Myślenie osób dorosłych

Myślenie osób dorosłych MYŚLENIE - ma Charakter ideacyjny i intelektualny a jego funkcją jest rozumienie świata i siebie. Dzięki myśleniu każdy z nas uświadamia sobie relacje, różnice, związki, zależności jakie zachodzą między przedmiotami i zjawiskami, jakie mają miejsce w środowisku, w którym Człowiek funkcjonuje. Termin Myślenie ma bardzo szeroki zakres i wiele znaczeń. Myślimy zarówno wtedy, gdy zastanawiamy się nad jakimś problemem jak i wówczas gdy przychodzą nam do głowy różne myśli, których Bieg jest luźny i nieuporządkowany. Taki „luźny�? Strumień myśli w psychologii nazywamy myśleniem asocjacyjnym, czyli skojarzeniowym. Przeciwstawnym rodzajem myślenia jest Myślenie ukierunkowane zmierzające do określonego celu i wyniku. Przejawia się ono przede wszystkim w procesie rozwiązywania problemów w życiu codziennym, podczas nauki czy też pacy zawodowej. Składnikami myślenia ukierunkowanego są rozmaite czynności umysłowe - operacje, które prowadzą Nas do rozwiązania zadania, a tym samym do poszerzenia naszej wiedzy o rzeczywistości. Operacje dokonywane w procesie myślenia są zarazem najwyższymi czynnościami poznawczymi, które umożliwiają optymalną regulację wzajemnych stosunków między człowiekiem a światem zewnętrznym. Myślenie stanowi charakterystyczną dla istot ludzkich formę odzwierciedlenia rzeczywistości w ich psychice. Swoistość myślenia jako procesu poznawczego polega na tym, że w odróżnieniu od wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń - odzwierciedlenie otaczającego świata dokonuje się w sposób pośredni. Charakterystyczną cechą myślenia jest odzwierciedlenie stosunków pomiędzy składnikami rzeczywistości : stosunki przestrzenne, funkcjonalne i logiczne. Inną cechą odróżniającą Myślenie od bezpośredniego poznawania rzeczywistości we wrażeniach i spostrzeżeniach jego uogólniony charakter. Czynności umysłowe umożliwiają nam odzwierciedlenie w świadomości nie tylko jednostkowych konkretnych przedmiotów, lecz także tego co jest typowe dla całej ich grupy. Dzięki posługiwaniu się w procesie myślenia symbolami i znakami nie zaś wyłącznie obrazami i wyobrażeniami nasze poznanie dotyczy ogólnych Cech wycinka rzeczywistości, jak również reguł i praw rządzących zjawiskami Różne rodzaje czynności umysłowych wykonywanych w procesie myślenia nazywamy operacjami umysłowymi. Najważniejsze operacje jakich dokonujemy w umyśle, aby dojść do rozwiązania określonego zadania to : Analiza, Synteza, porównywanie, Klasyfikacja, abstrahowanie i uogólnianie. Analiza i Synteza - są to dwie podstawowe operacje w każdym procesie myślenia. Analiza polega na rozkładaniu całości na jej części składowe, na wyodrębnieniu w przedmiocie jego elementów, własności i cech. Dokonując syntezy łączymy wyodrębnione w procesie analizy Składniki w jednolitą całość, ujmujemy je w ich wzajemnych proporcjach i zależnościach. Analiza i Synteza uzupełniają się wzajemnie. Porównywanie polega na wyszukiwaniu podobieństw i różnic pomiędzy przedmiotami lub pojęciami i sądami. Wyszukiwanie podobieństw i różnic pomiędzy przedmiotami jest podstawą ich klasyfikacji czyli podziału na grupy i podgrupy według jakiejś zasady. Abstrahowanie i uogólnianie są podstawą wytwarzanie się w umyśle różnorodnych pojęć. Abstrahowaniem lub procesem abstrakcji nazywamy czynność