ĆWICZENIA 5
Odruch - jest to odpowiedź ustroju na pobudzenie zakończeń nerwów dośrodkowych, która przebiega za pośrednictwem ośrodkowego układu nerwowego według ściśle określonych praw biologicznych. Jednostką anatomiczną i czynnościową każdego odruchu jest łuk odruchowy.
Odruchy dzielimy
Bezwarunkowe łuk odruchowy nie przechodzi przez korę mózgową
Rdzeniowe rogi przednie rdzenia kręgowego
Mózgowe jądra nerwów czaszkowych
Somatyczne efektorem są mięśnie szkieletowe
Monosynaptyczne dwa neurony - jedna synapsa
Polisynaptyczne kilka połączeń synaptycznych na różnych piętrach ośrodkowego układu
Wegetatywne efektorem są wszystkie tkanki i narządy
Własne rdzenia receptor i efektor w tym samym narządzie
Obce receptor i efektor w różnych narządach
Warunkowe łuk odruchowy przechodzi przez korę mózgową
RECEPTORY:
Eksteroreceptory
Wzroku
Słuchu
Węchu
Zimna
Ciepła
Dotyku
Bólu
Smaku
Telereceptory - odległość między źródłem bodźca a receptorem
Kontaktoreceptory - bezpośredni kontakt
Interoreceptory
Baroreceptory
Mechanoreceptory
Chemoreceptory
Proprioreceptory - receptory czucia głębokiego
Odruchy:
Mięsień dwugłowy ramienia - przy lekko zgiętym ramieniu, młoteczkiem uderzamy w ścięgno mięśnia odruch pojawia się w postaci zgięcia ramienia
Mięśnia trójgłowego ramienia - przy lekko zgiętym ramieniu, młoteczkiem uderzamy w ścięgno lekkie prostowanie ramienia
Kolanowy - swobodny zwis nóg, młoteczkiem uderzamy w ścięgno mięśnia czworogłowego uda poniżej rzepki lekki wyprost kończyny
Podeszwowy - posuwisty ruch od podstawy palca pierwszego w stronę pięty prawidłowo powinno wystąpić zgięcie podeszwowe
Odruch Babińskiego - kiedy występuje prostowanie lub zgięcie grzbietowe
Ze ścięgnem Achillesa - w klęku, uderzamy młoteczkiem w ścięgno Achillesa tuz powyżej piętowego zgięcie podeszwowe stopy
Rogówkowy - złożona gaza, dotykamy rogówki ostrożnie zamknięcie oka
Odruch źreniczny reakcja na światło (akomodacja)
Najprostszy łuk odruchowy (droga, po której przebiega impuls od receptora do efektora) jest dwuneuronowy. Składa się z:
Receptora - zakończenia nerwów czuciowych, mniej lub bardziej rozbudowanych
Drogi dośrodkowej - nerwy czuciowe (aferentne)
Ośrodki w centralnym układzie nerwowym wraz z połączeniami międzyneuronowymi
Drogi odśrodkowej - nerwy ruchowe (eferentne)
Efektora - narządu wykonawczego
motoneurony (zwane także neuronami motorycznymi lub ruchowymi) to neurony eferentne, które wychodzą swoimi wypustkami z rdzenia kręgowego lub pnia mózgu i tworzą synapsy z włóknami mięśniowymi (motoneurony alfa) służące do wywoływania skurczu, a także synapsy z wrzecionami mięśniowymi (motoneurony gamma) służące do regulacji czułości proprioceptywnej.
Pobudliwość - zdolność do reakcji na bodźce, które najczęściej spowodowane jest warunkami zewnętrznymi. Warunkiem pobudliwości jest istnienie potencjału spoczynkowego błony komórkowej. Mierzymy ją poprzez mierzenie czasu trwania pobudzenia albo siły bodźca.
Metoda Turcka
Żaba bez mózgoczaszki, zawieszona na haku - przygotowane roztwory kwasu solnego o różnym stężeniu w oddzielnych próbówkach - zanurzamy łapkę żaby zaczynając od najmniejszego stężenia czas odruchu jest krótszy im silniejszy jest bodziec
Czas odruchu przy jednakowej sile bodźca jest miarą pobudliwości łuku odruchowego
Próg pobudliwości - to punkt graniczny, w którym poziom energii przychodzącego bodźca jest wystarczający do pobudzenia określonego neuronu czuciowego (receptora).
Bodziec - uczucie, czynnik fizyczny lub biochemiczny powodujący specyficzną reakcję receptorów nerwowych lub innej komórki; bądź rozpoczynający ciąg reakcji w układach: nerwowym lub hormonalnym; zmiana środowiska zewnętrznego w którym znajduje się dana komórka lub narząd.
Napięcie mięśniowe (tonus)- zdolność mięśni do przeciwdziałania skurczem biernym rozciąganiu. W warunkach stałego utrzymywania postawy, przy czynnościach codziennych liczne mięśnie są stale unerwione, co powoduje, że utrzymują się w stanie pewnego napięcia, tzw. posturalnego. Zjawiska z tym związane podlegają stałej regulacji ośrodkowej za pośrednictwem dróg piramidowych i pozapiramidowych, a także wpływom układu przedsionkowego i móżdżku.
Reobaza - natężenie prądu niezbędne do wywołania minimalnego, odczuwalnego skurczu mięśniowego przy czasie impulsu 1000ms, wartość reobazy mieści się w zakresie od 2 do 18mA dla różnych mięśni.
Chronaksja - wskaźnik pobudliwości nerwu i mięśnia mierzony czasem impulsu koniecznym do wywołania progowego skurczu mięśnia przy natężeniu równym podwójnej reobazie. Normalne wartości chronaksji są mniejsze od 1ms.
Czas użyteczny - minimalny czas impulsu do wywołania skurczu progowego dla wartości natężenia prądu równej reobazie
Irradiacja - rozprzestrzenianie się odruchu na inne części ciała, np. zaczyna się od kończyny a przechodzi w drgawki całego ciała.
Doświadczenia z Żabą bez mózgoczaszki
Żaba zawieszona na haku, dwie zlewki- jedna z wodą druga z roztworem kwasu solnego wsadzamy łapkę najpierw do wody (bez reakcji), a potem do roztworu kwasu (odruch zginania)
Żaba przygotowana tak samo - na grzbiecie kładziemy bibułkę nasączoną roztworem kwasu solnego (odruch ścierania)
Nie zmieniając siły bodźca, ale jednocześnie ściskając silnie szczypczykami drugą łapkę żaby stwierdzamy, że odruch wyjmowania łapki nie wystąpi bądź też znacznie się opóźni
Pobudliwość można zmniejszyć
Pobudliwość można zwiększyć - jeśli użyjemy strychniny
Doświadczenie Brondgesta - przecinamy mięsnie po jednej stronie na całej długości między kością krzyżową a biodrową, w odsłoniętym polu widać splot nerwowy w postaci błyszczących nitek. Podsuwamy, nie drażniąc nerwu, nitkę pod cały splot nerwowy. Wisząca żaba ma lekko napięte łapki - gdy zaciśniemy nitkę łapka wiotczeje - doświadczenie przekonuje nas o tym, że tonus mięśniowy utrzymywany jest na drodze odruchowej (łączność z ośrodkowym układem nerwowym)
Polaryzacja i depolaryzacja - włókna mięśniowe są spolaryzowane, przejście fali depolaryzacji przez włókna wywołuje odruch (możliwe jest to dzięki pompie sodowo potasowej)