅ‚awczy - wykÅ‚adniÄ…
związany jest sąd niższej instancji w przypadku zwrócenia sprawy
do ponownego rozpatrzenia przez sąd apelacyjny wykładni
dokonywanej przez Sąd Najwyższy w odpowiedziach na pytania
prawne - rozpatrywanie zagadnień prawnych budzących poważne
wątpliwości, których odesłanie z sądu do Sądu Najwyższego
powoduje, że wykładnia SN obowiązuje wszystkie sądy
rozstrzygajÄ…ce w danej sprawie.
43.
a. Stosunki zachodzące między pojęciami: norma prawna
a przepis prawny
Między relacją a normą istnieje taka relacja, jak między treścią
(sensem, znaczeniem) a formą. Treść prawa wyrażają normy, przepisy zaś
są formą słowną (zdaniową), w którą treść ta jest ujęta. Normy prawne są
wyprowadzane z przepisów, czemu służy m.in. ich interpretacja
(wykładnia).
b. Podstawy podziału praw podmiotowych na
bezwzględne i względne
Podział praw podmiotowych:
·ð BezwzglÄ™dne. SÄ… skuteczne wobec wszystkich (erga omnes).
Wszyscy inni sÄ… zobowiÄ…zani do respektowania prawa
podmiotowego. Posiadają bardzo silny charakter oddziaływania oraz
szeroki zakres. Praw podmiotowych bezwzględnych nie można
kształtować dowolnie. W ich wypadku występuje zasada numerus
clausus - zamknięty katalog - istnieją tylko, gdy ustawodawca je
przyznał. Przykładem praw podmiotowych bezwzględnych mogą być
np. własność, ograniczone prawa rzeczowe, prawa autorskie.
·ð WzglÄ™dne. Te sÄ… skuteczne tylko miÄ™dzy stronami, wobec
konkretnych podmiotów (inter partes), a nie, jak bezwzględne,
wobec wszystkich. Przykładem praw podmiotowych względnych są
m.in. zobowiÄ…zania, wyrzÄ…dzone szkody .
c. Pojęcie praworządności i sfery działania, do których to
pojęcie jest odnoszone
Pojęcie praworządności, według dominującego stanowiska nauki
prawa, dotyczy wyłącznie przestrzegania prawa przez organy władzy
publicznej, natomiast nie odnosi się do zachowań obywateli. Wiąże się ono
z kwalifikacją prawną władczych działań organów władzy, zarówno w
sferze stanowienia, jak i stosowania prawa.
44.
a. Praworządność w rozumieniu formalnym i
materialnym
·ð Formalna koncepcja praworzÄ…dnoÅ›ci - organy paÅ„stwa dziaÅ‚ajÄ…
tylko na podstawie prawa i tylko w ramach wyznaczonych przez
prawo.
·ð Materialna koncepcja praworzÄ…dnoÅ›ci - posiada takie same
założenia co praworządność formalna oraz treść prawa zgodną z
wolÄ… narodu.
b. Wymień podstawowe gałęzie prawa wyróżniane
tradycyjnie w doktrynie prawa i wskaż na przesłanki ich
podziału na gałęzie prawa prywatnego i publicznego
Prawo publiczne reguluje stosunki między organami państwa oraz
między państwem a obywatelem. Strony w nich występujące są nierówne.
Prawo prywatne dotyczy podmiotów fizycznych (ludzi) i prawnych o
charakterze równoprawnym.
PRAWO PUBLICZNE PRAWO PRYWATNE
Prawo pracy Prawo pracy
Prawo bankowe Prawo bankowe
Prawo konstytucyjne Prawo cywilne materialne
Prawo karne materialne Prawo rodzinne
Prawo karne procesowe Prawo handlowe
Prawo administracyjno-procesowe Prawo cywilne procesowe
Prawo cywilne procesowe Prawo papierów wartościowych
45.
a. Podział czynów jako zachowań rodzących skutki
prawne
·ð Zgodne z prawem
·ð Niezgodne z prawem
c. Specyfika sankcji z tytułu odpowiedzialności o
charakterze cywilno-prawnym
Dotyczy dziedzin prawa cywilnego, np. dochodzenie odszkodowania
w sÄ…dzie, w wydziale cywilnym.
