7648594662

Kant a filozofia idealizmu niemieckiego 77

filozofia transcendentalna jest „filozofią o filozofowaniu”, a nie „filozofią samą w sobie”. W konsekwencji oznacza to, że choć owa „filozofia

0 filozofowaniu” jest subiektywnie pierwsza (w odniesieniu do podmiotu), to jednak nie jest częścią „systemu filozofii”. Schelling — przynajmniej w pierwszym okresie filozofowania — uważał, że zadanie „systemu filozofii” polega na filozoficznym pojmowaniu rzeczywistości w jej materialnych przejawach. Zupełnie inaczej niż Kroner kwestię tę traktuje Hartmann, który stwierdza: „Schellinga filozofia przyrody to czysty przykład filozofii jedności. Jej fundamentalną metafizyczną myśl stanowi myśl o tożsamości: tożsamość wyrażająca się w jedności przyrody

1 ducha oraz w istotowej równości ducha w nas i poza nami. Przyroda nie jest ograniczona tym, co zewnętrzne, a duch nie jest ograniczony tym, co wewnętrzne; także poza nami rządzi ten sam duch, także w nas rządzi ta sama przyroda”⁸⁰. Punkt wyjścia to przekonanie Schellinga — podzielane z romantykami — zgodnie z którym przyroda jest zorganizowana. Fakt jej zorganizowania wymaga siły stanowiącej podstawę owej organizacji. Inaczej mówiąc, organizacja wymaga zasady, którą nie może być ślepa realna siła. Zasadą tą musi być zasada duchowa, musi to być duch ponad naszym duchem. Ponieważ jednak — zgodnie z Fichtego teorią wiedzy — poza Ja nie ma świadomości, gdyż tylko ona jest atrybutem Ja, przeto duch ten musi być nieświadomym duchem. W tym punkcie nawiązuje Schelling do Fichtego, według którego teoria wiedzy wywodzi przyrodę czysto idealistycznie z twórczej wyobraźni. Twórcza wyobraźnia zaś jest siłą tworzącą w sposób nierefleksyj-ny, nieświadomy. Zdaniem Hartmanna, Schelling j edynie przenosi ów proces nieświadomego tworzenia do sfery bytu realnego. Dlatego Hartmann podkreśla, że można tu mówić o idealnym realizmie lub realnym idealizmie filozofii Schellinga⁸¹. Motyw filozofii Fichtego jest więc następujący: czyste Ja jest niesubstancjalną aktywnością, a zgodnie z tym Schellingiański nieświadomy duch musi być czystą siłą pozbawioną jakiegokolwiek substratu. „Tak jak Fichte w swej nauce o wolności sprowadził wolność do chcenia przed wszelkim chceniem, tak Schelling proces przyrody sprowadził do chcenia poza podmiotem”⁸². W dziele, które de facto tworzył Schelling całe życie, to znaczy w Filozofii sztuki, odwołując się do rozumienia filozofii, pisze: „Filozofia, podobnie jak Bóg, wznosi się nad ideami prawdy, dobra i piękna jako to, co jest im wspólne. Filozofia ani nie traktuje jedynie o prawdzie, ani tyl-

®° N. Hartmann: Die PNlosophie des deutschen Idealismus..., s. 115.

⁸¹ Zob. ibidem, s. 114.

⁸² Ibidem.