9733773551

90 R. D u d a, A. Weron

III. Piętno PRL. Wrocławska szkoła matematyczna powstała i rozwinęła się w czasach PRL, jej historia nie byłaby więc pełna bez uwzględnienia ówczesnej sytuacji politycznej. Z jednej strony władze komunistyczne otaczały naukę opieką, odbudowując stare i powołując liczne nowe uczelnie, a także łożąc na rozbudowę ich bazy materialnej, dzięki czemu rosła liczba etatów i możliwości zatrudnienia, z drugiej jednak infiltrowały środowisko, dbając o marksistowską ortodoksję i klasową czystość. Na matematyce nie było trudności z podejmowaniem tematów badawczych i publikowaniem wyników, przeszkody pojawiały się jednak przy przyjmowaniu na studia, zatrudnianiu nieprawomyślnych czy „klasowo obcych”, awansach i wyjazdach, nie mówiąc o politycznych czystkach. Oto kilka przykładów ilustrujących ówczesne praktyki.

Przy przyjmowaniu na studia spore trudności mieli ludzie „klasowo obcy”, np. Jan Mycielski (z racji swego hrabiowskiego pochodzenia), czy „ideologicznie podejrzani”, np. Roman Duda (nie dopuszczony do egzaminu wstępnego). Później te trudności jednak słabły, by w końcu zaniknąć zupełnie. Głód kadry naukowej po wojnie był tak wielki, że właściwie każdy obiecujący absolwent mógł liczyć na zatrudnienie. Ale i tu bywały wyjątki.

Tragiczną cezurą był Marzec 1968 r. i strajki studenckie na Uniwersytecie i Politechnice. Głośna była uchwała Rady Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego, ale bodaj jeszcze większym echem odbiła się protestacyjna głodówka matematyka Ryszarda Krasnodębskiego, rozpoczęta 12 marca 1968 r. Trwała tydzień, a w tym czasie przyjacielskie wizyty złożyli mu m.in. Hugo Steinhaus i Adam Rybarski. Ryszard Krasno-dębski został usunięty z pracy na Politechnice Wrocławskiej, gdzie przywrócono go dopiero w 1981 r. Na Uniwersytecie Wrocławskim aresztowano 6 studentów, w tym studenta matematyki Branleya Zeichnera, a wkrótce potem rozpoczęto antysemickie czystki. Jednych zmuszono do emigracji (w tym Branleya Zeichnera, Siemiona Fajtlowicza, Władysława Szwarca), innych przeniesiono z Uniwersytetu do Instytutu Matematycznego PAN (w tym Stanisława Hartmana i ogromnie dla Uniwersytetu zasłużonego Edwarda Marczewskiego, byłego rektora z lat 1953-1957 i dyrektora Instytutu Matematyki z lat 1951-1968).

Po 1968. r. nasiliły się w środowisku wrocławskim tendencje emigracyjne. Wcześniej emigracja była utrudniona, jednostkowa i oficjalna (tak emigrowali Stefan Drobot, Edmund Strzelecki, Marian Reichbach, Juliusz Reich-

bach, Abraham Goetz, Józef Wloką), teraz już korzystano z okazji, żeby nie

wrócić (Jan Mycielski, Stanisław Swierczkowski, Zbigniew Zieleźny, Andrzej Lelek i inni).

Okres 1976-1989, a więc lata „opozycji demokratycznej”, „Solidarności”, stanu wojennego i zmierzchu PRL przyniósł wzrost aktywności opozycyjnej i nowe represje takie jak stała inwigilacja (Stanisław Hartman, Bolesław