POLITYKA ENERGETYCZNA
Tom 12 Zeszyt 2/2 2009
PL ISSN 1429-6675
Renata GNATOWSKA*
Formalno-prawne aspekty rozwoju
odnawialnych xródeł energii
STRESZCZENIE. Celem pracy jest analiza formalno-prawnych systemów wspierających rozwój odna-
wialnych xródeł energii. Zasadnicza częSć artykułu poSwięcona została przepisom prawo-
dawstwa polskiego wspierającym rozwój xródeł odnawialnych, którą to poprzedzono opisem
stanu aktualnego energetyki krajowej. W dalszej częSci pracy przedstawiono instytucje
rządowe, pozarządowe, oSrodki naukowo-badawcze oraz inne organizacje zajmujące się
wspieraniem energetyki odnawialnej na terenie kraju. Uzupełnieniem przytoczonych infor-
macji jest omówienie sposobów finansowania projektów wykorzystujących O E.
SŁOWA KLUCZOWE: energetyka odnawialna, formalno-prawne aspekty rozwoju O E
Wprowadzenie
Obserwując obecną sytuację energetyczną, należy wziąć pod uwagę gwałtowny wzrost
zapotrzebowania na energię oraz stałe zmniejszanie się zasobów surowców energetycznych.
Niepokojący jest ciągły wzrost cen paliw na Swiecie oraz zmiany zachodzące w atmosferze
spowodowane coraz większą emisją zanieczyszczeń wynikającą ze spalania paliw kopal-
nych. NajczęSciej wykorzystywanym surowcem do produkcji energii jest obecnie węgiel,
którego spalanie wytwarza najwięcej szkodliwych dla Srodowiska substancji. Ważną sprawą
jest więc poszukiwanie alternatywnych, efektywniejszych xródeł energii mających ogromne
* Dr inż. Instytut Maszyn Cieplnych, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Informatyki, Politechnika
Częstochowska; e-mail: gnatowska@imc.pcz.czest.pl
131
znaczenie dla zrównoważonego rozwoju kraju ze względu na wymierne efekty ekologiczno-
-energetyczne. Wzrost udziału odnawialnych xródeł energii w bilansie paliwowo-energe-
tycznym Swiata, przyczynia się do polepszania efektywnoSci wykorzystania i oszczędzania
zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu Srodowiska poprzez redukcję zanie-
czyszczeń do powierza i wód oraz redukcję iloSci wytwarzanych odpadów [14]. Zawarta
w art. 3 pkt 20 ustawy Prawo energetyczne [17] definicja pojęcia odnawialne xródło
energii stanowi, że jest to xródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię promie-
niowania słonecznego, wiatru, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek
oraz energię pozyskiwaną z biogazu wysypiskowego, biomasy, a także biogazu pow-
stającego w procesach odprowadzania, oczyszczania Scieków lub rozkładu składowanych
szczątek roSlinnych i zwierzęcych. Ponadto O E stwarzają możliwoSci nowych miejsc
pracy, a także zwiększają poziom bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez zróż-
nicowanie xródeł energii, wykorzystanie lokalnych zasobów energetycznych, a także ogra-
niczają szkody w Srodowisku związane z wydobyciem i spalaniem paliw konwencjonalnych
(kopalnych). Wnioskuje się, że rozwój energetyki odnawialnej może rozwiązać liczne
problemy ekologiczne, jakie niesie ze sobą cały przemysł energetyczny. RównoczeSnie na
stopień wykorzystania O E wpływają ich wady, wSród których wyróżnić można wysoki
koszt inwestycyjny wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej w jednostkowych roz-
wiązaniach. Minusem jest również fakt, że każdy rodzaj odnawialnego xródła, w kon-
kretnym dla siebie okresie czasowym, uzależniony jest od zmieniających się warunków
klimatycznych, co w pozostałych okresach wymaga magazynowania lub stosowania rezer-
wowych xródeł energii [9]. Dlatego, pomimo, że według badań wielu instytutów w kraju
istnieje duży potencjał zielonej energii, to bez znaczącego wsparcia ze strony instytucji
krajowych oraz zagranicznych, nie zostanie on szybko wykorzystany. Polska jako członek
Unii Europejskiej zobowiązała się do zredukowania niekorzystnych dla Srodowiska sub-
stancji, a co za tym idzie ograniczenia rozwoju przemysłu wydobywczego, ciężkiego,
chemicznego oraz zwiększenia wykorzystania energetyki odnawialnej [4]. Zmiana struktury
energetycznej kraju ma polegać na stopniowym wyzbywaniu się kosztownych noSników
gazowych i zamienianiu ich na czyste, odnawialne zasoby energii. Zintensyfikowano więc
badania możliwoSci rozwoju odnawialnych xródeł oraz zaczęto wdrażać nowe technologie
energetyczne. Realizowanie celów polityki ekologicznej państwa poprzez zwiększenie
udziału xródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym ma doprowadzić do
poprawy sytuacji ekologicznej kraju. Głównym problemem ograniczającym rozwój odna-
wialnych xródeł energii w Polsce jest zaangażowanie ogromnych Srodków w inwestycje
z dziedziny energetyki konwencjonalnej bazujące na paliwach kopalnych. Ta sytuacja
przyczyniła się do powstania barier utrudniających wykorzystanie odnawialnych xródeł
energii (rys. 1). Najistotniejszymi z nich są obecnie bariery polityczne, prawne oraz insty-
tucjonalne. Ostatnie z nich utrudniają strukturom organizacyjnym rozwiązywanie proble-
mów związanych z zaopatrzeniem w energię. Dla instytucji takich, jak ministerstwa, agendy
rządowe czy przedsiębiorstwa, korzySci związane z wykorzystaniem O E nie są wystar-
czająco jasno okreSlone, by mogły motywować do wspierania przedsięwzięć w tej branży.
