c.d.

• Ekspeiy menty wy kazały również, że

wy stąpienie określonych doświadczeń

społecznych we wczesnych okresach

ży cia jest niezbędne dla kształtowania się

emocji (uznawanych poprzednio za

w rodzone) i idących z nimi w parze

zachowań

Ad .2

Możliwości działania

• Stan zdrow ia i spraw ność fizyczna

• Cechy ukI. Nerwowego

• Osiągnięty już poziom rozw oju

2. Preferencje

Wnioski

• Dojrzewanie to ważny czynnik w rozwoju

¦ Wiele reakcji pojawia się spontanicznie

bez ćwiczenia przez otoczenie, ale dla

pierwszego pojawienia się specyficznych

czynności sensomotorycznych potrzebna

jest pewna ilość ćwiczeń

Chromosomopatie

Zakłóceniu ulega:

•Ogólna liczba garnituru chromosomów

• Parz\ stośe chromosomów

* Budów a chromosomów

Czynniki rozwoju

• Działanie na przedmiotach i obcowanie

dorosłymi (L.S.Wygotski)

2. Myślenie przedoperac\jne (2-7

lat)

Zdolność wewnętrznego przedstaw lama

śis lata zew netrznego za pomocą s> mbolh

które zacz>fiaja reprezentować przcdnuot\

4.Operacje formalne

(11-16 lat)

• Rozumowanie opiera się na opisach słownych

• Myślenie podporządkowuje się prawom logiczno-

ma tema tycznym

• Rozwija się myślenie hipotetyczno-dedukcyjnego

(osiągalny staje się świat potencjalny, nie poznany

zmvslowo. kreowany, antycypowany)

• Kształtuje się tożsamość podmiotu, jego

światopogląd i koncepcja przyszłości

E.Hurlock

i Zainteresowanie czynnością

: Długość czasu w jakim przejaw ia się

zainteresowanie

YV\niki jakie dziecko osiąga przez

ćwiczenie

Dojrzewanie dostarcza podstaw do

uczenia sie. ale - bez uczenia sie w

wyniku samego dojrzew ania - rozwój me

bvlbv możliww

Trzy działy psychologii rozwojowej

Psychologia filogenetyczna

Psychologia ontogenetyczna

Psychologia antropogenetyczna

r Prawo biogenetyczne E Haeckela

(1866)

• Indywidualny rozwój organizmu

(ontogeneza) jest powtórzeniem w skrócie

rozwoju gatunkowego (filogeneza)

c.d. interpretacja

Wiele czynności zależy początkowo od

ośrodków podkorowych. Stopniowo

kontrola przesuwa się do wyższych

ośrodków mózgowych. Ćwiczenie ma mały

wpl\TV na czynności, dopóki nie są one

dobrze reprezentow ane w wyższych

ośrodkach.

3. Operacje konkretne

(7-11 lat)

• Dziecko rozwija system poznawczy za

pomocą struktur logiczno-

matematycznych.

• Opanowuje działania arytmetyczne,

mierzenie, relacje między klasami i

zbiorami oraz pojęcia przestrzenne

• Przyswaja zasadę ilości, masy i objętości

c.d.

• Specjalne ćwiczenie jest skuteczne wq

zmienianiu tempa rozwoju tylko wtedy

gdy zależą od wyższych ośrodków

korowy cli

• Skuteczność ćw iczenia jest

proporcjonalna do stopnia dojrzałości

odpowiednich mechanizmów

Inaczej mówiąc:

Dojrzewanie odgrywa większą rolę w

kształtowaniu niższych funkcji mózgowy ch,

niż w kształtowaniu funkcji “wyższych.

Akomodacja

Dostosowanie struktury schematów

poznawczych do nowych danych lub

s\tuacji środowiskowych

Gem wpływają też na społeczne efekty cech

wrodzonych! M.McGue.

D Lykken)

Przebadano 1500 par bliźniąt.

Wynik: jeśli jedno z bliźniąt dwujajowych się

rozwiodło to prawdopodobieństwo rozwodu

drugiego wzrosło o 1.6.

Jeśli rozwodzi się jedno z bliźniąt jednoj aj owych

praw dopodobieństw o rozwodu drugiego w zrasta

5.5 razv

Rozwój takich czynności jak skakanie,

wspinanie się na schody - zależy od

dojrzewania dlatego ćw iczenie przed

osiągnięciem dojrzałości jest mało

skuteczne.

