AMONIAK

IDENTYFIKACJA

ZAGROŻENIA

Nazwa i synonimy:

polskie: amoniak

angielskie: ammonia

niemieckie: Ammoniak

francuskie: ammoniac

Nazwa wg IUPAC: ammonia

Wzór chemiczny: NH₃

Amoniak - substancja podstawowa

Klasyfikacja substancji: T; R: 10-23

Numer CAS: 7664-41-7

Numer ONZ (UN): 1005

Numer RTECS: BO0875000

Numer EWG (EINECS): 231-635-3

Klasyfikacja materiału:

- RID - kl. 2, Im 201, p. 2TC

- ADR - kl. 2, Im 2201, p. 2TC

- transport morski - kl. 2, IMDG kod - 2104

Oznakowanie środków transportu:

- pojazdy samochodowe - pomarańczowe, odblaskowe tablice ostrzegawcze

- wagony - nalepki ostrzegawcze nr 6.1 i nr 8

- cysterny - pomarańczowe tablice ostrzegawcze z numerami rozpoznawczymi 268/1005, nalepki ostrzegawcze nr 6.1 i nr 8

- wagony cysterny - pomarańczowe tablice ostrzegawcze z numerami rozpoznawczymi 268/1005, nalepki ostrzegawcze nr 6.1, nr 8 i nr 13

Oznakowanie opakowań transportowych: napis “UN 1005 AMONIAK", nalepki ostrzegawcze nr 6.1 i nr 8

Substancja łatwo palna, toksyczna. Działa toksycznie w przypadku narażenia drogą oddechową.

Szczególne zagrożenia

Toksyczny, łatwo palny gaz. W powietrzu pali się słabo, natomiast dobrze w tlenie. Pali się zielonkawym płomieniem. Jest Iżejszy od powietrza, gromadzi się w górnych partiach pomieszczeń. Zbiorniki z amoniakiem narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować.

Zalecenia ogólne

Zawiadomić otoczenie o awarii.

Usunąć z obszaru zagrożenia wszystkie osoby nie biorące udziału w likwidowaniu awarii; w razie potrzeby zarządzić ewakuację.

Wezwać Państwową Straż Pożarną i Policję Państwową.

Wyciek

Usunąć źródła zapłonu; unikać bezpośredniego kontaktu z uwalniającą się substancją; gaz rozcieńczać prądami wodnymi rozproszonymi; zabezpieczyć studzienki ściekowe; jeśli to możliwe, zlikwidować wyciek (zamknąć dopływ gazu, uszczelnić, uszkodzony pojemnik umieścić w hermetycznej komorze awaryjnej).

Uwaga: nie kierować strumienia wody bezpośrednio na miejsce wycieku.

POSTĘPOWANIE W WYPADKU ZATRUCIA

WŁASNOŚCI

Niezbędne leki: tlen, Atrovent w kapsułkach i deksametazon do inhalacji, hydrokortyzon, furosemid (amp.), leki przeciwbólowe (np. pyralgina).

Odtrutki: nie są znane.

ZATRUCIE INHALACYJNE

Pierwsza pomoc przedlekarska

Wynieść zatrutego z miejsca narażenia, ułożyć w wygodnej pozycji półleżącej lub siedzącej, zapewnić spokój i całkowity bezruch (zagrożenie obrzękiem płuc przy wysiłku), chronić przed utratą ciepła. Podawać tlen do oddychania. W razie uczucia “duszenia się”, niemożności mówienia, świszczącego oddechu, podać Atrovent z kapsułki do wdychania. Natychmiast wezwać lekarza.

SKAŻENIE SKÓRY

Pierwsza pomoc przedlekarska

Zmywać obficie bieżącą chłodną wodą, jednocześnie zdejmując ostrożnie odzież ze względu na możliwość głębokich uszkodzeń oblanej skóry. Nie stosować środków zobojętniających (zakwaszających). Na oparzenia założyć jałowy opatrunek. Skórę odmrożoną (“zbielałą”) polewać chłodną (!) wodą (z kranu) lub moczyć w zimnej wodzie (np. ręce). Po zaróżowieniu odmrożonej skóry założyć jałowy opatrunek.