oddzielania w myśli różnych Cech, jakby odrywanie ich od konkretnego przedmiotu. Abstrakcja pozytywna - wyodrębnienie Cech istotnych dla danego pojęcia. Abstrakcja negatywna - polega na pominięciu Cech nieistotnych. Dla wytworzenia pojęcia oprócz abstrakcji należy dokonać uogólnienia tzn., ująć jako wspólne cechy przysługujące wszystkim egzemplarzom danego pojęcia, przedmiotom należącym do jego zakresu. Uogólnienie prowadzi nie tylko do kształtowania pojęcia, lecz również do wykrywania praw rządzących zjawiskami oraz do ujmowania typowych i powszechnych związków między nimi. Taki Charakter mają również prawa psychologiczne, np. Prawo indukcji procesów nerwowych. Elementarnymi składnikami myślenia są: 1.informacje-mogą nimi być Spostrzeżenia, Wyobraźnia, przypomnienia jak również pojęcia 2.operacje-elementarne transformacje umysłowe, łańcuch operacji doprowadza do wyniku końcowego 3.reguły-czyli to, co wpływa na uporządkowanie kolejnych operacji Myślenie podobnie jak każda inna czynność zmierza do celu. Wyniki myślenia są różnorodne np. ukształtowanie pojęcia, opracowanie trasy wycieczki, odkrycie nowego leku W zależności od Wartości wyniku myślenia dzieli się ono na kilka rodzajów: MYSLENIE PRODUKTYWNE-to tworzenie treści zupełnie nowych dla podmiotu. Wzbogaca wiedze człowieka o nieznane dotychczas tresci. Można podzielić je na: -twórcze- wynik tego myślenia jest nie tylko nowy dla podmiotu ale jest on też obiektywnie nowy dla ludzkości. Wzbogaca dotychczasowa wiedze nagromadzona przez pokolenia. -nietwórcze- jest myśleniem w którym Podmiot dochodzi do pewnych odkryć czy tez rozwiązań, które są dla niego Nowe ale nie są Nowe dla ludzkości. MYSLENIE REPRODUKTYWNE- polega na zastosowaniu uprzednio zdobytej wiedzy w nowych zadaniach .Na wykorzystaniu poznanych metod rozwiązywania zadań i problemów w nowych warunkach np. zastosowanie wzoru do zadań, przetłumaczenie tekstu z obcego języka. U osób dorosłych mogą zachodzić dalsze zmiany rozwojowe doskona¬lące myślenie. Polegają one na kształtowaniu się tak zwanych operacji metasystemowych i paradygmatycznych, dzięki któ¬rym możliwe jest nie tylko Organizowanie operacji w ramach jednego sys¬temu, ale także koordynowanie różnych systemów i relacji między nimi. Wzrasta też wówczas zdolność pojmowania rzeczywistości jako podlega¬jącej nieustannym zmianom i godzenia sprzeczności, co określa się mia¬nem myślenia dialektycznego. U dorosłych powszechne jest Zjawisko zróżnico¬wania sprawności intelektualnej w zależności od treściowej specyfiki aktywno¬ści. Przy rozwiązywaniu zadań związanych z wykonywaną pracą zawodową, pełnionymi rolami społecznymi czy swoimi zainteresowaniami, czyli w waż¬nych dla siebie obszarach aktywności, Ludzie funkcjonują często na znacznie wyższym poziomie Niż w innych zakresach. Badacze rozwoju człowieka do¬rosłego określają to mianem znawstwa, mistrzostwa lub ekspertywności Człowiek dorosły włącza często własne doświadczenia życiowe w procesy osobistej percepcji świata i w czynności myślenia tak, iż Staje się ono jakościowo odmienne od myślenia dzieci, młodzieży i młodych dorosłych. Z wiekiem Myślenie ludzi dorosłych Staje się kontekstualne, dialektyczne i metaforyczne. Rozwój poznawczy jednostki zależy jednak od treningu edukacyjnego i zawodowego, a Inteligencja operacyjna związana jest przede wszystkim