Bariery ekonomiczno-finansowe wynikają z wysokich kosztów związanych z wykorzy-
staniem odnawialnych xródeł energii w odniesieniu do energetyki konwencjonalnej. Przy
132
takiej strukturze poniesione nakłady wymagają długiego okresu zwrotu. Istotnym proble-
mem jest również brak Srodków finansowych na wsparcie przedsięwzięć promujących
rozwój odnawialnych xródeł. Naturalną barierą techniczną technologii O E wynikającą
z charakteru wykorzystywanych przez nie xródeł i struktury kosztów jest częsta koniecznoSć
rezerwowania dostaw energii z systemu konwencjonalnego. Kolejna grupa ograniczeń
rozwoju technologii O E (bariery społeczno-gospodarcze) jest wynikiem niewystarcza-
jącego uznania perspektywicznej roli energetyki odnawialnej w polityce naukowej i prze-
mysłowej, co skutkuje powolnym spadkiem kosztów technologii i niedostatkiem ich podaży.
Bariery prawne natomiast związane są z brakiem właSciwych unormowań okreSlających
szczegółowo program i politykę w zakresie wykorzystania odnawialnych xródeł energii.
Wprawdzie odnawialne xródła energii znalazły swoje miejsce w dokumencie Polityka
energetyczna Polski do 2030 r. [11], jednak stan faktyczny wskazuje na to, iż dotychcza-
sowe rozwiązania nie są w pełni skuteczne. Brak jednoznacznych przepisów związanych
z lokalizacją inwestycji w O E powoduje doSć dowolną interpretację zasad sporządzania
planów, czy ekspertyz wpływu na Srodowisko naturalne i kulturowe.
Rys. 1. Klasyfikacja barier rozwoju energetyki odnawialnej [Opracowanie własne]
Fig. 1. Classification of barriers to renewable energy development [Own]
Bariery związane z planowaniem przestrzennym i oddziaływaniem na Srodowisko wiążą
się z brakiem odpowiednich procedur wypracowanych przez instytucje zajmujące się ochro-
ną Srodowiska, zagadnieniami architektury i budownictwa. TrudnoSci w zaangażowaniu się
w nowe technologie odnawialnych xródeł wynikają najczęSciej z braku wiedzy na temat
danej techniki oraz jej możliwoSci [16].
1. Dokumenty prawne wspierające rozwój energetyki
odnawialnej w Polsce i UE
W Polsce podstawowym dokumentem prawnym regulującym zagadnienia energetyki
krajowej, zasady oraz warunki użytkowania paliw i energii, działania przedsiębiorstw
133
energetycznych, a także działalnoSci przedsiębiorstw i organów zajmujących się gospodarką
paliwami i energią jest ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne . Przepisy
zawarte w ustawie dążą do tworzenia zrównoważonego rozwoju kraju, bezpieczeństwa
energetycznego, konkurencyjnoSci na rynku energetycznym, racjonalnego i oszczędnego
użytkowania paliw i energii oraz wielu innych działań wpływających na poprawę sytuacji
energetycznej Polski. Dokument ten nakłada na przedsiębiorstwa obowiązek przyłączenia
do sieci energetycznych podmiotów ubiegających się o to, a także włącza gminy do realizacji
polityki energetycznej na własnych terenach [16]. W dniu 26.05.2000 r. znowelizowano
pierwszy raz ustawę, w której nałożono obowiązek zakupu energii ze xródeł odnawialnych,
co wymagało wydania z dniem 01.07.2003 r. rozporządzenia, w którym Minister Gospodarki
decyduje się na zmianę wykorzystywanego mechanizmu wspierania energii pochodzącej ze
xródeł odnawialnych. Nowe rozporządzenie zwiększyło popyt na energię odnawialną oraz
możliwoSć konkurowania wSród jej dostawców. Rozporządzenie nałożyło na przedsiębior-
stwa obrotu energią obowiązek zakupu odpowiedniej iloSci energii zielonej tak, aby w od-
powiednich latach osiągnęła ona okreSlony udział: 2005 3,1%, 2006 3,6%, 2007 4,2%,
2008 5,0%, 2009 6,0%, 2010 7,5% [12]. Aby uaktualnić zmiany stale zachodzące
na rynku energetycznym, ustawę znowelizowano ponownie w dniu 20.01.2005 r. Zmiany
w ustawie to przede wszystkim wprowadzenie Swiadectw pochodzenia energii elektrycznej,
a także wynikające z nich prawa majątkowe do obrotu energią na giełdzie. Miało to zapewnić
jak najmniejsze koszty wykorzystania mechanizmów rynkowych, a także rozwój inwestycji
związanych z odnawialnymi xródłami energii, co jest korzystne dla energetyki odnawialnej
i inwestorów. Zmiany te mają korzystny wpływ na funkcjonowanie systemu wsparcia
rozwoju energetyki odnawialnej, regulują i ulepszają możliwoSci z nim związane. Nowe-
lizacja z dnia 12.01.2007 r. okreSla natomiast problemy wsparcia dla energetyki skojarzonej.
