o c h r o n a p r z e c i w p o r a ż e n i o w a
o c h r o n a p r z e c i w p o r a ż e n i o w a
zagrożenia porażeniem
prÄ…dem elektrycznym
spowodowane przez człowieka
dr inż. Stefan Gierlotka Kopalnia WUJEK w Katowicach
Wypadki porażeń prądem elektrycznym są zazwyczaj spowodowane błędami popełnia-
nymi przez ludzi podczas wykonywanych czynności oraz uszkodzeniami urządzeń elek-
trycznych. Przyczyny prowadzące do wypadków porażeń prądem można podzielić na:
techniczne, środowiskowe, ludzkie i organizacyjne. Do tych pierwszych możemy zali-
czyć uszkodzenia urządzeń elektrycznych nie naruszające sprawności ich funkcjonowa-
nia, a prowadzące do wypadku porażenia prądem elektrycznym. Analiza zdarzeń wska-
zuje, że na ich powstawanie w bardzo istotnym stopniu wpływają też czynniki związane
z postępowaniem człowieka, często określane mianem czynników ludzkich.
dzenia izolacji roboczej lub przy- kach normalnych jest zapewniona dzię- nie potu, co obniża wartość impedan-
uraz elektryczny i jego
padkowo znalazły się pod napię- ki środkom ochrony podstawowej, któ- cji ciała i powoduje wzrost natężenia
powstawanie
ciem zabłąkanym. re chronią przed dotykiem bezpośred- prądu w przypadku rażenia.
razem elektrycznym nazywa się Osoby zagrożone porażeniem prą- nim. W celu ochrony uzupełniającej
Uzaburzenia w organizmie czło- dem elektrycznym można podzielić często stosuje się urządzenia ochron- analiza wypadków
wieka wywołane działaniem prądu na profesjonalistów, czyli elektryków, ne różnicowoprądowe o znamiono-
porażenia prądem
elektrycznego. Przepływ prądu raże- i użytkowników urządzeń elektrycz- wym różnicowym prądzie zadziałania
elektrycznym
niowego w ciele człowieka następuje nych. Porażenia w grupie elektryków nieprzekraczającym 30 mA. Wyłączni-
w przypadku jednoczesnego dotknię- są zazwyczaj spowodowane nieprze- ki różnicowoprądowe nie są w instala- Analiza zaistniałych wypadków elek-
cia dwóch punktów obwodu elek- strzeganiem zasad bezpiecznej pracy cji elektrycznej autonomicznym środ- trycznych wykazuje, że najwięcej z nich
trycznego o różnych potencjałach. przy wykonywaniu czynności eksplo- kiem ochrony od porażeń elektrycz- wydarzyło się na stanowiskach pracy
Najczęściej przepływ prądu rażenio- atacyjnych i naprawczych. Dlatego pora- nych, ale elementem uzupełniającym. podczas wykonywania czynności zawo-
wego przez ciało człowieka występu- żenia w tej grupie są często bardzo cięż- Skuteczność ochrony wynika z techni- dowych. Porażenia prądem elektrycz-
je na drodze ręka ręka lub ręka sto- kie. Szczegółowa analiza wypadków po- cznych możliwości ograniczenia wiel- nym ze skutkiem śmiertelnym sta-
py. Na możliwość porażenia prądem rażeń prądem elektrycznym wykazuje kości prądu rażeniowego oraz czasu nowią około 5 % wszystkich śmiertel-
elektrycznym istotny wpływ ma duży udział rażeń bezpośrednich czy- rażenia. Przepływ prądu rażeniowego nych wypadków zaistniałych w pracy.
