Żółte tablice - rejestracja pojazdu zabytkowego.
tekst-mgr inż Tomasz Skrzeliński
Problemy starych pojazdów w Polsce będących pod troskliwą opieką swych nieco zwariowanych właścicieli długo pozostawały w cieniu innych spraw motoryzacyjnych wymagających systemowego uporządkowania. W latach 70-tych polscy kolekcjonerzy z zazdrością spoglądali na charakterystyczne czarne tabliczki rejestracyjne zarezerwowane wyłącznie dla weteranów szos z zaprzyjaźnionej NRD. Już wtedy ten problem został "za miedzą" rozwiązany z korzyścią dla starych pojazdów i ich właścicieli. Na początku lat dziewięćdziesiątych w Polsce nasilił się ruch kolekcjonerski, a dodatkowe problemy wniósł całkowity zakaz sprowadzania do Polski samochodów starszych niż 10 lat.
W tej sytuacji grupa entuzjastów zabytkowych pojazdów (wraz z autorem tych wspomnień) postawiła sobie za cel prawne uporządkowanie wszelkich spraw związanych ze starymi pojazdami. O problemach właścicieli i osób chętnych do zagranicznych zakupów starych pojazdów zostały poinformowane Centralne Organy Administracji Państwa: ówczesne Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, Ministerstwo Kultury i Sztuki, Ministerstwo Komunikacji, Sejmowa Komisja Kultury, Biuro Interwencji Senatu, Generalny Konserwator Zabytków, Główny Urząd Ceł - a do rozwiązania problemu zdefiniowania pojazdu kolekcjonerskiego i zgody na jego sprowadzenie do Polski włączyły się organizacje PZM i Rzeczoznawcy samochodowi oraz liczne mas-media, tworząc najprawdziwsze lobby kolekcjonerów. W rezultacie już w 1995 roku Prezes GUC wyraził zgodę na sprowadzanie do Polski "przedmiotów kolekcjonerskich zgodnie z p. 9705 Taryfy Celnej", ale przełomowym stało się opublikowane w 1997 roku nowe PRAWO O RUCHU DROGOWYM.
W tej ustawie zostało oficjalnie wprowadzone pojęcie: "POJAZD ZABYTKOWY - to pojazd, który na podstawie odrębnych przepisów został wpisany do rejestru zabytków lub ujęty w centralnej ewidencji dóbr kultury". Niezbędne przepisy wykonawcze zostały opublikowane dwa lata później (Dz. U. nr 44 z dnia 15 maja 1999) i od 1 lipca 1999 roku pierwsze pojazdy zabytkowe rozpoczęły po Polsce jazdę ze specjalnymi żółtymi tablicami rejestracyjnymi i z charakterystycznym szkicem starego pojazdu.
Pragnę więc szczegółowo przedstawić Kolekcjonerom wszystkie niezbędne kroki obowiązujące obecnie, a prowadzące do uzyskania rejestracji "POJAZDU ZABYTKOWEGO".
Kolekcjoner - właściciel pojazdu kandydującego do uzyskania takiej rejestracji powinien bowiem zdawać sobie sprawę nie tylko z wątpliwych korzyści ale i z konieczności spełnienia pewnych wymagań i ponoszonych kosztów kolejnych etapów uzyskiwania takiej rejestracji. Uzyskanie statusu pojazdu zabytkowego jest niezależne od sposobu w jakim ten pojazd znalazł się w Polsce, bowiem jeżeli nawet został niedawno sprowadzony z zagranicy, to korzystał wtedy z ułatwień jako "przedmiot kolekcjonerski" i tak został wprowadzony na Polski Obszar Celny. Teraz dopiero będzie się starał o zabytkową rejestrację, tak jak inne pojazdy od dawna przebywające w Polsce. Jednak część starych pojazdów nadal może jeździć na dotychczasowych, ogólnych zasadach a wiec na czarnych bądź białych tablicach.
Pierwszym etapem uzyskania "żółtej rejestracji" jest uznanie pojazdu za godnego wpisu do rejestru lub ewidencji zabytków i umieszczenie tam jego Karty Ewidencyjnej. Taką decyzję podejmują Wojewódzcy Konserwatorzy Zabytków na wniosek właściciela pojazdu, gdy przekazują jeden z wypełnionych i dostarczonych egzemplarzy KARTY EWIDENCYJNEJ ZABYTKÓW RUCHOMYCH TECHNIKI do Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie.
Aby pojazd uzyskał pozytywną opinię macierzystego Konserwatora Zabytków, musi spełnić następujące warunki:
- ten egzemplarz musi mieć wiek co najmniej 25 lat, a model nie jest produkowany od 15 lat;
- powinien mieć prawie wszystkie oryginalne części (w tym podstawowe podzespoły).
