Układ nerwowy:
OUN -centralny (ośrodkowy)
PUN - obwodowy (peryferyjny)
WUN - wegetatywny (autonomiczny)
Oś czuciowa:
przechodzą impulsy z receptorów czuciowych, są przekazywane do różnych ośrodków w OUN,
informacje z narządów zmysłów: docierają do OUN
informacje z receptorów czuciowych oraz ze zmysłów specjalnych (oko, ucho, błędnik):
* poprzez włókna czuciowe (aferentne) do swych ciał komórkowych w zwojach rdzeniowych lub zwojach nerwów czaszkowych
* dalej - poprzez korzenie tylne do:
1. rdzenia kręgowego i pnia mózgowego
2. układu siatkowatego pnia mózgu
3. móżdżku
4. wzgórza
5. okolicy somatoczuciowej kory mózgowej
W obrębie osi czuciowej wyróżnia się:
układ projekcji swoistej
układ projekcji nieswoistej
Oś ruchowa:
* część układu nerwowego kontrolująca aktywności motoryczne mięśni szkieletowych
* sprawuje funkcje kontrolne na kilku hierarchicznie położonych i zależnych od siebie poziomach OUN:
1. rdzenia kręgowego
2. pnia mózgu, jąder podstawy mózgu i wzgórza
3. okolicy somatoruchowej kory mózgowej
każdy z poziomów „kontrolnych” OUN odgrywa odmienną rolę w organizacji somatycznych reakcji ruchowych i czynności odruchowych (automatycznych)
* rdzeń kręgowy - współdziała w organizacji prostych odruchów somatycznych i autonomicznych
* pień mózgu i jądra podkorowe - zawiadują bardziej złożonymi ruchami mimowolnymi (lokomocyjnymi i postawnymi)
* kora mózgowa - zawiera wzorce dla ruchów dowolnych (manipulacyjnych, lokomocyjnych i postawnych)
Odruchy rdzenia kręgowego.
Czynności rdzenia kręgowego:
są one w znacznym stopniu sterowane przez wyższe piętra OUN - dlatego rdzeń posiada normalnie ograniczoną samodzielność funkcjonalną
czynność odruchowa - szybka reakcja na bodziec
jest to odpowiedź efektora na bodziec działający na receptor przy udziale OUN
Odruchy:
animalne - ich efektorem jest skurcz m szkieletowych
autonomiczne - odruchy wydzielnicze, naczynioruchowe oraz skurcze mięśniówki gładkiej narządów wew.
Odruchy:
warunkowe (nabyte)
wykształcają się w czasie rozwoju człowieka
cechują się dużą zmiennością.
Łuk odruchowy jest to droga jaką przebywa impuls po zadziałaniu bodźca (od receptora) do reakcji na ten bodziec (do efektora).
łuk odruchowy:
* receptor
* droga dośrodkowa (aferentna)
* ośrodek w układzie nerwowym
* droga odśrodkowa (eferentna)
* narząd wykonawczy (efektor)
Rdzeń kręgowy jest siedliskiem zarówno odruchów animalnych jak i autosomalnych.
Rodzaje odruchów animalnych:
* monosynaptyczne
- jedna synapsa
- miotatyczne (mięśniowe) - odruch rozciągania
* polisynaptyczne
- liczne synapsy
- powierzchowne (skórne) - odruch zginania
Cechy odp odruchowej zależą od:
rodzaju bodźca
typu receptorów
złożoności objętych ruchem dróg neuralnych
pobudliwości neuronów
organizacji reagującego efektora.