prawdopodobieństwo dotyku do ele- li dotknięcia części znajdujących się nor- może spowodować u człowieka: Wśród śmiertelnych porażeń prądem
mentu pod niebezpiecznym napię- malnie pod napięciem. Nieobliczalność porażenie systemu nerwowego, 44 % wydarzyło się przy urządzeniach
żð
ciem lub pojawienie się napięcia na zachowań ludzkich nie pozwala jednak wystąpienie migotania komór elektrycznych o napięciu do 1 kV, a 56 %
żð
obudowie urządzenia elektrycznego na wypracowanie w pełni bezpiecznych serca, przy urządzeniach średniego i wysokie-
w wyniku jego uszkodzenia. zasad pracy i obsługi urządzeń elektrycz- termiczne uszkodzenie tkanek or- go napięcia. Z powodu niewłaściwego
żð
Wypadki porażeń prądem elek- nych dla tej grupy zagrożonych. ganizmu, zabezpieczenia miejsca pracy przy urzą-
trycznym są spowodowane: Wypadki porażeń prądem wśród oparzenia łukiem elektrycznym, dzeniach elektrycznych wydarzyło się
żð
rażeniem w następstwie bezpo- użytkowników, często nieświadomych uszkodzenia wzroku na skutek 66 % porażeń śmiertelnych. Wypadki
żð żð
średniego dotknięcia do nieizo- potencjalnego zagrożenia, występują działania łuku elektrycznego, powstałe z winy człowieka stanowiły
lowanych części urządzeń elek- najczęściej podczas obsługi urządzeń urazy mechaniczne w wyniku 68 % wszystkich wypadków przy urzą-
żð
trycznych znajdujących się nor- elektrycznych, które są uszkodzone lub upadku spowodowanego raże- dzeniach elektrycznych do 1 kV oraz
malnie pod napięciem roboczym, mają uszkodzenia w ruchomych prze- niem elektrycznym. 75 % przy urządzeniach elektrycznych
rażeniem w następstwie pośred- wodach zasilających. Podstawowa zasa- Duży wpływ na zwiększone praw- średniego i wysokiego napięcia.
żð
niego dotknięcia do dostępnych da ochrony przeciwporażeniowej mówi dopodobieństwo wystąpienia skut- Duży udział w przypadkach po-
części urządzeń elektrycznych o tym, że niebezpieczne części czynne ków patologicznych wywołanych prą- rażeń prądem elektrycznym stano-
niebędących normalnie pod na- nie powinny być dostępne, a dostęp- dem rażeniowym mają specyficzne wią rażenia piorunem. Śmiertelność
pięciem (obudowy silników, osło- ne części przewodzące nie mogą stwa- warunki środowiska pracy. Organizm w wypadkach powodowanych ude-
ny aparatów), na których pojawi- rzać zagrożenia w normalnych warun- człowieka przy podwyższonej tempe- rzeniem pioruna wynosi około 0,63
ło się napięcie w wyniku uszko- kach użytkowania. Ochrona w warun- raturze otoczenia zwiększa wydziela- wypadków na 1 mln ludności. W la-
w w w. e l e k t r o . i n f o . p l n r 7 - 8 / 2 0 0 5
30
Droga przepływu prądu rażenia Wypadkowość [%]
Ręka tułów ręka 24,64
Ręka tułów nogi 37,58
Ręka plecy tułów 18,27
Głowa tułów nogi 19,51
Tab. 1 Wypadkowość porażenia prądem elektrycznym w zależności od drogi przepły-
wu prądu rażenia w ciele poszkodowanego
tach 1990-1995 zanotowano ogółem Przytoczone dane ze statystyk obej-
145 śmiertelnych wypadków (104 męż- mują populację wypadków oficjalnie
czyzn i 41 kobiet), spowodowanych ra- zgłoszonych, wobec których prowadzo-
żeniem piorunem. no dochodzenie powypadkowe. Zda-
Wypadkom elektrycznym najczę- rzają się jednak przypadki, że pracow-
ściej ulegają mężczyzni, stanowią- nicy dozoru oraz sami poszkodowani
cy około 90 % przypadków. Obserwu- nie chcą ujawniać tego typu zdarzeń.
je się również sezonowy rozkład liczby Dlatego rzeczywiste statystyki wypad-
wypadków w pracy latem, od czerw- ków elektrycznych są z pewnością zu-
ca do września, przypada 50 % wszyst- pełnie inne.