Zmiany mają na celu nakreSlenie ram prawnych dla wsparcia rozwoju kogeneracji, ujedno-
licenie pojęć z nią związanych oraz ustalenie iloSci energii uzyskanej z kogeneracji zgodnie
z Dyrektywą 2004/8/WE z dnia 11 lutego 2004 r. [2]. Kolejnym działaniem wykonawczym
ustawy są m.in. czerwone certyfikaty dla energii wytwarzanej w skojarzeniu. Priorytetem
ostatniej nowelizacji Prawa energetycznego z dnia 22.05.2009 r. była koniecznoSć imple-
mentacji do prawa polskiego Dyrektywy 2005/89/WE z 18 stycznia 2006 r. [3] dotyczącej
działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji
infrastrukturalnych. Ustawa zawiera również zapisy wspierające wytwarzanie i wyko-
rzystywanie biogazu na terenach rolniczych.
Polityka kraju rozwija się opracowując nowe plany i realizując projekty związane
z lepszym funkcjonowaniem, a co za tym idzie rozwojem xródeł odnawialnych. W tabeli 1
opisano korzySci, jakie niesie ze sobą rozwój O E dla rozwoju państwa. Przedstawione
zostały priorytety polityczne związane z energetyką odnawialną, które dzielą całą politykę
na Srodowiskową, rolną, finansową oraz gospodarczą i społeczną oraz ustalają szczegółowe
cele do realizacji dla każdej z nich. W związku z tymi działaniami politycznymi wyznaczono
konkretne ustawy oraz rozporządzenia.
Kolejnymi dokumentami prawnymi mającymi znaczenie dla rozwoju zielonej energii są:
Ustawa o finansowym wspieraniu inwestycji [18] oraz Rozporządzenie Rady Ministrów
w sprawie dopuszczalnoSci pomocy publicznej przeznaczonej na ochronę Srodowiska [13],
134
TABELA 1. Energetyka odnawialna w strukturze celów politycznych państwa [8]
TABLE 1. Renewable energy in the structure of the political state [8]
Priorytety polityczne
Polityka gospodarcza
Polityka Srodowiskowa Polityka rolna Polityka finansowa
i społeczna
stymulacja inwestycji rozwój gospodarki poprawa stabilnoSć budżetu
z zakresu ochrony konkurencyjnej konkurencyjnoSci państwa
Srodowiska i przedsiębiorczoSci gospodarstw rolnych
kontrola wydatków
ochrona Srodowiska aktywizacja zawodowa zrównoważony rozwój publicznych
społeczeństwa, nowe obszarów wiejskich
zrównoważone skuteczna absorpcja
miejsca pracy
gospodarowanie funduszy europejskich
zasobami aktywizacja sektorów i wykorzystanie ich dla
o wysokiej wartoSci rozwoju kraju
przeciwdziałanie
dodanej
zmianom klimatu
Polityka państwa w zakresie wykorzystania O E
Ministerstwa, Międzyresortowa grupa do spraw wdrażania strategii rozwoju energetyki odnawialnej
Wpływ odnawialnych xródeł energii na wypełnienie celów politycznych
Budowa instalacji O E Budowa instalacji O E Budowa instalacji O E Budowa instalacji O E
przyczynia się do przyczynia się do przyczynia się do wymaga wsparcia
redukcji emisji tworzenia nowych miejsc zrównoważonego finansowego. Wiele
zanieczyszczeń, które pracy oraz do aktywizacji rozwoju terenów funduszy unijnych
w przypadku braku takich zawodowej ludnoSci na wiejskich przeznaczonych jest na
inwestycji emitowane są danym terenie rozwój energetyki
z tradycyjnych paliw odnawialnej
których celem było stworzenie nowych miejsc pracy, zwiększanie inwestycji poprzez wspar-
cie dla ochrony Srodowiska naturalnego, a również wsparcie dla instalacji wykorzystujących
odnawialne xródła energii.