ODRUCH ROZCIĄGANIA
- najprostszy 2-neuronowy monosynaptyczny odruch rdzeniowy
- wywoływany przez nagłe rozciągnięcie mięśnia lub jego ścięgna w wyniku np. uderzenia w ścięgno lub bezpośrednio w sam mięsień
ODRUCHY SKÓRNE
* ruchy kończyn wywołane skurczami zginaczy - czyli odruchami skórnymi - mają duże znaczenie:
a) w odruchach unikania szkodliwego działania bodźców uszkadzających (nocyreceptorowych) i bólowych
b) podczas zwykłych czynności lokomocyjnych w czasie chodzenia lub biegania
* najważniejszy - odruch cofania (zgięcia, odruch bólowy)
* receptory - nocyreceptory (skórne receptory bólowe) umiejscowione na wolnych zakończeniach włókien Ad i C
* efektory - motoneurony a w mięśniach szkieletowych powodujących cofanie kończyny
* droga poli- (wielo-) synaptyczna
RECEPTORY - umożliwiają kontakt ze środowiskiem poprzez odbieranie z niego bodźców
Receptory (podział ze względu na lokalizację): Ø
1.eksteroceptory - odbierają bodźce czuciowe z zewnątrz (receptory dotyku, ucisku, bólu, temperatury)
2.proprioceptory - odpowiadają za czucie głębokie (z mięśni, więzadeł, stawów)
3.interoceptory - odbierają bodźce z wnętrza organizmu (chemoreceptory, baroreceptory, osmoreceptory)
4.teleceptory - odbierają wrażenia na odległość
Receptory (podział ze względu na typ energii, na które reagują receptory):
termoreceptory - bodźcem są zmiany temp
mechanoreceptory - reagują na czynniki mechaniczne
chemoreceptory - są czułe na czynniki chemiczne
fotoreceptory - bodźcem jest swiatlo
Każdy receptor jest wyspecjalizowany w odbiorze jednego szczególnego rodzaju bodźców, ale może odbierać też inne bodźce, jeżeli są odpowiednio silne.
Receptory czucia powierzchniowego i głębokiego:
* czucie powierzchniowe (skórne, eksteroceptywne) jest analogiczne z pojęciem zmysłu dotyku
* błony śluzowe i skóra odbierają bodźce cieplne, zimna, dotyku, ucisku, bólu, świądu i łaskotania.
Zmysł dotyku:
- zapewnia odebranie kształtu, wielkości, twardości i rodzaju powierzchni ciała stykającego się ze skórą
- zapewnia odczuwanie ucisku na skórę lub błonę śluzową
- anestezja - jt. brak czucia dotyku
- hiperestezja (przeczulica) - jt. nadmierne zwiększone czucie dotyku
Ciałka Vatera-Paciniego (ciałka blaszkowate):
- reagują na nacisk
- w tkance podskórnej, krezce, torebce stawowej i w narządach wewnętrznych
- składają się z blaszek równolegle ułożonych; do ciałka wnika włókno nerwowe zakończone kolbkami
Czucie bólu:
- odbierane jest przez wolne zakończenia nerwowe (rozproszone po całej skórze i w błonach łącznotkankowych)
- ból sygnalizuje uszkodzenie lub zagrożenie uszkodzeniem tkanki
Rejestracja świądu:
- mechanoreceptory C - zakończenia włókien nerwowych
- na pograniczu naskórka i skóry właściwej
PROCESY MÓZGOWE
Uczenie się jt. proces umożliwiający odpowiednie reagowanie w przyszłości na poznane już bodźce
* zapamiętywanie - jt. gromadzenie wiadomości o odebranych bodźcach
* pamięć - jt. nagromadzony już zasób wiadomości
Pamięć
* natychmiastowa (świeża):
trwa do kilkudziesięciu minut
związane z krążeniem impulsów nerwowych w międzymózgowiu
* trwała
związana z konsolidacją pamięci, który trwa od kilku do kilkudziesięciu minut
procuderalna (nieopisowa) - polega na nabywaniu wprawy, umiejętności
opisowa - związana zapamiętywaniem słów
Sen
związany z odpoczynkiem i regeneracją organizmu
redukcja świadomości, zmniejszenie napięcia mięśni, zwolnienie przemiany materii oraz akcji serca i częstości oddechów
Czuwanie
zależy od neuronów zlokalizowanych w rdzeniu przedłużonym, moście, śród- i międzymózgowiu
neurony te tworzą twór siatkowaty pobudzający
związane z aktywnością ukł. somatycznego
Fazy snu w zapisie EEG:
stan rozluźnienia (rytm α)
zasypianie (faza β) - szybkie ruchy gałek ocznych REM
sen płytki (faza γ)
sen umiarkowanie pogłębiony (γ)
sen głęboki (powolna fala γ w zapisie EEG)