46.
a. Typowe przejawy niepraworządności w sferze
stanowienia prawa
Lobbing podporzÄ…dkowanie prawa jakiejÅ› grupie.
b. Istota zdolności do czynności prawnych osób
fizycznych
Osoby fizyczne mogÄ…:
·ð Mieć peÅ‚nÄ… zdolność do czynnoÅ›ci prawnych
·ð Mieć ograniczonÄ… zdolność do czynnoÅ›ci prawnych
·ð W ogóle nie mieć zdolnoÅ›ci do czynnoÅ›ci prawnych (osoby, które nie
ukończyły 13 roku życia lub osoby całkowicie ubezwłasnowolnione-
czynność prawna dokonywana przez osoby jest nieważna)
c. Na czym polega etap ustalania stanu faktycznego w
procesie stosowania prawa [Odpowiednik pytania 22c]
47.
a. Pojęcie i składowe normy prawnej
Jest rozumiana jako wypowiedz wskazująca określony sposób
postępowania, a więc jako reguła zachowania, przy czym od innych
rodzajów norm (moralności, obyczaju, dobrego wychowania) odróżnia ją
cecha prawności .
Składa się z:
·ð Hipotezy
·ð Dyspozycji
·ð Sankcji
b. Z jakich etapów składa się stosowanie prawa
1. Wstępne ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia faktu mającego
znaczenie prawne
2. Udowodnienie zaistnienia faktu
3. Ustalenie norm obowiÄ…zujÄ…cych
4. Subsumpcja i podjęcie decyzji
5. Wykonanie decyzji
c. Rodzaje i znaczenie wykładni doktrynalnej
[Odpowiednik pytania 17c]
48.
b. Istota wykładni systemowej
Wykładnia systemowa zmierza do eliminacji sprzeczności w systemie
prawa. Zmierza do eliminacji luk w systemie prawa. Musi być tak
dokonywana, aby jej wynik nie był sprzeczny z przepisami prawa i z
zasadami współżycia społecznego.
c. Typowe terminy środków odwoławczych od orzeczeń
sÄ…dowych i decyzji administracyjnych
·ð Åšrodki odwoÅ‚awcze - apelacje i zażalenia.
o Apelacja to odwołanie się od wydanego rozstrzygnięcia. W
prawie sądowym apelacja jest środkiem odwoławczym od
wyroku sÄ…du pierwszej instancji do sÄ…du drugiej instancji.
o Zażalenie to środek odwoławczy, który inicjuje pewien
rodzaj postępowania odwoławczego zwany postępowaniem
zażaleniowym. Służy on do kontroli innych niż wyrok
decyzji procesowych.
49.
a. Istota systemu trójpodziału władzy w państwie
[Odpowiednik pytania 7c]
c. Przedmiot regulacji prawa karnego [Odpowiednik
pytania 3c]
50.
a. Normy sprzężone
Całość tworzą dwie normy wzięte łącznie:
1. Norma sankcjonowana składająca się z hipotezy i dyspozycji
2. Norma sankcjonująca składająca się z hipotezy (naruszenie
normy sankcjonowanej) i z dyspozycji (obowiÄ…zek poniesienia
skutku naruszenia i uprawnienie do realizacji tego skutku).
b. Koncepcje prawa
1. Klasyczne koncepcje prawa
2. Koncepcje prawa natury
3. Koncepcje pozytywistyczne
4. Koncepcje psychologiczne
5. Koncepcje realistyczne
51.
a. Podstawowe nurty myśli moralnej
Podstawowymi nurtami myśli moralnej nazywamy najbardziej
rozpowszechnione na świecie systemy norm moralnych.
Wyodrębnia się moralność opartą na przekonaniach:
·ð Religijnych - moralność chrzeÅ›cijaÅ„ska, muzuÅ‚maÅ„ska,
buddyjska, itd.
·ð Filozoficznych - stoicka, cynicka, hedonistycznych, manichejska,
nihilistyczna, itd.
·ð Ideologicznych - totalitarystyczna, komunistyczna, itd.
·ð CharakteryzujÄ…ce epokÄ™ - moralność Starożytnej Grecji,
Starożytnego Rzymu, Średniowiecza, Renesansu, itd.
·ð OkreÅ›lonych zawodów: lekarzy, polityków, prawników, itd.
·ð Sfery życia: medycyny, polityki, biznesu, sztuki, itd.
·ð Grup spoÅ‚ecznych: patrycjuszowska, niewolnicza, mieszczaÅ„ska,
itd.
·ð ZwiÄ…zana z preferowanym punktem odniesienia ocen
społeczności: indywidualistyczna lub kolektywistyczna.
b. Istota samorzÄ…du terytorialnego
Samorząd jest to forma administracji publicznej, w której
mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie
decydują o realizacji zadań administracyjnych, wynikających z potrzeb tej
wspólnoty na danym terytorium i dozwolonych samorządowi przez ustawy,
pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej.
Samorząd rozumiany jako organizacja mieszkańców jest
przymusową korporacją prawa publicznego mieszkańców danego obszaru,
mających wspólne interesy i potrzeby publiczne.