W polskiej polityce energetycznej O E poza aktami prawnymi wyróżnić można doku-
menty wyznaczające kierunki działania, tzw. dokumenty strategiczne:
Strategia rozwoju energetyki odnawialnej wyznaczająca priorytetowe cele iloSciowe
i kierunki rozwoju odnawialnych xródeł energii do 2020 roku, przy tworzeniu mecha-
nizmów wspierających oraz współpracy polityki sektorowej. W dokumencie tym oprócz
podkreSlania znaczenia odnawialnych xródeł energii wskazuje się prawne, finansowe,
informacyjne, edukacyjne i inne bariery utrudniające rozwój O E [15].
II Polityka Ekologiczna dokument wyznaczający podstawowe cele dążące do zmniej-
szenia energochłonnoSci, materiałochłonnoSci i wodochłonnoSci gospodarki [5].
135
Założenia polityki energetycznej dla Polski do 2020 r. [19] oraz Ocena realizacji
i korekta Założeń polityki energetycznej państwa do 2020 r. [10], w których opisany
został stan obecny, oczekiwania oraz kierunki polityki energetycznej kraju. Dokumenty
te są jednak sprzeczne z założeniami Strategii rozwoju energetyki odnawialnej , której
przewidywania wykorzystania xródeł odnawialnych sięgają 7,5% w 2010 roku (w doku-
mentach Założenia& 5,1 5,7%).
Polityka energetyczna Polski do 2030 r. [11], w której zawarto działania odnoszące się
do oceny realizacji obecnej polityki energetycznej, jej cele, program, a także długoter-
minową prognozę zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 roku. W realizowanych
zadaniach długoterminowych przewidziane jest stosowanie mechanizmów wsparcia dla
energetyki odnawialnej.
W ostatnich latach priorytetem polityki energetycznej państwa jest zapewnienie bezpie-
czeństwa energetycznego kraju, wzrostu konkurencyjnoSci gospodarki i jej efektywnoSci
energetycznej, a także ochrony Srodowiska [11]. Implementacja Dyrektywy 2001/77/WE [1]
do polskiego systemu prawnego przynosi korzySci w postaci stałego zwiększania się udziału
O E w bilansie energetycznym kraju, a obowiązujące prawo kompleksowo wspiera inwe-
stycje w odnawialne xródła energii (O E). Podstawą działań regulacyjnych mających na
celu wspieranie rozwoju produkcji energii ze xródeł odnawialnych są przede wszystkim
ustawy Prawo energetyczne i Prawo ochrony Srodowiska . Zapisy w nich zawarte
regulują rozwój energetyki odnawialnej poprzez zwrócenie uwagi na opłacalnoSć i brak
nadmiernego ryzyka w stosowaniu odnawialnych xródeł. Głównym mechanizmem wsparcia
jest system tzw. zielonych certyfikatów , obowiązek zakupu energii elektrycznej wytwo-
rzonej w xródłach odnawialnych. W prognozach prezentowanych w dokumentach stra-
tegicznych wzięto pod uwagę ciągłe doskonalenie i przeprowadzanie analiz w celu jak
najwłaSciwszego rozwoju wykorzystania energii ze xródeł odnawialnych. Uwzględnienie
mechanizmu zielonych certyfikatów oraz rynkowych struktur rozpatrujących instrumenty
fiskalne (np. zwolnienia podatkowe), prowadzi do ciągłego wzrostu opłacalnoSci energetyki
odnawialnej [7]. Niezmiernie istotny jest dalszy plan zmian popierających energetykę
odnawialną w Polsce, ponieważ opóxnienia w realizacji zobowiązań wynikających z dy-
rektywy 2001/77/EC [1] mogą doprowadzić do utraty wsparcia na poziomie między-
narodowym.
2. Instytucje wspierające rozwój energetyki odnawialnej
na terenie kraju
Główną przyczyną powolnego rozwoju sektora energetyki odnawialnej na terenie kraju
jest brak sprecyzowanych kompetencji oraz spójnoSci politycznej w instytucjach pań-
stwowych. Wymaga to przełamania barier hamujących rozwój nowych technologii energe-
tycznych, a także dbałoSci o odpowiednią strukturę instytucjonalno-organizacyjną, która
136
nada sens zwiększeniu wykorzystania odnawialnych xródeł energii. Kluczowe w tym za-
kresie działania mają administracyjne jednostki centralne, takie jak Ministerstwo Gospo-
darki, Ministerstwo Rrodowiska, czy Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi [6].