Taki pojazd powinien być opisany we wniosku (Karcie Ewidencyjne)j, zgodnie ze znajdującymi się tam rubrykami.
Wzór Karty Ewidencyjnej został opracowany na początku procesu jednolitego opisywania wszelkich zabytków w Polsce (około 1918 roku) i obowiązuje do dziś, łącznie z grubością, kolorem i sztywnością kartonu o formacie A-3. Karta Ewidencyjna oprócz głównej nazwy zawiera jeszcze 27 pól do wypełnienia, oraz uwzględnia możliwość załączenia dodatkowych wkładek.
Poszczególne pola Karty Ewidencyjnej o ściśle określonej powierzchni i kroju czcionki mają następujące nagłówki:
1. Określenie zabytku (rodzaj, typ)
2. Czas powstania
3. Materiał (materiały) podstawowy
4. Dane firmowe (ocena wytwórcy, kraj, marka, model i wszelkie inne oznaczenia firmowe i napisy)
5. Wymiary
6. Ciężar
7. Ilość
8. Fotografie i rysunki techniczne pozwalające na identyfikację obiektu
9. Dane adresowe
10. Właściciel i jego adres oraz jednostka nadrzędna (resort-departament)
11. Użytkownik i jego adres
12. Miejsce pracy (przechowywania)
13. Udostępnienie
14. Rejestr zabytków (nr, data)
15. Historia obiektu
16. Przeznaczenie pierwotne
17. Użytkowanie obecne i przewidywane w przyszłości
18. Remonty, zmiany konstrukcyjne, modernizacje
19. Opis i charakterystyka techniczna (parametry i cechy techniczne, konstrukcja i budowa, rodzaje napędu i sterowania, materiał i technika wykonania, elementy składowe decydujące o charakterze i funkcji) - podać rozwiązania nowatorskie, oryginalne
20. Stan zachowania i potrzeby konserwatorskie
21. Akta archiwalne (rodzaj akt, numer i miejsc przechowywania)
22. Bibliografia
23. Źródła ikonograficzne (rodzaj miejsce przechowywania, sygnatury)
24. Uwagi różne
25. Opracował
26. Adnotacje o inspekcjach, informacje o zmianach (daty, imiona i nazwiska wypełniających)
27. Załączniki
Wypełnienie takiej karty wymaga znacznej wiedzy o zabytku oraz staranności w nanoszeniu informacji. Nic więc dziwnego, że "Karta po wypełnieniu podlega ochronie na podstawie przepisów prawa autorskiego", a jest akceptowana przez służby konserwatorskie najczęściej wtedy, gdy sporządził ją rzeczoznawca techniki samochodowej. Jednak rola rzeczoznawcy samochodowego, nawet jeżeli jest specjalistą od starych pojazdów, polega jedynie na fachowym przygotowaniu Karty, a nie na stawianiu wniosku lub podejmowaniu decyzji o zabytkowym charakterze pojazdu. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami - decyzję o podjęciu postępowania administracyjnego i umieszczeniu karty pojazdu w rejestrze lub centralnej ewidencji dóbr kultury podejmuje lokalny Wojewódzki Konserwator Zabytków. Jeden z egzemplarzy Karty jest następnie przesłany do umieszczenia w Ośrodku Dokumentacji Zabytków (00-461 Warszawa, Al. Ujazdowskie 6), a wnioskujący posiadacz pojazdu otrzymuje potwierdzenie - uwierzytelnioną kopię decyzji o wpisaniu pojazdu jako dobra kultury do centralnego rejestru lub ewidencji zabytków w Polsce.
Dokument, że "pojazd jest wpisany do zabytków" stanowi koniec pierwszego etapu postępowania. Należy jednak przestrzec właścicieli którzy pragną, by ich pojazdy dostąpiły zaszczytu swoistej nobilitacji: za sporządzenie 4 egzemplarzy Karty - rzeczoznawcy zaproponują kilkaset złotych wynagrodzenia, a Konserwator Zabytków ma prawo nie uznać mało ciekawego, popularnego lub zbyt młodego pojazdu za godny umieszczenia w centralnych kartotekach. Aby nie stracić - dobrze jest o zamiarze ubiegania się o wpis wstępnie porozmawiać z Wojewódzkim Konserwatorem, rzeczoznawcami lub doświadczonymi kolekcjonerami.