kich wypadków elektrycznych. Jest Skutki rażenia w dużym stopniu za-
to okres intensywnych prac budow- leżą od tego, czy na drodze przepływu
lanych, remontowych, i rolniczych. prądu rażenia znajdują się ważne dla ży-
Badany jest także wpływ wieku, sta- cia organy człowieka jak serce, płuca czy
żu pracy i doświadczenia zawodowe- mózg. Analiza wypadków elektrycznych
go poszkodowanych na liczbę wypad- pozwala wyodrębnić cztery typowe dro-
ków elektrycznych. Najczęściej ulegają gi przepływu prądu rażenia w ciele po-
im pracownicy w wieku 36-39 lat oraz szkodowanych. StatystycznÄ… wypadko-
o stażu pracy 10-15 lat. Bezpieczeństwo wość porażeń w poszczególnych drogach
użytkowania energii elektrycznej opi- rażenia przedstawiono w tabeli 1.
suje się wskaznikiem wypadkowości
W, określającym liczbę śmiertelnych wypadki elektryczne
wypadków porażeń prądem elektrycz-
spowodowane przez
nym przypadajÄ…cych w ciÄ…gu roku na
człowieka
1 mln mieszkańców kraju. Zależność
wskaznika wypadkowości od wieku Analiza wypadków porażeń prądem
(lat życia) poszkodowanych przedsta- elektrycznym wskazuje, że na ich po-
wia rysunek 1. Około 20 % poszkodo- wstawanie w bardzo istotnym stopniu
wanych w wypadkach elektrycznych wpływają czynniki związane z postę-
miało staż pracy zawodowej krótszy powaniem człowieka, określane mia-
niż 2 lata. Można obserwować także nem czynników ludzkich, do których
wpływ czasu pracy w dniu wypadku zalicza się: brak odpowiedniej wiedzy,
badania pokazują, że najwięcej, 34 % nieprzestrzeganie zasad bezpiecznej
wypadków, powstaje w trzeciej i czwar- pracy, pomyłki, bezmyślność oraz błę-
tej godzinie pracy. dy organizacyjne. Zagrożenie wystą-
pienia wypadku elek-
trycznego powoduje
przede wszystkim nie-
uwaga, brawura, brak
ostrożności oraz zdol-
ności przewidywania
skutków wykonywa-
nych czynności.
Na przyczynÄ™ po-
wstania wypadku duży
wpływ mają też niewy-
Rys. 1 Rozkład wskaznika wypadkowości W w stosun- starczające kwalifikacje
ku do lat życia poszkodowanych
i wiedza techniczna lu-
n r 7 - 8 / 2 0 0 5 w w w. e l e k t r o . i n f o . p l
31
dzi stykających się z urządzeniami elek- ników o krótkim stażu pracy. Inną przy-
trycznymi. Dotyczy to zarówno elektry- czyną, nie mniej ważną, jest brak lub
ków, jak i użytkowników sprzętu i urzą- niewłaściwe przeszkolenie osób do prac
dzeń elektrycznych. Szczególnie niepo- pomocniczych na wyłączonych urządze-
kojący jest wysoki udział elektryków niach elektroenergetycznych lub do ro-
wśród ogółu ofiar wypadków porażeń bót w pobliżu czynnych urządzeń elek-
prądem. Świadczy to o tym, że mimo troenergetycznych.
obowiązku posiadania zaświadczeń Wśród wypadków przy urządzeniach
kwalifikacyjnychuzyskiwanychnapod- elektrycznych niskiego napięcia około
stawie egzaminu składanego przed ko- 24 % spowodowanych zostało pracą pod
misją kwalifikacyjną posiadana wie- napięciem, którego destrukcyjne działa-
dza, a w szczególności nawyk wykorzy- nie na organizm człowieka jest na ogół
stywania jej w codziennej pracy, są nie- lekceważone przez elektryków. Cechą
wystarczające. Nieprzestrzeganie zasad charakterystyczną takich wypadków
organizacji pracy zawartych w przepi- jest fakt, że dochodzi do nich mimo
sach i instrukcjach, a w szczególności sprawnego działania środków ochro-
niewłaściwe przygotowanie miejsca pra- ny przeciwporażeniowej. Osoba, która
cy, to główne przyczyny wypadków. nie zastanawia się nad swoim postępo-
Przed przystąpieniem do pracy przy waniem, potrafiunieruchomićsystemy
urządzeniach elektrycznych wymagane ochronne, których zadaniem jest chro-
jest wyłączenie napięcia i stworzenie nienie jej życia.