52.
a. Rola zwyczaju w prawie
Dla prawników zwyczaj jest jedną z form powstania norm prawnych
oraz zródłem tzw. prawa zwyczajowego, polegającego na tym, że
odpowiedni organ państwowy rozstrzyga rozpatrywaną sprawę na
podstawie zwyczaju przyjętego w danym społeczeństwie i sankcjonuje go
przymusem państwowym. W prawie międzynarodowym olbrzymie
znaczenie wciąż ma zwyczaj międzynarodowy.
b. Podaj określenie polityki
Polityka jest to sztuka zdobycia władzy i jej utrzymania. Jest także
rozumiana jako planowe i zorganizowane działanie zmierzające do
uzyskania przywództwa w państwie, rodzinie, grupie społecznej itp.
Polityka jako umiejętność rządzenia: jest to realizacja określonych celów
za pomocą określonych środków.
c. Zasada dwuinstancyjności w różnych gałęziach prawa
Dwuinstancyjność to jedna z zasad postępowania sądowego i
pozasądowego. Oznacza, że strona niezadowolona z orzeczenia organu
pierwszej instancji, (przed którym rozpoczęto postępowanie) może wnosić
przewidziane prawem środki odwoławcze do organu hierarchicznie
wyższego (drugiej instancji).
53.
a. ZwiÄ…zki norm prawnych z innymi normami
Najważniejsze znaczenie mają relacje zachodzące między prawem a
moralnością (normami moralnymi) oraz prawem a obyczajami (normami
obyczaju).
b. Funkcja państwa
Państwo, w dzisiejszym ujęciu tego słowa, powinno pełnić szereg
różnych funkcji. Dzielimy je na dwie grupy:
1. Funkcje wewnętrzne (tradycyjne; konserwatywne; liberalne)
a. Gospodarczo-organizacyjna
b. Kulturalno-wychowawcza
c. Adaptacyjno-innowacyjna
d. Obronno-przemysłowa
2. Funkcje zewnętrzne
a. Polityka zagraniczna
b. Obrona granic
c. Hierarchia władz w RP
Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze
władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i sądowniczej. Władzę
ustawodawczÄ… sprawujÄ… sejm i senat. WÅ‚adzÄ™ wykonawczÄ… prezydent i
Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Relacje między
organami władzy polegają na podziale kompetencji, ograniczonym
zakresie władztwa, wzajemnej kontroli, hamowaniu i blokowaniu przy
jednoczesnej ich współpracy.
54.
a. Wyjaśnij zwrot durra lex sed lex
Dosłowne tłumaczenie łacińskiej sentencji dura lex sed lex na
język polski brzmi twarde prawo ale prawo . Powszechna interpretacja
mówi, że przepisy prawa muszą być stosowane niezależnie od tego jak
bardzo są dotkliwe. Muszą być stosowane nawet gdy za niewielkie
przewinienie przewidziana jest bardzo sroga sankcja.
b. Istota państwa prawa
Państwo prawa to takie, w którym rządzi się na podstawie prawa i
zgodnie z treścią prawa. Rządy prawa są nie tylko zasadą konstytucyjną
czy wartością wyrażoną przez inne przepisy prawne, lecz także stanem
faktycznym.
55.
a. yródła prawa
1. Konstytucja,
2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
3. Ratyfikowane umowy międzynarodowe
4. Prawo stanowione przez organizację międzynarodową
5. Ustawy i rozporzÄ…dzenia z mocÄ… ustawy
6. RozporzÄ…dzenia,
7. Akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je
ustanowiły).
b. Praworządność materialna i formalna [Odpowiednik
pytania 44a]
KOOOONIEC!!!!:D
Bibliografia:
1. Bourke, Historia etyki , Warszawa 1994
2. Aopatka, Encyklopedia prawa , Wydawnictwo Prywatnej Szkoły Wyższej Szkoły
Businessu i Administracji, Warszawa 1995, wydanie II, rozszerzone
3. Stawecki, Winczorek Wstęp do prawoznawstwa , Wydawnictwo C.H. Beck,
Warszawa 2003, wydanie IV
4. yródło internetowe Wikipedia, wolna encyklopedia
+ wiele innych stron internetowych, o których spisaniu adresu nie pomyśleliśmy w czasie
pracy.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
10 Wstep do prawoznawstwaWstęp do prawoznawstwa skryptWYKLADY Wstep do prawoznawstwaSkrypt Wstęp Do Prawoznawstwa MarońWstęp do prawoznawstwa Materiały do przedmiotuWstęp do Prawoznawstwa 2011 2012Wstep do prawoznawstwa Sem 1wstep do prawoznawstwawięcej podobnych podstron