SKAŻENIE OCZU

Pierwsza pomoc przedlekarska

Oczy płukać obficie chłodną wodą co najmniej 15 minut.

Uwaga: osoby narażone na skażenie oczu powinny być pouczone o konieczności i sposobie ich natychmiastowego płukania.

ZATRUCIE DROGĄ POKARMOWĄ

Pierwsza pomoc przedlekarska

Nie wywoływać wymiotów. Podać do picia białka jaj kurzych, mleko. Nie podawać niczego innego doustnie. Wezwać natychmiast lekarza.

Właściwości podstawowe

Masa cząsteczkowa: 17,031

Stan skupienia w temp. 20°C: gaz

Barwa: bezbarwny

Zapach: ostry, charakterystyczny

Temperatura topnienia (1013 hPa): -77,7°C

Temperatura wrzenia (1013 hPa): -33,35°C

Produkty spalania: woda, azot, tlenki azotu.

Jest stabilny chemicznie. W niewielkim stopniu dysocjuje w temperaturze 840-930°C. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, tworząc alkaliczne roztwory. Jest aktywny chemicznie. Stwarza zagrożenie pożarem i/lub wybuchem w reakcjach z: acetaldehydem, akroleiną, trójfluorkiem boru, bromem, chlorem, kwasem chlorowym, trójfluorkiem chloru, chloranami, chlorosilanem, tlenkiem etylenu, fluorem, bromowodorem, kwasem podchlorawym, jodem, kwasem azotowym, dwutlenkiem azotu, trójchlorkiem azotu, chlorkiem nitrozylu, pięciotlenkiem fosforu, kwasem pikrynowym, fosforem i fosforowodorem, arsenowodorem, antymonowodorem, sodem, dwuchlorkiem siarki. Amoniak, szczególnie w obecności wilgoci, atakuje miedź, cynk, cynę i ich stopy.

Objawy zatrucia ostrego: w postaci gazu i par wywołuje ból i łzawienie oczu, zaczerwienienie spojówek, obrzęk i skurcz powiek, kaszel, ból gardła, chrypkę, ślinotok, mdłości, wymioty, ból za mostkiem, duszność. Może wystąpić obrzęk krtani z uczuciem duszenia, skurcz oskrzeli, zatrzymanie oddechu, obrzęk płuc. Następstwem bezpośrednim zatrucia może być ostre zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc oraz zwłóknienie tkanki płucnej z ciężką niewydolnością oddechową. Kontakt skóry z gazem, mgłą lub roztworem amoniaku powoduje oparzenie chemiczne z głębokimi owrzodzeniami. Ciekły amoniak wywołuje odmrożenia skóry. Skażenie oczu gazem, parami lub roztworem wywołuje ból i ostry stan zapalny, owrzodzenie rogówki; może nastąpić martwica gałki ocznej, ślepota. Drogą pokarmową powoduje oparzenie błony śluzowej jamy ustnej, gardła, przełyku, ból brzucha z ryzykiem powikłań i zagrożeniem życia.

Objawy zatrucia przewlekłego: podrażnienie błon śluzowych górnych dróg oddechowych, oczu i stany zapalne skóry, przewlekłe zapalenie oskrzeli.

amoniak, NH3 - bezbarwny gaz o charakterystycznym, przenikliwym zapachu, doskonale rozpuszczalny w wodzie (do 25%). Pod względem reaktywności chemicznej przypomina potasowce, ale nagryza miedź; jest toksyczny, atakuje błony śluzowe i oczy (może oślepić!).

W przyrodzie powstaje podczas gnicia substancji białkowych; przemysłowo produkuje się go bezpośrednio z azotu i wodoru wobec katalizatorów w temp. 400-600°C pod ciśnieniem 100-1000 at; pewne jego ilości powstają podczas odgazowywania węgla. A. stosuje się jako czynnik chłodzący w urządzeniach chłodniczych, przede wszystkim zaś jako bardzo ważny surowiec przemysłu chemicznego do przerobu na kwas azotowy, nawozy sztuczne; materiały wybuchowe, na mocznik (nawóz sztuczny i surowiec do produkcji tworzyw sztucznych - aminoplastów); stanowi surowiec pomocniczy w produkcji sody (amoniakalnej).