7349812360

514 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

tekach mnóstwo dyrektorów spoza zawodu. Lidman uzasadnia to potrzebą zwiększonych umiejętności menedżerskich; dla mnie to jest skandal i nieszczęście. To wszak zawodowi abnegaci menedżerscy rozpętali akcję szukania nowych metod ewaluacyjnych, które miały zastąpić tradycyjną statystykę biblioteczną. Każdy widzi, że to nic nie dało. I to było ich główne osiągnięcie.

W bieżącym stuleciu dramatycznie wzrosły biblioteczne koszty utrzymania, szczególnie zasobów elektronicznych (nawet 25-krotnie!), wobec tego poredu-kowano środki na zakup piśmiennictwa. Liczba pracowników wzrosła niewiele, a próby outsourcingu, tj. zewnętrznego zlecania wybranych zadań, nie przyniosły żadnych efektów. Niektóre biblioteki zaczęły więc chyłkiem wprowadzać opłaty za korzystanie (sztucznie podwyższając koszt kart czipowych), ale to jest biblioteczne samobójstwo.

Przyjęto, że wobec tego (bo taniej) trzeba scalać biblioteki, na wielu uczelniach rozproszone, oraz bliżej współpracować z uczelnianymi instytutami, ale to nigdzie nie wygląda dobrze. Zaczęto też tworzyć - w Skandynawii, w Anglii, w USA - centralne (i nawet regionalne) ośrodki koordynacyjne, zajmujące się zwłaszcza usługami informacyjnymi.

Ma to związek z kryzysem funkcjonowania bibliotek narodowych, skupionych głównie na archiwizacji komunikacyjnego dorobku narodowego. Jak zauważa Lidman: to są coraz wyraźniej instytucje, wprawdzie nadal poważane, ale pozbawione uprawnień decyzyjno-organizacyjnych.

W tym kontekście przyszłość bibliotekarstwa (nie tylko) akademickiego klaruje się mgliście. Wiadomo na pewno, że muszą nastąpić zmiany, ale trudno dookreślić - jakie.

[2] INFORMACJA PRZEDPISMIENNICZA

Rosyjski historyk bibliografii, Borys Semenowker, podjął się karkołomnego zadania opisu dziejów informacji. Na razie ukazała się drukiem część pierwsza [Semenowker 2007], poświęcona informacji przedpiśmienniczej. Imponująco udokumentowana [****], stanowi ciekawy przyczynek do refleksji nad społeczeństwem informacyjnym, nie tylko współczesnym.

Autor proponuje, żeby całe dzieje i pradzieje posegmentować nie według dotychczas przyjętych kryteriów, lecz według rozwoju infosfery i dostrzega cztery epoki: werbalną, piśmienniczą, druku i elektroniczną. Początkiem cywilizacji było (jego zdaniem) wprowadzenie pisma. Dla scharakteryzowania losów komunikacji, to może być użyteczne, ale tak znowelizowanej periodyzacji historii powszechnej nikt oczywiście nie zaakceptuje.

Obieg informacji rozpoczął się wprawdzie od wymiany werbalnej, ale dopiero pismo umożliwiło utrwalenie i transmisję pośrednią. Jeżeli jest prawdą, że blisko połowa języków nie ma żadnej pisemnej odpowiedniości, to znaczy że cyrkulacja informacji, nawet elementarnej, daleka jest od powszechności.

W okresie przedpiśmienniczym, w sposób względnie jednolity, rozpowszechniały się treści sakralne. Mity, a tym bardziej podania oraz legendy - zawierające ślady informacji o realności - podlegały już większym zmianom narratorskim. Jeszcze większych przeróbek dopuszczano się w kolejnych prezentacjach poematów, ale te miały wyraźnie artystyczny, nieinformacyjny charakter. Tak więc rozpowszechniały się informacje wysoce zwariantyzowane i dopiero zapis zagwarantował niezmienność.

Jednak improwizacja miała swoje granice, przede wszystkim w rejestracji wiedzy stosowanej - dotyczącej leczenia, astronomii, geografii oraz (w mniejszym stopniu) dziejów własnej zbiorowości. Utrwalaniu ewentualnej niezmienności sprzyjały też zapisy wizualne. Z czasem połączone jednak z funkcją estetyczną, tak jak tańce oraz rytuały, gdzie informacja miała już charakter śladowy.