z treściami należącymi do tych właśnie obszarów doświadczenia. Twórcy tej koncepcji przede wszystkim odrzucają Obraz człowieka reaktywnego, który jest całkowicie sterowany przez środowisko oraz wizerunek człowieka niedoskonałego, którym rządzą nieuświadomione i z Reguły sprzeczne siły motywacyjne. Jednocześnie zakładając, że Jednostka jest samodzielnym podmiotem przyjmującym postawę badawczą wobec rzeczywistości, która obserwuje świat, przewiduje, formułuje hipotezy, planuje, eksperymentuje i wnioskuje, która - zgodnie z posiadaną wiedzą - przystosowuje się do świata i kształtuje go. Rozwój intelektualny dorosłych opisywany jest w kategoriach myślenia postformalnego. Pojęcie myślenia postformalnego charakterystyczne jest dla neo- i postpiagetowskich koncepcji rozwoju poznawczego, powstałych w nurcie life-span psychology .Zostało ono wprowadzone w wyniku krytyki wobec poglądów Piageta - przede wszystkim tych, które dotyczyły adaptacyjnego charakteru operacji formalnych oraz rozwoju moralnego obejmującego Przedział czasowy: od narodzin do okresu dorastania włącznie. Później zmiany miały mieć już Charakter tylko ilościowy. Z jednej strony, wyniki badań wskazywały bowiem, że Ludzie dorośli (a więc ta Grupa wiekowa, która w koncepcji piagetowskiej miała już osiągnąć formalne stadium rozwoju poznawczego) od pewnego wieku osiągają coraz gorsze wyniki w testach myślenia formalnego; ich sądy logiczne wydawały się być uzależnione od treści argumentów. Z drugiej, dokonano teoretycznej krytyki stanowiska Piageta, mówiącego o tym, że Myślenie formalne jest najbardziej przystosowawcze, czyli najlepiej spośród wszystkich służy adaptacji do świata. Istnienie myślenia postformalnego miało być hipotezą zarówno wyjaśniającą niezgodne z koncepcją Piageta wyniki badań, jak i uzupełniającą teoretyczne rozważania o tym, jak Człowiek dorosły postrzega swoją rzeczywistość i w jaki sposób w niej funkcjonuje. Ten Rodzaj myślenia miałby bowiem ułatwiać poruszanie się w świecie relacji społecznych dzięki relatywizacji logiki, dokonującej się przez uwzględnianie kontekstu występowania danych treści. Ludzie dorośli mieliby więc posiadać zdolność myślenia abstrakcyjnego, ale nie w pełni stosować ją na co Dzień ze względu na jej nieadekwatność do rzeczywistości społecznej. Twórcy teorii neo- i postpiagetowskich podkreślali, że świat człowieka dorosłego składa się w dużej mierze z relacji interpersonalnych. Sprawia to, że występują w nim przede wszystkim problemy otwarte, czyli takie, do których zdefiniowania Potrzeba nieskończonej Liczby zmiennych i jednocześnie trudno jest oddzielić Dane niezbędne do rozwiązania danego problemu od danych mniej istotnych. Co więcej, rzeczywistość ma Charakter kontekstualno-dialektyczny, tzn. podlega nieustannym zmianom, można ją poznać tylko z pewnego punktu widzenia (tzn. nigdy obiektywnie), Wiedza na jej temat jest ze swej natury wewnętrznie sprzeczna.Myślenie postformalne ma Charakter relatywistycz¬ny, dialektyczny i metasystemowy. Relaty¬wizm w rozwiązywaniu problemów ujawnia się jako coraz pełniejsze zrozumienie subiek¬tywnego charakteru wiedzy i systemów war¬tości; jako Umiejętność ujmowania problemu w ramach różnych systemów odniesień; jako zdolność do konstruowania wielu równoważ¬nych rozwiązań; jako Umiejętność uwzględ¬niania różnych punktów