Fazy rozwoju (J.Piaget)

ł.Okres sensomoton czn\ (0-2 r.ż)

• Pojęcie stałości przedmiotu

• Poczucie własnej tożsamości

• Skuteczność działania

• Prz\ cz\ nowość zjawisk

Początki psychologii rozwojowej

i Utworzenie pierwszego laboratorium

psychologicznego przez W, Wundta w

IS79 r. w Lipsku

Rozwój nauk przyrodniczych

• Teoria ewolucji (K.Darwin)

aTeneum

m <ZKU1A U-nSZA.

• Jednocześnie dziecko poznaje skutki

swojej działalności oraz zależność

osiągnięć od sposobów i warunków

działania

¦ Działalność uczy umiejętności

orientowania się w św iecie (radzenia

sobie) i opanowywania go

c.d.

Bliźnięta jednojajowe są bardziej do siebie

podobne niż dwujajowe pod względem

ekstrawersji i neurotyzmu - tu gem mają

znaczenie

A.Gesell i H.Thompson

Eksperyment z bliźniaczkami (46 tyg.)

Dziedziczność czy środowisko-

nowsze ujęcie

• Przejawy zachowania - to wynik

w spóldzialania organizmu i środow iska

• Predyspozycje genowe (genoty p) nie mają

absolutnego wpływu na rozwój; geny

determinują potencjalne możliwości

rozwoju cech i zdolności

I Możliwości działania

: Wymagania środowiskowe

Wzorce środow iskowe

Zadania psychologii rozwojowej

• Badanie jak przebiega i czym sic

charaktery zuje proces rozwoju

psychicznego

• Badanie prawidłowości powstawania i

rozwoju procesów psychiczny ch i

trwałych właściwości umysłu, charakteru i

osobow ości

• Badanie w jakich warunkach i pod

wpływem jakich czynników kształtuje sic

stopniowo czynności dziecka

Typ środowiska lokalnego

Stopień urbanizacji

Dostępność środków rekreacji, sportu

kultury

Charakter otoczenia sąsiedzkiego

• Specjalne ćwiczenie ma bardzo mal>

wphw na rozwój prostych czynności

filogenetycznych

• Specjalne ćw iczenie ma wy raźny wpływ

na rozwój reakcji ontogenetycznych

Zmiany rozwojowe to wynik:

• Aktywnego gromadzenia dośw iadczeń

• Wzbogacania wiadomości

• Nab\wania nawy ków i umiejętności

(S.L.Rubinsztcjn)

Pierwsze koncepcje rozwoju

Nat\wistyczna (biologistyczna)

(GS.Hall. W. Stern)

2. Środowiskowa (socj ologic zna.

empiryczna, enwironmentalistyczna)

(J.Watson)

Asymilacja

Włączanie w struktury organizmu nowych

informacji naphwających ze środowiska

rozwojowego

Czynniki wpływające na aktywność

(c.<±)

Warunki zew nętrzne

Warunki wewnętrzne

c.cl.

• Dziedziczność i środow isko nic są

przeciwstawne ani niezależne - to aspekty

tego samego procesu rozwojowego

• O kierunku procesu rozwoju decyduje

interakcja między różn\ mi cz> nnikami ( a

nie każdy z nich oddzielnie)

Thomas Bouchard (1979)

Mimiesockie Studium Bliźniąt

Czynniki wpływające na rozwój

poznam czy (J.Pia^et ł

DoirZiTA arnc

c.d

* Badanie praw rządzących rozwojem czyli

przekształcaniem się. doskonaleniem

psychiki dziecka

Hipoteza Harlowa

Istotną rolę w kształtowaniu więzi

emocjonalnej z matką odgr\A\a bezpośredni

kontakt dotvkowv

Przyczyny

• Wick

• Szkodliwe warunki prac\

• Praca w w\sokich temperaturach i

szkodliw\ch warunkach ehcirucznvch

• Niedoboo pokarmowe

aTeneum

m 7XOH WZSZA

Aktywność

• Motor rozwoju

• Podstawowa ludzka potrzeba

• To siła uruchamiająca dalszy rozwój

struktury

Psychologia zachodnia

Rozwój to ciąg zmian prowadzący do

wy ższego stopnia zróżnicow ania struktury i

funkcji organizmu, do coraz większej

złożoności całego systemu, czego wynikiem

jest zróżnicowanie zachowania się.