Główną misją Ministerstwa Gospodarki jest zorganizowanie warunków dla możliwoSci
prowadzenia działalnoSci gospodarczej, w szczególnoSci poprawa regulacji prawnych, po-
moc dla przedsiębiorstw, wspieranie innowacyjnoSci i konkurencyjnoSci oraz dbałoSć o bez-
pieczeństwo gospodarcze kraju. Ministerstwo Rrodowiska jest częScią polityki państwa,
wiarygodną i nowoczesną instytucją, racjonalnie zarządzającą zasobami naturalnymi i udzie-
lającą wsparcia dla technologii wykorzystujących xródła odnawialne poprzez Srodki Na-
rodowego Funduszu Ochrony Rrodowiska. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ma za
zadanie warunkować rozwój obszarów wiejskich, wprowadzać możliwe ulepszenia oraz
dokonywać modernizacji na terenach wsi. Innymi instytucjami rządowymi odpowiedzial-
nymi za energetykę odnawialną są:
Ministerstwo Finansów nakładające podatki na noSniki energii, warunkujące politykę
cenową oraz ustalające zwolnienia, ulgi podatkowe i inwestycyjne.
Rządowe Centrum Studiów Strategicznych opracowujące strategie rozwoju gospo-
darczego, gospodarowania przestrzennego, współdziałające z polityką regionalną.
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego realizujące i koordynujące politykę
państwa w zakresie nauki i rozwoju technologii odnawialnych xródeł energii.
Urząd Komitetu Integracji Europejskiej warunkujący nowoczesny system prawny oraz
stosownoSć wykorzystania pomocy i Srodków strukturalnych.
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej dążące do zmniejszenia poziomu bezrobocia
oraz tworzenia nowych miejsc pracy na poziomie lokalnym i regionalnym.
Istnieje także szereg instytucji pozarządowych, oSrodków naukowo badawczych czy
organizacji wspierających rozwój energetyki odnawialnej w Polsce, wSród których wy-
różnić należy:
Fundację na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii (FEWE), której misją jest
promowanie racjonalnego wykorzystania energii na rzecz poprawy stanu Srodowiska
naturalnego. DziałalnoSć fundacji obejmuje edukację społeczną, tworzenie projektów,
promocję energooszczędnoSci oraz analizę polityki energetycznej i Srodowiskowej [20].
Instytut Paliw i Energii Odnawialnej, którego przedmiotem działania jest prowadzenie
badań naukowych, wdrażanie nowych technologii, realizowanie programów pilota-
żowych oraz rozpowszechnianie wiedzy dotyczącej paliw i energii [21].
Krajową Agencję Poszanowania Energii S.A. (KAPE) prowadzącą działania dążące do
zrównoważonego rozwoju energetycznego kraju, realizowane zgodnie ze standardami
europejskimi we współpracy z przedstawicielami krajowymi i zagranicznymi [22].
Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią prowadzący kompleksowe ba-
dania w zakresie gospodarki surowcami mineralnymi, ze szczególnym zastosowaniem
w energetyce i ochronie Srodowiska [23].
Polską Geotermalną Asocjację, mającą na celu wspieranie wykorzystywanych zasobów
geotermalnych w Polsce oraz promocje działań edukacyjnych z tym związanych [24].
Polskie Towarzystwo Biomasy (POLBIOM), którego celem jest wspieranie prac naukowo-
-badawczych przyczyniających się do rozwoju wykorzystania biomasy w przemySle [25].
137
Polską Platformę Technologiczną Biopaliw i Biokomponentów, mającą za zadanie roz-
wiązywanie problemów dotyczących produkcji biopaliw i biokomponentów w polskiej
gospodarce paliwowo-energetycznej [26].
Polskie Stowarzyszenie Geotermiczne, którego celem statutowym jest szeroko rozu-
miana aktywnoSć w zakresie rozwoju wiedzy dotyczącej szeroko pojętej geotermii [27].
Polskie Towarzystwo Energetyki Wiatrowej, którego działalnoSć skupia się na udzie-
laniu informacji o energetyce wiatrowej, współudziale w badaniach i budowie instalacji
wiatrowych, a także współpracy z przedsiębiorstwami krajowymi i zagranicznymi [28].
Centrum Fotowoltaiki, którego zadaniem jest promocja energii słonecznej [29].
Towarzystwo Elektrowni Wodnych, którego misją jest promowanie i ochrona elektrowni
wodnych w kraju oraz wspieranie rozwoju energetyki wodnej [30].
Wszystkie opisane instytucje mają służyć klientom oraz inwestorom poprzez doradztwo,
transfer wiedzy, a także zachęcać samorządy do realizacji dużych programów badawczych
czy wdrożeniowych. Implementowanie nowych technologii jest najskuteczniejszą metodą
prowadzącą do wzrostu wykorzystania odnawialnych xródeł energii. Jest to proces doSć
skomplikowany do zrealizowania, ponieważ wymaga współudziału wielu instytucji, takich
jak instytuty naukowo badawcze, przedsiębiorstwa badawczo rozwojowe, sprzedawców
technologii oraz otoczenia inwestycyjnego, a więc urzędów, czy władz lokalnych.
