7334803364

Kulturoznawstwo - od znawstwa do dyscypliny naukowej 107

rozumieją za sprawą sieci, iż wszyscy należymy do jednej kultury tylko dlatego, że korzystamy z tego narzędzia komunikacji. Można równie dobrze twierdzić, iż ludzie szukają w internecie tego, co chcą znaleźć, i takich ludzi, których spodziewają się zrozumieć dzięki wspólnym, często bardzo subkulturowym, zainteresowaniom.

Przyznam, że bliższe jest mi to drugie rozumienie kultury. Uważam, że nie ma sensu rozprawianie o kulturze w niewartościującym, opisowym znaczeniu, jeżeli nie założy się istnienia pewnej wspólnotowości. Kultura to pewne wzory zachowań, normy, wartości, przekonania podzielane przez określoną grupę. Bez tego elementu słowo „kultura” może być zastąpione każdym innym. Można mówić o społeczności, grupie, ludziach itd., którzy czemuś się poświęcają. Kultura zatem łączy ludzi i - tutaj otwiera się ogromne pole do dyskusji - odróżnia ich od innych ludzi. Jako że nic nie jest wieczne i niezmienne, ów krąg kultury może być coraz szerszy i na przykład efekt różnicowania, wynikający z istnienia kultur narodowych, może z czasem mieć mniejsze znaczenie, aniżeli efekt upodobniania za sprawą wspólnej europejskiej kultury i tożsamości. Ale i wówczas pojęcie kultury europejskiej implikuje istnienie kultur nieeuropejskich, czyli mechanizm różnicowania wciąż działa. Kulturoznawstwo zatem ustala zasięg owych kręgów, nieuchronność zróżnicowania i możliwości komunikowania się między kulturami, ze świadomością jednak, że ludzie rzeczywiście odmiennych kultur nie porozumieją się - mówiąc potocznie - „tak do końca”, a jeżeli to porozumienie staje się możliwe, to znaczy to, iż należą do pewnej wspólnej kultury, czyli mechanizm upodobniania zdominował mechanizm różnicowania.

Kulturę rozumiem na sposób duchowy, przekonaniowy. Pewne artefakty zaś określałbym jako wytwory kultury, wytwory owych przekonań w postaci wartości i norm. Mogą to być dzieła sztuki, ale także zdobycze techniki. Za wszystkimi tymi wytworami kryją się pewne sposoby myślenia i pojmowania świata.

Kultura - poza wszystkim - to wciąż tworzący się sposób widzenia i interpretowania rzeczywistości („obraz świata”), który przez samych zainteresowanych (w momencie owego „patrzenia” i interpretowania) nie jest traktowany jako „obraz”, lecz jako świat, coś obiektywnego i przedmiotowego. Sposób patrzenia (interpretowania), który umownie nazywamy obrazem (umownie, bowiem nie wisi on nieruchomo przed oczyma) składa się jednak na to, co wchodzące w grę jednostki nazwałyby jednak „światem”. Kultura średniowiecza, wówczas gdy trwała, nie tyle tworzyła rzeczywistość, ile była pewną zastaną rzeczywistością. Dla myślicieli epok późniejszych stała się dopiero kulturą.

Nowożytność wydaje się być epoką świadomą tego duchowego zaplecza. Wiek XX zaś stuleciem artykułowania tego poglądu w ramach antynaturalistycznej humanistyki i filozofii kultury. Druga połowa XX wieku to debaty o wpływie pośredników (mediów) na to, co jednostki uważają za „swój świat” oraz na temat mechanizmów „produkcji sensu” (produkcji także w ekonomicznym sensie, gdy mówimy o przemysłach kulturowych