uwarunkowanego coraz większą liczbą

czynników

• Działając dziecko uczy się poznawać

świat oraz w sposób celowy i świadomy

go przekształcać

• Celem rozwoju umysłu jest poznanie

warunków b\ tu i wykształcenie

rozumnych sposobów działania

Okresy krytyczne

Okres optymalnej podatności na określone

bodźce

Okresy sensytywne

D.Hebb

Przykład \ trwałego prz> w iazania zwierząt

do człowieka (gęsi. świnki morskie, owce.

kozice, samy. jelenie. szympans>)

Metody wychowania, a rezultaty w średnim

dzieciństwie i okresie dorastania

Aotorrts trwaj

• J&

Wr^oiar knaippiracfc

pozsarwczr i spoltezr

Wwula iiiiw i ¦ i dnrfrwikr

Srrdj*r

Anterrtarm

• Szwecja - ok. 25 tys. bliźniąt dorosłych i

99 identy cznych i 200 dwujajowych-

rozdzielonych przy urodzeniu - z czego

przebadano 13 tys. par.

• Finlandia-7 ty s. par

• Australia-3810 par

Teoria konwergencji W.Sterna

Stara się przezwyciężyć przeciwieństwa

między natywizmem i empiryzmem

Uczenie się i dojrzewanie

• Są ze sobą splecione.

Pewien stopień dojrzałości jest niezbędny

aby nastąpiło uczenie się.

• Uczenie się umożliwia dalsze

dojrzewanie.

J.Piaget

Rozwój to proces konstmowania struktur

umysłowych w trakcie interakcji człowieka

z otaczającym św iatem

Jan Henryk Pestalozzi (1746-1827)

• Twórca podwalin nowoczesnego nauczania

początkowego

* Założyciel szkoły w której wypróbo wywal

system nauczania i wychowania sprzyjający

rozwojowi aktywności i twórczości dziecięcej

imprinting

Polega na

• uczeniu sic poprzez naśladownictwo.

• które pojawia sie bardzo wcześnie.

• trwa bardzo krótko.

• a daje trwale efekt\ determinując w duż\

stopniu dalsze społeczne zachowanie sie

c.d.

Prawdopodobieństwo rozwodu w ok. 50%

Działanie i myślenie (S.Szuman)

• Uświadomienie sobie przez dziecko

elementów działania powoduje, że

działalność staje się św iadoma, rozumna

• Dzięki tej świadomej działalności dziecko

zdob\^va orientację w rzeczywistości,

odzwierciedlając ją i poznając świat

obiektywny, który na nie oddziałuje

3. Rodzaj szkoły

• Wyposażenie w pomoce naukowe

• Warunki lokalowe.

• Poziom pracy dydaktyczno-

wychowawczej.

• Tradycje

G.Stanley Hall

(1844-1924)

Atawizm - pozostałości po zwierzęcych

przodkach człowieka

Frvdervk Wilchelm Froebel

• Prekursor wychowania przedszkolnego

• Docenił wychowawcze znaczenie zabaw

• Podkreślał role harmonijnej atmosfery

domu rodzinnego w rozwoju

• Wskazywał na współdziałanie i związki

uczuciowe dziecka z matka

Co stanowi druuie 50% ?

• Odrębne - własne, jednostkowe -

doświadczenia dziecka

• Interakcje z rodzicami ( a nie sami

rodzice)

• Wpływy rów ieśnicze

• Wpływy kulturowe=

Serdeczny kontakt z innymi

Postawa ekonomiczna

Postawa religijna

wartość np. pieniądz

wartość np. życie w zgodzie z

nauką Kościoła

Postawa społeczna

Postawa polityczna

wartość np. działalność

prospołeczna

wartość np. kariera polityczna

Długotrwale konsekw encje prz\^\ iazania

bezpiecznego (Bee.2004)

• Większa towarzyskość,pozytywne

nastawienie do przyjaciókmmejsza

zależność od nauczycieluiiniejsza

agresywność i kłótliwość,większa empatia

,większa dojrzałość emocjonalna, wyższe

poczucie własnej wartości

Zachow ania opiekuna a jakość przywiązania

(Amswoith.Bowlby.Klein. 1995)