3. Finansowanie projektów wykorzystujących odnawialne
xródła energii
Rozwojowi odnawialnych xródeł energii towarzyszą liczne problemy finansowe, t.j.
wysokie koszty inwestycyjne na technologie związane z ich wykorzystaniem oraz dłuższy
okres zwrotu nakładów (przy niskich lub zerowych póxniej nakładach eksploatacyjnych) niż
w energetyce konwencjonalnej. Problemem jest również fakt, że produkcją energii ze xródeł
odnawialnych zajmują się najczęSciej niewielkie przedsiębiorstwa, z niskim poziomem
kapitalizacji, które przy obecnym systemie kredytowania nie są w stanie przetrwać przy zbyt
długo zamrożonych Srodkach finansowych. Ważną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę
analizując problemy rozwoju O E, jest brak odpowiedniej wiedzy czy doSwiadczenia
w dziedzinie energetyki odnawialnej, a co za tym idzie w formułowaniu projektów i podej-
mowaniu właSciwych decyzji finansowych. Kolejną przeszkodą, szczególnie w czasach
kryzysu, są banki i instytucje wykazujące niechęć do finansowania budowy projektów
wykorzystujących odnawialne xródła energii, gdzie niewielkie zyski związane są z wyso-
kimi kosztami administracyjnymi, preferują natomiast kredytowanie klasycznych inwestycji
wielkoprzemysłowych, wspieranych gwarancjami rządowymi [6].
Pomimo licznych problemów, istnieje w kraju kilka instytucji finansowych wspie-
rających rozwój odnawialnych xródeł energii, np. Narodowy Fundusz Ochrony Rrodowiska
i Gospodarki Wodnej, EkoFundusz czy Wojewódzkie Fundusze Ochrony Rrodowiska
138
i Gospodarki Wodnej. Pomocy finansowej udzielają również: Fundacja Programów Pomocy
dla Rolnictwa, Agencja WłasnoSci Skarbu Państwa, Fundacja Rolnicza, itp., poprzez
udzielanie preferencyjnych pożyczek lub dotacji projektów związanych z odnawialnymi
xródłami energii ze wzglądu na możliwoSci zmniejszenia negatywnych oddziaływań na
Srodowisko.
Niezależnie od Srodków na rozwój energetyki odnawialnej dostępnych bezpoSrednio
w kraju, istnieją możliwoSci korzystania z pomocy zagranicznej m.in.: Bank Rwiatowy,
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny, Nordycki Bank
Inwestycyjny; a także celowe programy Komisji Europejskiej, takie jak: ALTENER II,
SYNERGY, Program Ramowy o Współpracy Technologicznej i Prezentacji, LIFE 5. Fun-
dusze i programy udzielają pomocy na przygotowanie projektów inwestycyjnych oraz
budowę instalacji pokazowych. W finansowaniu rozwoju energetyki odnawialnej dopeł-
nieniem funduszy międzynarodowych są fundusze wspólne państw zachodnich, np. Danii,
Niemiec, Szwecji. Rysunek 2 przedstawia prosty schemat dzielący instytucje finansujące na
fundusze strukturalne, inicjatywy wspólnotowe oraz mechanizmy wsparcia spoza Unii
Europejskiej.
Mimo coraz większych możliwoSci uzyskania dofinansowania na odnawialne xródła
energii, udział w rzeczywistym ich wspieraniu jest niewielki. Polska inwestuje w energetykę
odnawialną 50-krotnie mniej niż większoSć krajów członkowskich Unii Europejskiej.
W kraju ograniczona jest podaż Srodków, spotykany jest często brak umiejętnego działania
instytucji finansujących na rynku energii, a także niska skutecznoSć pozyskiwania Srodków
międzynarodowych. Jedynie fundacja EkoFundusz zajmuje się bezpoSrednim wspieraniem
rozwoju energetyki odnawialnej. Można również zaobserwować słabe zaangażowanie
w projekty związane z nowymi technologiami z uwagi na ich niewielką skale w porównaniu
ze standardowymi technologiami konwencjonalnymi. Instytucje finansujące skupiają się
na udzielaniu Srodków na inwestycje, pomijając działania pozainwestycyjne, takie jak
identyfikacja projektów.
KoniecznoSć poniesienia dużych nakładów związanych z przygotowaniem inwestycji
oraz brak wiedzy i doSwiadczenia dotyczącego przygotowania studiów przedinwestycyj-
nych, a także wysoki poziom ryzyka technologii O E przyczyniają się do problemów
z wygenerowaniem wystarczająco dużej iloSci projektów i inwestycji wykorzystujących
dostępne Srodki finansowe. Krajowe fundusze w większoSci nie są nastawione na przy-
gotowanie planów i programów wykorzystania xródeł odnawialnych na terenach lokalnych.
