5833211536

stopień jej znajomości (wobec nieznajomych osób niepełnosprawnych częściej występują postawy negatywne).⁴⁷ Poznanie osoby niepełnosprawnej, częstość przebywania z nią są bardzo często wymieniane jako najbardziej znaczące dla kształtowania się postaw.

Z badań nad potocznymi opiniami o osobach upośledzonych umysłowo przeprowadzonych przez A. Korzon wynika, że (...) zdecydowana większość badanej grupy nie wie, czym różnią się osoby upośledzone umysłowo od pełnosprawnych członków społeczeństwa (50 osób), jednocześnie nie potrafi odpowiedzieć na pytanie, czy powinni być traktowani jak inni ludzie (34 osoby). Większość badanych (60 osób) zgadza się z twierdzeniem, że powinni mieć specjalne przywileje. Kolejne pytanie dotyczyło litości. Najwięcej było tu postaw niezdecydowanych, chociaż 36 wypowiedzi przeczyło istnieniu uczucia litości w ich otoczeniu, którego podmiotem miałyby być osoby upośledzone umysłowo. Dane pozwalają stwierdzić, iż większość uznała, że wymagania wobec upośledzonych „ raczej nie " i „zdecydowanie nie ” powinny być takie same jak wobec pełnosprawnych (opinia 52 osób).⁴*

Można więc z całą pewnością stwierdzić, iż stereotypy mają wpływ na kształtowanie obrazu własnej osoby zwłaszcza w kontekście negatywnym, sprawiają, że czują się one niepeł-nowartościowymi ludźmi. W konsekwencji powoduje to zgorzkniałość, samotność, często agresywność ludzi upośledzonych. Bardziej niż upośledzenie, stygmatyzacja zamyka drogę do społecznej integracji.⁴⁹

W. Dykcik wyróżnia trzy podstawowe strategie postępowania wobec osób niepełnosprawnych:

• Strategia zewnątrzsterowalnego regulowania zachowań ludzkich o charakterze demonstracyjnie agresywnym lub bezmyślne łamanie norm i praw społecznych tych osób. Oceniane jest to jako przejaw irracjonalnego, należącego do przeszłości ignorowania ich wolności, godności, wrażliwości, co w konsekwencji prowadzi do chronienia przywilejów innych grup osób.

• Strategia zbyt liberalna, w których ujawnia się bezradność i bezsilność, co prowadzi do niechęci lub wrogości. Przykładem niech będzie dyskryminacja osób niepełnosprawnych w relacjach sąsiedzkich, uskarżanie się na zgubne skutki dysfunkcji umysłowych czy kalectwa.

• Strategia zewnątrzsterowalnego, emancypacyjnego, humanistycznego, partnerskiego wpływania na postawy i zachowania wobec ludzi niepełnosprawnych. Autor przestrzega tu przed praktykowanymi postawami nadeksponowania potrzeb osób niepełnosprawnych, praw, przywilejów, co nie przekłada się na poprawę ich losu w zakresie edukacji, spędzania czasu wolnego, czy rehabilitacji zawodowej.⁵⁰

⁴⁷ H. Larkowa: Postawy społeczne wobec osób z odchyleniami od normy. W: Pedagogika rewalidacyjna. Red. A. Hulek. PWN, Warszawa 1980, s. 483

A. Korzon: Mity i stereotypy myślowe o niepełnosprawnych intelektualnie w środowisku społecznym. W: Człowiek z niepełnosprawnością intelektualną. Red. Z. Janiszewska-Nicściorak. Impuls. Kraków 2004, s. 31 -32.

⁴⁹ Zob. D. Tomczyszyn: Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie w wymiarze społecznym i ekonomicznym. PWSZ. Biała Podlaska 2011.

⁵⁰ Por. W. Dykcik: Tendencje rozwoju pedagogiki specjalnej osiągnięcia naukowe i praktyka. Poznańskie Towarzystwo Pedagogiczne. Poznań 2010.