6931258671

Elementy propagandy i manipulacji audiowizualnej 111

nie ma żadnych nawet najdrobniejszych elementów czy akcentów świadczących o wierze i religijności bohaterów. Podobnie jest w PRL-owskich serialach przeznaczonych dla młodzieży, a więc np. w Niewiarygodnych przygodach Marka Piegusa, Do przerwy 0:1, Podróży za jeden uśmiech, Wakacjach z duchami', nawet w cyklu bezpośrednio związanym z dziejami Kościoła, czyli w serialu Samochodzik i templariusze, problematyka religijna zredukowana została jedynie do wymiaru widowiska przygodowego mającego odniesienia wyłącznie do historii chrystianizmu, a nie chrześcijaństwa jako rzeczywistości żywej, dynamicznej, aktualnej dla każdego pokolenia.

Wiara i związki z Kościołem były ukazywane wyłącznie w serialach historycznych [Lalka, Noce i dnie, Przygody pana Michała, Chłopi) będących ekranizacjami dzieł literackich; dawna religijność i pobożność przedstawiana więc była jako swoisty relikt przeszłości, rodzima obrzędowość, martwa tradycja, nie mająca żadnego znaczenia dla filmowych bohaterów seriali współczesnych. Przesłanie propagandowe oraz zabiegi manipulacyjne drastycznie kontrastowały z rzeczywistą pobożnością Polaków; nie nawiązując do realnej polskiej religijności i znaczenia Kościoła w życiu narodu prezentowały i propagowały fałszywą wizję społeczeństwa¹. Swoistym znakiem desakralizacji stało się prezentowanie wieczerzy wigilijnej, symbolicznej postnej uczty o charakterze religijnym mającej wyjątkowe znaczenie w polskiej tradycji i pobożności², wyłącznie jako specjalnej kolacji okraszonej alkoholem. Wigilia mająca być czasem rodzinnej miłości i pojednania stała się również okazją do przedstawienia egoizmu, zatwardziałości, a nawet nienawiści³.

Odrzucenie religijnej wizji świata i człowieka zaowocowało przedstawieniami postaci kierującymi się w życiu i w codziennym postępowaniu nie normami wynikającymi z tradycji chrześcijańskiej, Dekalogu i Ewangelii, ale wyłącznie własnym, subiektywnym kodeksem etycznym. Jaskrawymi tego przykładami byli bohaterowie popularnych seriali. Moralność porucznika Borewicza [07 zgłoś się), Leszka Góreckiego [Daleko od szosy) czy doktora Bognara (Układ krążenia) nie uwzględniała Dekalogu, tylko jakąś własną, indywidualną hierarchię wartości, którą wolno scharakteryzować jako swoisty humanizm ateistyczny. Kariera, awans społeczny, hedonizm przedstawiono jako fundamentalne mechanizmy dokonywanych wyborów moralnych i codziennych

Por. J. Kłoczowski, Dzieje chrześcijaństwa w Polsce, Warszawa 1007, s. 358 - 359.

Por. B. Ogrodowska, Wigilia, [w:] Taż, Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik, Warszawa zooo, s. Z47 - 251.

Zob. Daleko od szosy, odcinek We dwoje.