• 1 Bezpieczne-opiekun konsekwentnie i

szybko odpowiada na plącz dziecka,dużo

bliskich, fizycznych kontaktów,branie na

ręce, przytulanie,bliskie trzymanie

dziecka,dużo kontaktu wzrokowego

„twarzą w twarz'.(67%)

istnienie

Poszerzanie własnej osobowości

por. też Pąchalska (2009)

Przeciążanie bezpieczne

• Dziecko traktu je opiekuna jako

„bezpieczna bazę”.mało płacze.rzadko

reaguje protestem na oddalenie się

opiekuna.chętrue eksploaije

środowisko.co jakiś czas nawiązuje

kontakt wzrokowy.gdy opiekun odchodzi-

płacze jest napięte, nie eksploruje

otoczenia a gdy wraca wita go z radością

Ońmadczcnia Harfowa

Czynniki rozwoju

aTeneum

Odziedziczone i wrodzone zadatki

anatomiczno-fizjologiczne

: Aktywność własna

Środowisko

4 wychowanie

„Cherlawe karły" - Gardner (1972

cyt. za Zimbardo 2003)

Brak kontaktu

emocjonalnego

SYNDROM

•niepokój,

•przygnębienie,

•opóźnienie rozwoju fizycznego,

•bezsenność,

•niski wzrost

karłowatość deprywacyjna rozumiana

jako fizyczne następstwo deprywacji

emocjonalnej.

c.d.

• Motorem rozwoju jest walka

przeciwieństw

• Rozwój to zmiany ilościowe i jakościowe

• Rozwój to powstawanie w toku działania i

poznania nowych, wyższych form

odzwierciedlenia rzeczywistości

doświadczenia wczesnodziecięce

Ad.2

Możliwości działania

• Stan zdrowia i sprawność fizyczna

• Cechy ukł. Nerwowego

• Osiągniętyjuż poziom rozwoju

2. Preferencje

Wczesne doświadczenia emocjonalne

a dojrzała osobowość (Allport. 1961)

Fazy rozwoju potrzeby kontaktu

emocjonalnego (Obuchowski2002)

I. 3-6 m.ż. kontakt biologiczny

II. 6-18 m. ż. s>ntonia właściwa

HI. 3-6/7 r.ż. wielokieninkowość potrzeb}

IV. 6/7-16/17r.ż ukienmkowana potrzeba kontaktu

grupie rówieśniczej

Teoria prrv w ta/ama

Tworzenie sic więzi emocjonalnej

()biekt\ w i/acja samego siebie

Bezpieczni-łatwe zbliżanie mc do innych. swoboda »

polee*mui n.i lilii' oh i Miii v cli i u sobie. hr.ik Icku przed 'rzuceniem i z1!

nłiskoscu

» odimim swoje /wi.i/ki |.iko cieple, pełne /auloma i wsparcia rodkredJM

ml' nint»s. i>im> |)<ijsi,ii\()tv<i ceche zwia/ku wierzą w iiiiIons. romani' c/na i

dhieonrw.iłe u*.żucie

* I iiikapic'-niepc"nosc ud' inni >a zb\l blisko brak zaufania Jo inn\ch.

niemożność polcŁ*am.i iki nich Inni oc/eku/.i więcej mf\mnosci niz om

imj/.i|.i /;i komfortowa

i >pi>ui.i swoje /"ij/_ki jako m.ilo cieple nulo .mj.izuf.ice ciiiocjoiuliiic

iiw.i/.i/.l A- nulosc 'l.ihiue .1 rom.iiise istnieją i' lid w (Uniach

Lękowv-Osob\ te uwa/aja. ze inni JuJzic zbliżają sic do mch niechętnie .1

ciici.i]'Iw nb> fekoniaki' lwi' bhzsze Czesio >ic nurt" 13. ze partner mc

kivlui ich naprawdę lub. że mc zostanie z nimi Jlu/c|

( lice bardzo zbliZw się do partnera .1 lo co odstrasza. Ludzie ci onisuia zw u Ja

i.iko w'pełnione ubscsia 1 namiętności;) 1 sklmuie sj do s/ibkicso 1

be/kr\ i'czneęo zakochiwania >.e Charaktcn /u,j kochanko* »3ko mc"odm h

zauiam.i 1 iuc (M)iihkiw cli - ¦

Przywiązanie nie dające poczucia

bezpieczeństwa

• opiekun me odczytuje intencji

dziecka,które często szuka z nim

kontaktu lecz on pojawia się zbyt późno

gdy dziecko już bardzo plącze. Kontakty

fizyczne nieadekwatne do potrzeb( silne

łaskotanie jako uspokojenie).