Brakuje sprecyzowanej strategii państwowej rozwoju sektora energetyki odnawialnej oraz
pełnych opisów techniczno-ekonomicznych dla technologii odnawialnych xródeł energii.
Instytucje finansujące rzadko wspierają swoje działania współpracą z krajowymi agencjami,
firmami prywatnymi czy organizacjami pozarządowymi. Najwięcej ofert kierowanych jest
do samorządów i przedsiębiorstw, a Srodki najczęSciej są wydatkowane na cele związane
z ograniczeniem emisji zanieczyszczeń Srodowiska oraz cele efektywnoSci ekologicznych.
Priorytetowymi działaniami inwestycyjnymi nie jest tworzenie nowych miejsc pracy,
czy promowanie nowych technologii odnawialnych xródeł, działania krajowych instytucji
finansujących trudno okreSlić jako racjonalne wsparcie przemysłu technologii energetyki
odnawialnej w Polsce.
139
Rys. 2. Podział instytucji finansujących rozwój odnawialnych xródeł energii [Opracowanie własne]
Fig. 2. The breakdown of funding the development of renewable energy [Own]
Podsumowanie
Zrównoważony rozwój kraju oraz realizacja zobowiązań międzynarodowych Polski
(głównie dotyczących ochrony klimatu) podyktowały rozwój bezemisyjnych technologii
energetycznych bazujących na odnawialnych xródłach energii. Pomimo iż Polska jest
w posiadaniu dużego potencjału energii ze xródeł odnawialnych, a wykorzystanie zasobów
odnawialnych ma wiele niewątpliwych zalet, to w procesie rozpowszechnienia energetyki
odnawialnej ujawniły się liczne trudnoSci i bariery. Ograniczenia te występują zarówno
w obszarze technicznym, prawnym jak i organizacyjnym, a przede wszystkim finansowym.
Problemy ekonomiczne wynikają z wysokich kosztów inwestycyjnych realizowanych
przedsięwzięć, a co za tym idzie, także długich okresów zwrotu poniesionych nakładów.
Ponadto, Polska ze względu na bogate złoża węgla kamiennego i brunatnego od lat stosuje
tradycyjne technologie konwencjonalne, które obecnie pokrywają 94% zapotrzebowania na
energię elektryczną. Dlatego też inwestorzy tak niechętnie sięgają do nowych technologii
energetycznych. W związku z powyższym niezbędne jest wypracowanie skutecznych me-
chanizmów prawnych i ekonomicznych, a także szybkie dopracowanie znanych już
technologii, w kierunku rozwoju systemów wpierających wykorzystanie energii ze xródeł
odnawialnych, które to podzielić można na:
formalno-prawne zapewniające zbyt wyprodukowanej energii i zwiększające przy-
chody funkcjonujących już instalacji (dokumenty strategiczne i akty prawne);
140
finansowe bezpoSrednio nakierowane na stymulowanie inwestycji w xródła odna-
wialne (subwencje, dotacje, fundusze ekologiczne, fundusze Unii Europejskiej, ulgi
inwestycyjne i podatkowe).
Organizacje państwowe muszą dostosować swoje ustawodawstwo tak, aby zachęcić
potencjalnych inwestorów do nowoczesnego typu wytwarzania energii. Natomiast me-
chanizmy wsparcia mają na celu zwiększenie efektywnoSci zużycia energii, jak również
promocję nowych technologii odnawialnych.
Współczesny postęp techniki oraz pojawiające się nowe formy wsparcia O E niosą ze
sobą optymistyczną perspektywę dla rozwoju energii ze xródeł odnawialnych. Skuteczne
rozwiązania muszą mieć jednak charakter systemowy, uwzględniający instrumenty prawne
i ekonomiczne, bazując równoczeSnie na innowacyjnych rozwiązaniach. Takich teore-
tycznych modeli wypracowano już wiele, jednak barierą ich szybszego rozwoju i wdrażania
jest ciągły lobbing przemysłu naftowego i węglowego. Niezbędne są dalsze istotne zmiany
legislacyjne w celu wzmocnienia systemu wsparcia rozwoju energetyki odnawialnej
w Polsce.
Literatura
[1] Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 wrzeSnia 2001r. w sprawie
wspierania produkcji energii elektrycznej z odnawialnych xródeł energii na rynku wewnętrznym
energii elektrycznej (Dz.U. UE z 27.10.2001, L 283/33).
[2] Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004r. w sprawie
wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym
energii (Dz.U. UE z 21.2.2004, L 52/50).
[3] Dyrektywa 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. dotycząca
działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i instytucji
infrastrukturalnych (Dz.U. UE z 4.2.2006, L 33/22).
[4] Ekonomiczne i prawne aspekty wykorzystania odnawialnych xródeł energii w Polsce.
