Okres Prenatalny- synteza
Okres prenatalny dzieli się na trzy fazy:
Faza zygoty (jaja płodowego) trwa od zapłodnienia do 2 tygodni-wszczepienie się (implantacja) zygoty w wewnętrzną ściankę macicy ok. 10 dnia po zapłodnieniu; Zachodzą intensywne podziały komórkowe niektóre tworzą masę wewnętrzną, z której powstanie EMBRION, inne tworzą masę zewnętrzną, z której powstaną STRUKTURY PODTRZYMUJĄCE EMBRION. Cały ten proces zagnieżdżenia trwa około tygodnia. W momencie zakończenia okresu zygoty, zapłodniona komórka jajowa jest całkowicie zamknięta w ścianie macicy.
Faza embrionalna- trwa od zagnieżdżenia do wytworzenia się łożyska (2 - 8 tygodnia). Na początku tej fazy wewnętrzna masa komórek różnicuje się, tworząc listki zarodkowe. To z nich powstają wszystkie struktury ciała. Na początku powstają dwa listki zarodkowe: endoderma i ektoderma. Z entodermy, a właściwie z komórek składających się na nią powstają gruczoły i organy wewnętrzne. Z komórek ektodermy tworzą się te części ciała, które będą miały kontakt ze światem zewnętrznym, to jest: układ nerwowy, sensoryczne części oka, nosa, uch, włosów, skóry. Dopiero potem, powstaje trzeci listek umiejscowiony pomiędzy endodermą a ektodermą. Jest nim mezoderma. Z komórek mezodermy powstają: mięśnie, chrząstki, kości, narządy płciowe, niektóre gruczoły, serce. Pod koniec 3 tygodnia zaczyna funkcjonować zaczątek układu krwionośnego, okres intensywnej organogenezy (tworzenie się podstawowych narządów). Zmiany w masie komórek zewnętrznych, ukształtowanie się trzech systemów podtrzymujących embrion - Ukształtowanie się worka owodniowego, łożyska i pępowiny. Pod koniec 4 tygodnia embrion ma nieco wygięty kształt, ma 2, 54 mm, w okolicach nierozwiniętych jeszcze nóżek i rączek tworzą się małe wyrostki. W 7 tygodniu zauważalny jest jeszcze szybszy rozwój kończyn. Pod koniec okresu embrionalnego, twarz dziecka coraz bardziej jest podobna do twarzy ludzkiej. Głowa jest nieproporcjonalna do reszty. Stanowi około połowy embriona. W tym okresie otwierają się oczy, choć nie na długo, bo potem tworzą się powieki, które je zakryją. Inna charakterystyczną rzeczą jest zaniknięcie ogona, a oczy, uszy i palce u ręki są coraz bardziej rozpoznawalne. Łożysko składa się z tkanek embriona i matki. To dzięki niemu jest możliwa wymiana pożywienia, tlenu i wszelkich odpadów. Łożysko jest złączone z macicą poprzez sznur pępowinowy, czyli przewód złożony z tkanek i naczyń krwionośnych. Sznur pępowinowy umożliwia wymianę materiałów pomiędzy matką a embrionem. Zawiera naczynia krwionośne, które umożliwiają transport.