Tworzenie się więzi emocjonalnej

Bowiby J. (1979)

Tw orzenie się w ięzi emocjonalnej niemow lęcia z

głównym opiekunem lub z romantycznym

kochankiem zależ} od:

naturalnej tendencji do bliskości np.

poprzez kojący doty k

- responsyMtwści (wzajemności) opiekuna

wobec zabiegów niemow lęcia (partnera) o bliskość

- zdolności opiekuna (partnera) do udzielania • /

pocieszania w potrzebie [tbezpieczna

Realistyczny stosunek do życia

realistyczny

stosunek do życia

Przywiązanie nie dające poczucia

bezpieczeństwa

• 2.Unikające-dziecko eksploruje

otoczenie.dużo płacze nawet przy

opiekunie.trudno je uspokoić.

po wyjściu opiekuna małe napięcie a po powrocie

unikanie go.(20%)

• S.Lękowy-eksploruje.dużo płacze,

kurczowo trzyma się opiekuna a po jego

wyjściu trudno się uspakajaj 13%)

Obiektywizacja samego siebie

John Bowlby (1907 - 1990)

teoria przywiązania

analiza i doświadczanego przez

niemowlęta rozdzielone ze swoimi rodzicami,

odrzucenie klasycznego psychoanalitycznego

i Pawlowowskiego modelu przedstawiającego

więzi emocjonalne jako wtórne efekty

karmienia

przyw iązanie powstaje w 1 r.ż.

prA \ \i;,uii. - szczególna wież uczuciowa daiaca dziecku

poczucie bezpieczeństwa, która stanowi pierwotna (nie

Bezpieczny-latw c zbliżanie się Jo innych, swoboda u możliwości

G ulegania ńa innvch i innvch ria sobie, brak lęku przed porzuceniem i przed

iskością.

Osoby opisują swoje związki jako cieple, pełne zaufania i wsparcia. Podkreślają

intymność jako podstawową cechę związku, wierzą w nnlosc romantyczna i

długotrwale uczucie.

I nikający-niepewnosc gdy inni są zbyt blisko, brak zaufania Jo innych,

niemożność polegania na nich. Inni oczekują więcej intymności niż oni

uważają za komfortow ą

Opisują sw o je związki jako mało cieple, mało angażujące emocjonalnie,

uważają, że miłość słabnie a romanse istnieją tylko w filmach.

Lękowv-Osobv te uważaj a. że inni ludzie zbliżają się do nich niechętnie a

elicialvbv ab\ te kontakty były bliższe. Często się martwią, że partner me

kocha ich naprawdę lub. że nie zostanie z tiinii dłużej

Chce bardzo zbliż\ ć się do partnera a to go odstrasza. Ludzie ci opisują zw iązki