widzenia innych osób. Myślenie relatywistyczne spełnia fun¬kcje adaptacyjne, umożliwia bowiem rozu¬mienie różnych systemów przekonań, kształ¬tuje świadomość własnych przekonań i za¬pewnia porozumienie się z innymi (Sinnot, 1984). Myśleniem dorosłych rządzą Zasady dia¬lektyczne. Dzięki temu dorosły może ujmo¬wać przeciwieństwa i tworzyć adekwatne re¬prezentacje ciągle zmieniającej się rzeczywi¬stości. Myślenie dialektyczne stanowi wy¬ższą formę rozwoju inteligencji. Operacje for¬malne stanowią konieczny, ale niewystarcza¬jący jego warunek (Basseches, 1984). Dorośli zdolni są nie tylko do rozwiązywa¬nia zadań zgodnie z logiką operacji formal¬nych, ale także zadań, które wymagają twór¬czej wyobraźni. Myślenie postformalne łączy się ze zdolnością do odkrywania problemów;są to problemy życia codziennego, problemy źle ustrukturowane (Ariin, 1984). Po opanowaniu myślenia formalnego mo¬gą się rozwinąć operacje systemowe (koordy¬nujące systemy operacji), metasystemowe (wprowadzające porządek między systemami w ramach nadrzędnej struktury) oraz para-dygmatyczne (tworzące strukturę zawierają¬cą wszystkie relacje między systemami). My¬ślenie postformalne porządkuje całe syste¬my i systemy systemów oraz prowadzi do ukształtowania nowej postaci umysłowej re¬prezentacji (Commons i in., 1990). Na Okres wczesnej dorosłości przypada, zdaniem Juana Pascual-Leone (1984), późne stadium formalne i stadium przeddialek-tyczne w rozwoju myślenia. Młody Człowiek (17-25 lat) rozszerza swoje schematy po¬znawcze o Elementy afektywno-osobowościowe i kształtuje wzory postępowania związane z uniezależnianiem się od rodziców, wyborem stylu życia, rozwijaniem ról właściwych dla swojej płci. W stadium przeddialektycz-nym (25-30 lat) rozwojowi podlega głównie świadomość i systemy w obrębie ego. Jed¬nostka jest świadoma złożoności codzien¬nych problemów życiowych, swego miejsca wśród ludzi. W wymienionych dwu stadiach Ludzie osiągają Szczyt swoich zdolności umy¬słowych w zakresie przetwarzania informacji. (Zdaniem Giselle Labouvie-Vief (1984), )Do rozwiązywania codziennych problemów nie wystarczają operacje formalne; oparte na nich Myślenie hipotetyczno-dedukcyjne nie może dłużej spełniać funkcji adaptacyjnych. Dorosły musi jak najlepiej wykorzystywać swoją wiedzę do rozwiązywania praktycznych problemów. Funkcję nadrzędnego systemu regulacyjnego spełnia Struktura Ja. Spośród wyróżnionych przez Labouvie-Vief etapów rozwoju intelektualnego (poziom presyste-mowy, intrasystemowy, intersystemowy i au¬tonomiczny) Na Okres dorosłości przypada poziom regulacji intersystemowych i autono-micznych. Poziom regulacji intersystemo¬wych pozwala jednostce zobaczyć siebie w kontekście związków z innymi, które wy¬magają ujawnienia swego Ja z uwzględnie¬niem punktu widzenia i spraw innych osób. Jednostka potrafi godzić ograniczenia kon¬kretnej rzeczywistości z wiedzą teoretyczną. Potrafi koordynować różne punkty widzenia, akceptować wzajemnie wykluczające się my¬śli. Podejmuje i rozwiązuje problemy otwarte, a jednocześnie napotyka trudności w rozwią-zywaniu zadań formalnych, wymagających jednoznacznej odpowiedzi. Przedstawione cechy myślenia umożli¬wiają dorosłym budowanie związ¬ków interpersonalnych, podejmowanie ról społecznych, rozwiązywanie problemów ży¬cia codziennego, właściwe ocenianie wyda¬rzeń życiowych.