Data

Nazwa przywileju

i nadający go władca

Postanowienia

Okoliczności nadania

1228r.

Przywilej cieński,

Władysław Laskonogi, książę wielkopolski

Duchowieństwo i rycerstwo ziemi krakowskiej otrzymują gwarancję nienaruszalności dotychczasowych praw

W zamian za powołanie na tron krakowski po śmierci Leszka Białego

1291r.

Przywiej lutomyski

Wacław II, król czeski

Gwarancja nienaruszalności dotychczasowych nadań, przywilejów i uprawnień: obietnica obsadzenia ważnych urzędów(m.in. starostw) panami polskimi; nie nakładanie nowych podatków; opłacenie żołdu

W zamian za tron krakowski

1355r.

Przywilej budziński,

Ludwik I Węgierski

Zwolnienie szlachty od nadzwyczajnych podatków: gwarancja nienaruszalności dotychczasowych praw i obowiązków

W zamian za przyznanie praw to tronu polskiego po śmierci Kazimierza Wielkiego

1374r.

Przywilej koszycki,

Ludwik I Węgierski

Obniżenie poradlnego z 12 do 2groszy z łana ziemi; gwarancja wypłacania żołdu za służbę wojskowa poza granicami kraju, zapewnianie o obsadzie urzędów starościńskich tylko przez mieszkańców danej ziemi

W zamian za zgodę na dziedziczenie tronu polskiego przez jedna ze swoich córek

1386r.

Przywilej krakowski, (tzw.przedkoronacyjny),

Władysław Jagiełło

Gwarancja zachowania praw i swobód szlacheckich

W zamian za tron Polski i rękę królowej Jadwigi

1388r.

Przywilej piotrkowski (tzw.pokoronacyjny),

Władysław Jagiełło

Gwarancja wykupienia szlachcica z niewoli, do której trafił podczas wyprawy poza granicami kraju oraz wypłacania żołdu w wysokości 3grzywien od kopii

W zamian za tron Polski i rękę królowej Jadwigi

1422r.

Przywilej czerwieński,

Władysław Jagiełło

Zakaz konfiskaty lub zajmowania majątków szlacheckich bez prawowitego wyroku sadowego oraz łączenia w jednym ręku urzędu sędziego i starosty; uzależnienie bicia monety od zgody rady królewskiej

W związku z wyprawą zbrojną przeciw Krzyżakom

1423r.

Statut warcki,

Władysław Jagiełło

Zezwolenie na wykupienie sołectw od nieposłusznych sołtysów, wprowadzenie ograniczeń przenoszenia się ludności wiejskiej do miast

Pod naciskiem szlachty

1430 1433r.

Przywilej jedlneńsko-krakowski, Władysław Jagiełło

Zapewnienie szlachcie nietykalności osobistej(niemnem captivabimus nisi iurevictum); zastrzeżenie tylko dla szlachty wysokich urzędów kościelnych

W zamian za zgodę na sukcesji tronu przez swojego syna

1554r.

Przywilej cerekwicko-nieszawski, Kazimierz Jagiellończyk

Gwarancja nie nakładanie nowych podatków i nie zwoływanie pospolitego ruszenia bez zgody sejmików ziemskich

W zamian za udział szlachty w wojnie trzynastoletniej

1496r.

Przywilej piotrkowski,

Jan Olbracht

Zwolnienie szlachty od celt; ograniczenie praw wychodźstwa chłopów ze wsi do jednej osoby w skali roku; zakaz posiadania dóbr ziemskich przez mieszczan

Przed wyprawą przeciw Turcji

1501r.

Przywilej mielnicki,

Jan Olbracht

Przekazanie władzy w ręce senatorów; zezwolenie na wypowiedzenie posłuszeństwa królowi łamiącemu przywileje i swobody szlacheckie

Pod naciskiem oligarchii magnackiej

1505r.

Konstytucja Nihil novi,

Aleksandra Jagiellończyk

Anulowanie postanowień przywileju mielnickiego; zakaz ogłaszania nowych praw i ustaw oraz nakładania podatków bez zgody

senatorów i posłów ziemskich(„nic nowego o nas bez nas”) utrwalenie wszystkich przywilejów praw i zdobyczy stanowych szlachty

Pod naciskiem szlachty obawiającej się wzrostu pozycji magnatów