jako w \ pełnione ołisesia i namiętnością Tsklonne są do szybkiego i

bezkrytycznego zakochiw ania się. Charakteryzują kochanków jako niegodny ch

zaufania i nic~pomocnych

Dialektyczna teoria rozwoju

• Psychika jest funkcją wysoko

zorganizowanej materii

• Rozwój psychiki jest wtórny w stosunku

do rozwoju struktury i funkcji układu

nerwowego

Cześć I

Wczesne doświadczenia emocjonalne

a dojrzała osobowość

Porzucone dzieci

1750 1915 1942 1946 1950-1952 1464 1972

• dzieci w domach porzuconych

* dzieci oddawane do szpitali

• badania na NYU wpływ zabrania dzieci z domu rodzinnego l

umieszczenia ich w szpitalu na długie leczenie

* dzieci II wo|ny iwiatowej

dzieci wojny w Korei

dzieci wojny w Wietnamie

Badania Gardnera

bJeiben —- pozostać

blieb

gebłieben

greifen — chwytać

griff

gegrłffen

leiden — cierpieć

gelitten

pfeifen — gwizdać

pfiff

gepfiffen

schneiden — ciąć

schnitt

geschnitten

schreiben — pisać

schrieb

geschrieben

scbreien — krzyczeć

schrie

geschrieen

steigen — wspinać się

stieg

gestiegen

streiten — kłócić się

stritt

gestritten

verzeihen — przebaczyć

verzieh

verziehen

biegen — zginać

bog

gebogen

bicten — ofiarować

bot

geboten

heben — podnieść

hob

gehoben

kriechcn — pełzać

kr och

gekrochen

riechen — pachnąć

roch

gerochen

schieben — posuwać

schob

geschoben

schlieBen — zamykać

schloB

geschloBen

verdrieBen — zmartwić się

verdroS

verdroBen

verłleren — zgubić

verlor

verloren

stehen — stać

stand

gestanden

3 grupa

Do trzeciej grupy należą czasowniki, które

w bezokoliczniku, czasie

szlym niedokonanym, i imiesłowie

czasu przeszłego

mają różne samogłoski rd:

Infinitiv 1

mperfekt

Partizip Perfe

erschrecken — przestraszyć

erschrak

erschrocken

helfen — pomagać

half

gehoifen

nehmen — wziąć, brać

na km

genommen

treffen — spotkać

traf

getroffen

sprechen — mówić

sprach

gesprochen

werfen — rzucać

warf

geworfen

finden — znaleźć

fand

gefunden

slngen — śpiewać

sang

gesungen

sinken — upadać

sank

gesunken

springen — skakać

sprang

gesprungen

trinken — pić

trank

getrunken

bitten — prosić

bat

gebeten

liegen — leżeć

lag

gelegen

sitzen — siedzieć

saB

gesessen

gchen — iść

gtog

gegangen

mussen

sollen

wollen

muBte

solltc

wollte

RemiiDl

gosollt

gewollt

geben — dać

gab

gegoben

geschehen — zdarzyć się

geschah

geschehen

essen — jeść

aB

gcgessen

lesen — czytać

las

gelesen

sehen — widzieć

sah

gesehen

treten — stąpać, wejść

trat

getreten

backen — piec

buk

gebacken

fahren — jechać

fuhr

gefahren

schlagen — bić, uderzyć

schlug

geschlagen

wachsen — rosnąć

wuchs

gewachsen

waschen — umyć się

wusch

gewaschcn

stoBen — pchać

stieB

gcstoBen

lassen — pozostawić

lieB

gelassen

schlafen — spać

schlief

geschlafen

braten — piec

briet

gebraten

fangen — chybić

fing

gefangen

hal ten — trzymać

hielt

gehalten

laufen — biec

lief

gelaufen

rufen — wołać

rief

gerufen

kommen — przyjść

kam

gekommen

haben

hatte

gehabt

brennen

brannte

gebrannt

kennen

kannte

gekannt

nennen

nannte

genannt

rennen

rannte

gerannt

senden

sandte

gesandt

wenden

wandte

gewandt

wissen

wuBte

gewuBt

brlngen

brachte

gebracht

denken

dachte

gedacht

kOnnen konnte gekonnt

mOgen mochte gemocht

dttrfen durfte gedurft

beginnen

begann

bat begonnen

bittcn

bat

bat gebeten

bleiben

blieb

ist geblieben

brlngen

brachte

hat gebracht

denken

dachte

Hat gedacht

essen

aft

hat gegessen

fahren

fuhr

ist gefahren

fali en

fiel

st gefallen

finden

fand

hat gefunden

fliegen

flog

ist gefiogen

geben

gab

hat gegeben

gefallen

gefiel

hat gefallen

gehen

ging

ist gegangen

halten

hielt

hat gehalten

kennen

kannte

hat gekannt

kommen

kam

ist gekommen

lassen

lieft

hat gelassen

liegen

łag

hat gelegen

nehmen

nahm

hat genommen

rufen

rief

hat gerufen

schlafen

schlief

hat geschlafen

schreiben

schrieb

hat geschrieben

sehen

sah

hat gesehen

sitzen

saft

hat gesessen

sprechen

sprach

hat gesprochen

stehen

stand

hat gęsta nden

Hat getroffen

hat getrunken

tat

hal getan

hat verstanden

hat vorgeschlagen