Drugim istotnym etapem jest wykonanie badania pojazdu zabytkowego co do zgodności z obowiązującymi warunkami technicznymi. Aby dokonać takiego przeglądu w Okręgowej Stacji Kontroli Pojazdów (lub doświadczalnej stacji Instytutu Transportu Samochodowego w Warszawie) należy przedstawić uzyskany wpis do rejestru lub ewidencji zabytków oraz przygotować OPIS TECHNICZNY POJAZDU ZABYTKOWEGO.
Za wspomnianym już Dziennikiem Ustaw nr 44 z 15 maja 1999 roku, podaję wzór takiego dokumentu, w którym należy przedstawić odpowiedzi na 75 podstawowych pytań o dane techniczne zabytkowego pojazdu oraz dołączyć żądane fotografie:
..................................................................................
nazwisko, imię (nazwa) i adres wnioskodawcy
OPIS TECHNICZNY POJAZDU ZABYTKOWEGO
I. Dane ogólne
1. Rodzaj pojazdu
2. Marka
3. Typ (model)
4. Rodzaj nadwozia
5. Miejsce mocowania tabliczek i oznaczeń:
- podwozia
- nadwozia
- silnika
6. Numery podwozia (nadwozia)
II. Wymiary i masy
7. Długość mm
8. Szerokość mm
9. Wysokość mm
10. Rozstaw osi mm
11. Rozstaw kół każdej osi mm
12. Zwis przedni mm
13. Zwis tylny mm
14. Wymiary pomieszczenia ładunkowego2)
- długość mm
- szerokość mm
- wysokość mm
- objętość m3
15. Wznios powierzchni ładowania2) mm
16. Wznios haka pociągowego (zaczepu) mm
17. Wznios siodła ciągnika mm
18. Wymiary mechanizmu sprzęgłowego mm
19. Prześwit
- poprzeczny mm
- w granicach rozstawu osi mm
20. Masa własna pojazdu kg
21. Dopuszczalna masa całkowita pojazdu kg
22. Dopuszczalny nacisk poszczególnych osi kN
23. Dopuszczalna ładowność pojazdu kg
24. Liczba miejsc do siedzenia szt.
25. Ładowność bagażnika1)
- nadwoziowego kg
- dachowego kg
- podpodłogowego3) kg
26. Dopuszczalna masa całkowita ciągniętej przyczepy
- z hamulcem kg
- bez hamulca kg
III. Silnik
27. Nazwa wytwórni
28. Rodzaj
29. Typ (model)
30. Umiejscowienie silnika
31. Liczba i układ cylindrów
32. Średnica cylindra / skok tłoka / mm
33. Pojemność skokowa dm3
34. Stopień sprężania
35. Maksymalna moc silnika kW przy prędkości obrotowej min-1
36. Maksymalny moment obrotowy daNm przy prędkości obrotowej min-1
37. Rodzaj (system) chłodzenia
38. Rodzaj (system) zasilania
39. Doładowanie tak/nie
40. Kolejność pracy cylindrów
IV. Układ napędowy
41. Nazwa wytwórni i rodzaj skrzyni biegów
42. Rodzaj sterowania
43. Przełożenie i prędkość maksymalna na poszczególnych biegach
I bieg km/h
II bieg km/h
III bieg km/h
IV bieg km/h
bieg wsteczny km/h
44. Przełożenie reduktora
45. Rodzaj przekładni głównej
46. Przełożenie przekładni głównej
47. Inne dane (dot., np. urządzenia blokady, skrzyni rozdzielczej, zwalniacza)
V. Zawieszenie
48. Nazwa wytwórni i rodzaj zawieszenia
49. Rodzaj i typ elementów prowadzących
50. Rodzaj i typ elementów sprężystych
51. Rodzaj i typ elementów amortyzujących
VI. Koła i ogumienie
52. Liczba kół szt.
53. Rozmiar tarcz kół
54. Rozmiar opon / producent
VII. Układ kierowniczy
55. Nazwa wytwórni i rodzaj przekładni kierowniczej
56. Przełożenie przekładni kierowniczej
57. Rodzaj wspomagania (jeśli występuje)
58. Średnica koła kierownicy mm
59. Układ kierowniczy działa na koła
VIII. Układ hamulcowy
60. Hamulec roboczy
- rodzaj
- sterowanie
- podział obwodów
- wspomagania
61. Hamulec awaryjny
- rodzaj
- sterowanie
62. Hamulec postojowy
- rodzaj - sterowanie
- działa na
IX. Instalacja elektryczna
63. Napięcie znamionowe V
64. Liczba i pojemność akumulatorów Ah
65. Rodzaj i moc prądnicy / alternatora W
66. Napięcie i moc rozrusznika V/W
67. Świece zapłonowe
68. Biegun połączony z masą
X. Dane eksploatacyjne
69. Minimalna średnica zawracania
- w lewo m - w prawo m
70. Najmniejsza szerokość skrętu m
71. Maksymalna prędkość km/h
72. Rodzaj paliwa
73. Liczba i pojemność zbiorników paliwa szt./dm3
74. Ilość oleju w
- silniku dm3
- skrzyni biegów dm3
- przekładni głównej dm3
75. Pojemność układu chłodzenia dm3
XI. Zdjęcia fotograficzne pojazdu z czterech stron w formacie 13 x 18 cm
XII. Informacje dodatkowe
(cechy charakterystyczne wyróżniające pojazd, nie będące przedmiotem opisu wg pkt 1-75)
.................................... ......................................................
