9172401520

TABU. ZAKAZ MAGICZNY. NIECZYSTOŚĆ

[biorącego się] ze złości wężowej, który jest nawet dziś u każdego człowieka. I z tego wiatru nabrzmiała śledziona i niestosowna radość, śmiech i rechot są wzbudzone [...] Bowiem tak jak w zgrzeszeniu Adama, jego święta i cnotliwa natura płodzenia została zmieniona na śmiech i rechot. Albowiem niestosowna uciecha i śmiech miała pewien związek z rozkoszą cielesną, a to stąd, że wiatr, który wzbudza śmiech powstający ze szpiku człowieka, wstrząsa jego lędźwiami i organami wewnętrznymi” (Hildegarda von Bingen 1903, s. 148-149).

Fragment ten pochodzi z dzieła średniowiecznej mistyczki — a zarazem pierwszej niemieckiej lekarki; św. Hildegardy z Bingen — powstałego w drugiej połowie XII w., zatytułowanego Causae et curae (O przyczynach [chorób]

1    sposobach leczenia). Traktat ten formułuje całościową teorię typów psycho

fizycznych, temperamentów ludzkich jako charakterologicznych niedoskonałości powstałych wraz z upadkiem pierwszych rodziców. Za doskonały uznany zostaje temperament sangwiniczny, warunkowany krwią, który cechować miał Adama przed upadkiem; pozostałe temperamenty - opatrywane znanymi już w starożytności terminami: choleryczny, melancholiczny i flegmatyczny — warunkowane są gorszymi sokami: żółcią, czarną żółcią i flegmą (św. Hildegarda nie wyróżnia ich zresztą, lecz ujmuje pod łączną nazwę flegmata). Powodem wytworzenia się owych trzech gorszych soków było skoagulowanie się krwi w efekcie pierwszego grzechu — spożycia jabłka. Si enim homo in paradiso mansisset, in immutabili et perfecto statu perstitisset    Si enim homo in

paradiso permansisset, flegmata in corpore suo non haberet [...]. Cum enim Adam ditinum praeceptum praevaricatus est, in ipso momento melancolia in sanguine eius coagulata est (Hildegarda von Bingen 1903, s. 36, 143. „Gdyby człowiek pozostał w raju, utrzymałby się w stanie niezmiennym i doskonałym [...]. Gdyby pozostał w raju, nie miałby w swym ciele soków flegmistych [...]. Gdy bowiem Adam złamał przykazanie boskie, w tym samym momencie skoagulowała się we krwi jego melancholia”).

Wykład teorii humoralnej zacząłem nie od jej dziejowych początków, ale od punktu kulminacyjnego w jej rozwoju. Hildegarda von Bingen nie była wszak autorką humoralizmu, ale to ona jako pierwsza wyraziła myśl kluczową dla prezentowanego tu wywodu — umieściła wyłonienie się temperamentów w momencie upadku Adama.

Chcąc naszkicować zarys teorii humoralnej trzeba przypomnieć, że jej twórcą uznanym w podręcznikach historii medycyny (Szumowski 1961, s. 50-51; Seyda 1977, s. 47-51) był Hipokrates (V w. p.n.e.). Zwieńczył on teorię humoralnej patogenezy, opracowaną wcześniej przez krotońską szkołę lekars-ko-filozoficzną; spośród jej przedstawicieli zasługuje na wzmiankę Alkmeon z Krotony. Nieprzypadkowo to właśnie w Krotonie — siedzibie szkoły pitagorejskiej — położono podstawy pod późniejsze usystematyzowania związków między elementami mikro- i makro-kosmosu. Cztery organy ciała ludzkiego i ich produkty — soki, których równowaga w ciele jest podstawą zdrowia — warunkują cztery podstawowe temperamenty; im też są przyporządkowane elementarne jakości, strony świata (wiatry), pory roku i życia, obiekty astrologiczne itd. Oto jak wyglądały one poczynając od II w. n.e., zestawione przez Antiochosa z Aten (Seznec 1939, s. 45; patrz tab.).

Wyjaśnić trzeba, że termin „czarna żółć” odnosić się może do ciemnej, zastoinowej krwi żylnej, widocznej w śledzionie zmarłych na choroby zakaźne (Szumowski 1961, s. 50), może to być też zdegenerowana żółć. To z greckiej nazwy czarnej żółci, melaina cholos, bierze się określenie temperamentu

2    - Etnografia Polska t. 34 z. 1-2

S •'

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
19 TABU, ZAKAZ MAGICZNY, NIECZYSTOŚĆ melancholicznego; podobnie jest z pozostałymi nazwami: żółć,
21 TABU, ZAKAZ MAGICZNY, NIECZYSTOŚĆ wieków średnich, można spytać, czy teza o związku zakazów
23 TABU. ZAKAZ MAGICZNY, NIECZYSTOŚĆ trwają nieszpory (Kosiński 1903, s. 84), czasu, gdy w kościele
25 TABU, ZAKAZ MAGICZNY, NIECZYSTOŚĆ Koronna obiekcja wynika z braku polskich druków popularnych o
9 TABU. ZAKAZ MAGICZNY. NIECZYSTOŚĆ Propozycje te, dokumentowane poniżej zakazami okresu ciąży oraz
TABU. ZAKAZ MAGICZNY. NIECZYSTOŚĆ    1 1 dujące do ogólności opracowanie serbskich
13 TABU. ZAKAZ MAGICZNY. NIECZYSTOŚĆ przejścia, żniwiarzy zaś jako inicjantów, a przecież stanowi to
15 TABU. ZAKAZ MAGICZNY, NIECZYSTOŚĆ zasadzają. Niemniej, choć nie są dowodem ich fałszywości,
DSC 17 Zespół smarowania Zespól smarowania składa się ze zbiornika na olej, pompy
Obraz (17) 2 Andrzej W. Jankę, Stanisław Kawula Okazuje się, że ten czynnik różnicuje układ powiązań
DSC 17 Zespół smarowania Zespól smarowania składa się ze zbiornika na olej, pompy
skanuj0068 (23) Wydaje się, że znacznie bardziej efektywne jest wykorzystanie komputerów do gier dyd
umieszczonym wyrostkom stawowym dolnym kręgu L5 [22], Od dawna uważa się , że taki układ odpowiedzia
jak zadziwi† 4 Okazuje się. ze nie tak łatwo jest docisnąć tłoczek do końca. „Coś" stawia opór.
12t» JANUSZ KRUK Wydaje się, że słuszność takiej interpretacji jest dość wątpliwa. Przyjęcie poglądu
12874 zdj1 (5) Reprezentacja znaków i tekstów Teksty składają się ze znaków, podstawą zapisu jest j

więcej podobnych podstron