Europejskie Centrum Energii Odnawialnej Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji
Rolnictwa, Warszawa 2000.
[5] II Polityka ekologiczna państwa (dokument z perspektywą do 2025) z dnia 13 czerwca 2000 r.,
przyjęta przez Sejm 23 sierpnia 2001 r.
[6] KAMRAT W., AUGUSIAK A., JASKÓLSKI M., 2007 Mechanizmy wspierania rozwoju wytwa-
rzania energii elektrycznej ze xródeł odnawialnych. Polityka energetyczna nr 10, spec. 2,
s. 53 69.
[7] KRAWCZYŃSKI M., WODZYŃSKI L., 2006 Formalno-prawne i ekonomiczne wspieranie
rozwoju technologii odnawialnych xródeł energii. Biuletyn URE nr 5.
[8] LEWANDOWSKI P., 2005 Energia z biomasy szansą na rozwój. Uwarunkowania i prognozy,
Wydawnictwo Hogben, Szczecin.
[9] LEWANDOWSKI W.M., 2006 Proekologiczne odnawialne xródła energii. Wydawnictwa Na-
ukowo-Techniczne, Warszawa.
[10] Ocena realizacji i korekta Założeń polityki energetycznej państwa do 2020 r. Dokument przyjęty
przez Radę Ministrów, Warszawa 2002.
141
[11] Polityka energetyczna Polski do 2030 r. Ministerstwo Gospodarki, Projekt wersja nr 6, War-
szawa 2009.
[12] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 r.
w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odna-
wialnych xródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem
ciepła (Dz.U. z 2003 r. Nr 104, poz. 971).
[13] Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie dopuszczalnoSci pomocy publicznej przeznaczonej
na ochronę Srodowiska (Dz.U. z 2003 r. Nr 229, poz. 2280).
[14] SKOCZKOWSKI T., MAZURKIEWICZ M., 2005 Promowanie zrównoważonej polityki ener-
getycznej. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A., Warszawa.
[15] Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej. Ministerstwo Rrodowiska, Warszawa 2000/2001.
[16] SZARUT J., ZIĘBIK A., 1998 Podstawy energetyki cieplnej. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.
[17] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo Energetyczne (Dz.U. z 1997 r. nr 54, poz. 348 z póx-
niejszymi zmianami).
[18] Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji. (Dz.U. z 2002r. Nr 41,
poz. 363).
[19] Założenia polityki energetycznej dla Polski do 2020 r. Dokument rządowy przyjęty przez Radę
Ministrów, Warszawa 2001
[20] http://www.fewe.pl/
[21] http://www.ipieo.pl/
[22] http://www.kape.gov.pl/
[23] http://www.min-pan.krakow.pl/
[24] http://www.pga.org.pl/
[25] http://www.polbiom.pl/
[26] http://www.pptbib.pl/
[27] http://www.psg.agh.edu.pl/
[28] http://www.ptew.pl/
[29] http://www.pv.pl/
[30] http://www.tew.pl/
Renata GNATOWSKA
Formal legal regulations
of renewable energy development
Abstract
The renewable energy is the most dynamically developing of the energy sector in Europe and in
the Word. The Poland has very positive technical and economical factors for renewable energy.
142
Arguments supporting RES development are: decrease of dependence on primary energy sources and
emission of greenhouse gases, as well as development of agricultural regions of Poland.
The aim of this paper was to analyze the formal and legal regulations that support the expansion of
renewable energy technologies. The main part of the article was dedicated to the Polish legislation
supporting the RES development, which was extended by description of the organizations involved in
the promotion of renewable energy. Analysis was complemented by the financing of projects using
renewable energy sources.
Wider use of renewable energy should fulfill conditions of the balanced development, thus
necessary is an agreement between local communities, institutions dealing with the protection of the
natural environment as well as representatives of the energy sector.
KEY WORDS: renewable energy, formal-legal regulation of RES development
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Prawne aspekty OZE w UE i RP [1]17 Prawne i etyczne aspekty psychiatrii, orzecznictwo lekarskie w zaburzeniach i chorobach psychicznFotografia cyfrowa w kryminalistyce aspekty techniczno prawnewybrane aspekty diagnozy psychologicznejPrawne aspekty prowadzenia strony internetowejPraktyczne aspekty pełnienia służby patrolowejAspekty 3(41)2008Wybrane aspekty opiniowania sądowo psychologicznego(1)Aspekte1 DVD Transkript08 Miedzynarodowe aspekty zarzadzania finansami przedsiebiorstwa wyklad1b 2 2 4 11 Lab Konfiguracja aspektów bezpieczeństwa na przełącznikuBudowa biogazowni aspekty finansowe i praktyczne ebook demoT Żurek Medyczno psychologiczne aspekty alkoholizmu05 OZE 2013 skAspekty dojuwięcej podobnych podstron