(data) (opracował)
Objaśnienia:
1) Nie dotyczy samochodów ciężarowych.
2) Dotyczy tylko samochodów ciężarowych i przyczep.
3) Dotyczy autobusów.
[Dyrektor] pieczęć [Rzeczoznawca] Dnia:
Taki dokument pozwoli upoważnionemu diagnoście w Okręgowej Stacji Kontroli Pojazdów dokonać oceny porównawczej stanu technicznego pojazdu zabytkowego z jego pierwotnymi danymi technicznymi i wymaganiami współczesnymi oraz wystawić zaświadczenie o przeprowadzonym badaniu pojazdu zabytkowego co do zgodności z warunkami technicznymi, z końcowym wnioskiem o dopuszczeniu pojazdu (lub dopuszczeniu z ograniczeniami) do współczesnego ruchu drogowego. Bowiem pojazdy zabytkowe, które np. nie mają hamowanych przednich kół - będą miały ograniczenia szybkości i zakaz poruszania się po autostradach, a pojazdy z archaicznym oświetleniem - nie będą mogły jeździć nocą. Dobrze przygotowany Opis Techniczny Pojazdu Zabytkowego jest zwykle dziełem rzeczoznawcy samochodowego i kosztuje kolejne kilkaset złotych, a drobiazgowy przegląd techniczny w Okręgowej Stacji jest droższy do przeprowadzonego w stacji podstawowej. Za to taki przegląd jest bezterminowy - gdyż Ustawodawca zakłada, iż zabytkowy pojazd jedynie okazjonalnie bierze udział w ruchu drogowym, na dalsze odległości jest transportowany na lawecie, pojazd jest pieczołowicie konserwowany a nie jest intensywnie eksploatowany, natomiast właściciel nie dokonuje przeróbek, ale dba o jego oryginalny stan techniczny zgodny z datą produkcji.
Z wynikiem przeglądu w Okręgowej Stacji Diagnostycznej należy zgłosić się do właściwego Wydziału Komunikacji, aby odebrać upragnione ŻÓŁTE TABLICE i dowód rejestracyjny z wpisem: POJAZD ZABYTKOWY.
Opisana procedura jest dość skomplikowana i kosztowna, a wielu kolekcjonerów nie zmienia swojej dotychczasowej rejestracji na "zabytkową". Jednak przy zabytkowych i nietypowych pojazdach rejestrowanych u nas po raz pierwszy - a np. przystosowanych do ruchu lewostronnego - nie można samochodów dopuścić do ruchu w Polsce inaczej niż dzięki tej procedurze.
W normalnej sytuacji - korzyści z posiadania takiej zabytkowej rejestracji są raczej mizerne. Jedynie bezterminowa rejestracja i brak oficjalnych corocznych przeglądów technicznych jest pewnym udogodnieniem. Również rozporządzenie nr 1135 Ministra Finansów z dnia 24 listopada 2000 roku nakazujące wszystkim Towarzystwom Ubezpieczeniowym wystawiać obowiązkowe ale krótkoterminowe (kwartalne) polisy OC, umożliwia zachowanie ciągłości ubezpieczenia, ale wnoszenie opłat jedynie w wybranych okresach eksploatacji pojazdu. Kwartalne raty są jednak wyższe niż 25% składki rocznej.
Same żółte tablice są postrzeganym wyróżnikiem pojazdu na ulicy i dają właścicielowi satysfakcję oraz wskazują na odmienność jego upodobań. Żółte papiery też.
mgr inż Tomasz Skrzeliński
Kolekcjoner i rzeczoznawca pojazdów zabytkowych w Stowarzyszeniu Rzeczoznawców Techniki Samochodowej i Ruchu Drogowego Oddział Warszawa.
Konsultant Komisji ds. Pojazdów Zabytkowych przy Radzie Naczelnej "Stowarzyszenie - Rzeczoznawcy Samochodowi".
adres: ul. Kazury 2B/12, 02-795 Warszawa
tel.: 022 6486052, 022 7572222, 0 602 310252
e-mail:
www.skrzelinski.com 