widocznej przerwy izolacyjnej, zasto- Ludzie ulegajÄ…cy wypadkom najczÄ™-
sowanie odpowiedniego zabezpieczenia ściej nie dysponują wiedzą umożliwia-
przed przypadkowym załączeniem na- jącą bezpieczne użytkowanie lub obsłu-
pięcia, stwierdzenie braku napięcia oraz gę urządzeń elektrycznych. Decydującą
założenie uziemień ochronnych w miej- rolę odgrywa często brak wiadomości
scu pracy i wywieszenie tablic ostrze- z zakresu potencjalnych zagrożeń po-
gawczych. Ponadto należy zabezpieczyć wodowanych przepływem prądu ra-
maszyny wirujące przed nieprzewidzia- żeniowego przez organizm człowie-
nym uruchomieniem od strony urzą- ka oraz niedostateczne umiejętności
dzeń napędzanych. Błędy elektryków udzielania pierwszej pomocy. Szanse
w postępowaniu z urządzeniami elek- uratowania życia osoby porażonej zale-
trycznymi polegają często na świado- żą przecież od prawidłowo podjętej ak-
mym niestosowaniu dobrze im znanych cji ratowniczej prowadzonej przez bez-
reguł bezpiecznej eksploatacji. pośrednich świadków wypadku.
W celu ułatwienia sobie pracy,
wcześniejszego jej zakończenia, elek- literatura
trycy często nie stosują podstawowe-
go i dodatkowego sprzętu ochronne- 1. L. Danielski, Wypadki porażeń
go. Do błędów postępowania człowie- prądem elektrycznym w Polsce
ka należy zaliczyć także błędy w meto- w latach 1996-1999, XIII Między-
dologii pracy, np. rozpoczynanie robót narodowa Konferencja Nauko-
przed formalnym dopuszczeniem lub wo-Techniczna Bezpieczeństwo
ich kontynuację po upływie uzgodnio- Elektryczne, Wrocław 2001.
nego terminu jej zakończenia. 2. S. Gierlotka, Modelowanie systemu
Do czynników zwiększających te za- bezpieczeństwa elektrycznego na
grożenia należy zaliczyć brak skuteczne- podstawie czynników ergonomicz-
go nadzoru i niewłaściwe podejście do nych środowiska pracy, Gospodar-
obowiązków, jakie spoczywają na oso- ka Paliwami i Energią 8/2003.
bie wydającej polecenie pracy. Błędem 3. S. Gierlotka, Wpływ uciążliwości er-
organizacyjnym jest także brak należy- gonomicznych występujących w ko-
tego pouczenia grup roboczych o sposo- palniach węgla kamiennego na im-
bie wykonania pracy i słaba znajomość pedancję elektryczną ciała człowie-
potencjalnych zagrożeń związanych ka, Zeszyty Naukowe Politechniki
z wykonywaniem zadań przez pracow- Śląskiej, z. 252, Gliwice 2002.
w w w. e l e k t r o . i n f o . p l n r 7 - 8 / 2 0 0 5
32
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
ei 05 08 s029ei 05 08 s025ei 05 08 s038ei 05 08 s010ei 05 08 s026ei 05 08 s068ei 05 08 s070ei 05 08 s022ei 05 08 s006ei 05 08 s034ei 05 08 s040ei 05 08 s086ei 05 08 s076ei 05 08 s044ei 05 08 s048ei 05 08 s060ei 05 08 s079ei 05 08 s063więcej podobnych podstron