Faza płodowa- trwa od wytworzenia się łożyska do porodu ( 9 do 40 tygodnia). W tym czasie następuje przyrost wagi, dalszy rozwój narządów. W 9 tygodniu waga płodu wynosi około 5,6 g, a długość szacuje się na 50, 8 mm. W tym czasie zmieniają się proporcje głowy w stosunku do reszty ciała. W 12 tygodniu można określić płeć dziecka, głowa stanowi połowę wielkości płodu, w 16 tygodniu matka wyczuwa pierwsze ruchy płodu; wykształcają się uszy, 20 tydzień - porost włosów; głowa to 1/3 długości ciała, pojawia się odruch ssania. W 24 tygodniu kształtują się oczy (zamknięte), powstają paznokcie, zdolność do samodzielnego oddychania. Układ nerwowy, krwionośny i oddechowy jest na tyle rozwinięte w 24 tygodniu by utrzymać się przy życiu. Między 29, a 40 tygodniem w dużym tempie powstają połączenia nerwowe. Około 4 miesiąca tworzą się opuszki palców i paznokcie. Pojawiają się także włosy, a ciało jest bardziej proste, głównie dzięki rozrostowi kości. Wraz ze zmianami zewnętrznymi powstają zmiany wewnętrzne. Następuje jakościowy rozwój mózgu. W 5 miesiącu życia płodu występuje już tyle komórek mózgowych, co u dorosłego człowieka. Na początku okresu płodowego zaczynają pracować nerki, które potrafią już wydalać mocz. Znajduje on swoje ujście w płynie owodniowym i tam mniej więcej, co 3 godziny jest wydalany przez organizm matki. Już w 3 miesiącu można rozpoznać płeć.
Rozwój płodowy można podzielić też na trzy trymestry:
I trymestr życia trwa od 1 do 3 miesiąca- to okres najbardziej intensywnego rozwoju- już 13 dnia powstają zawiązki układu nerwowego, od 21 dnia pracuje serce, w 41 dniu obserwuje się odruchy nerwowe świadczące o początkach współdziałania układu nerwowego i mięśniowego, twarz nabiera ludzkiego wyglądu, w 43 dniu odnotowano pierwsze oznaki fal mózgowych, między 7, a 10 tygodniem zaczynają docierać pierwsze impulsy nerwowe z oka poprzez nerw oczny do mózgu, w połowie 7 tygodnia pojawia się wrażliwość okolicy warg na dotyk, lekkie ich podrażnienie wywołuje uogólnioną reakcję całego ciała w postaci zwrotu tułowia, w 7 tygodniu zróżnicowanie gruczołów płciowych pozwala na rozróżnienie płci, w 10 tygodniu zasadnicze części mózgu są już ukształtowane, w 12 tygodniu dziecko zaczyna połykać wody płodowe i reagować na ich smak, pomiędzy 8, a 12 tygodniem - intensywna aktywność ruchowa, w 3 miesiącu twarz ma proporcje dziecięce, przejawia indywidualne cechy w wyglądzie i zachowaniu.
II trymestr życia trwa od 4 do 6 miesiąca - w 15 tygodniu początek ruchów chwytnych,
w 4 miesiącu powierzchnia mózgu jest pofałdowana, uformowany jest móżdżek, rozpoczyna się mielinizacja włókien nerwowych w rdzeniu kręgowym, tworzy się mapa czuciowa i ruchowa ciała, próby oddychania, cała powierzchnia ciała staje się wrażliwa na dotyk, zaczyna funkcjonować narząd Cortiego (słuch), między 4, a 5 miesiącem życia dziecko reaguje na zmiany temperatury, na intensywną zmianę oświetlenia, na bardzo silne dźwięki, na przełomie 5 i 6 miesiąca nabywa zdolności bycia w stanie czuwania i stanie snu, matka może stwierdzić jakie ruchy dziecko wykonuje, kubki smakowe są chemicznie aktywne,
w 6 miesiącu fale mózgowe przypominają fale noworodka, tworzenie się niektórych odruchów bezwarunkowych, aktywność dziecka staje się zależna od docierających bodźców zmysłowych, receptory równowagi są dojrzałe, proporcje ciała zbliżone do tych, jakie dziecko będzie miało przy urodzeniu.
III trymestr trwa od 7 do 9 miesiąca - przyrost wagi, wypijanie wód płodowych (ok. 15 do 40 mililitrów płynu owodniowego na godzinę), nie przybywa już komórek nerwowych, przemiany mają charakter jakościowy, powstają ośrodki mózgowe poszczególnych zmysłów, w 7 miesiącu u chłopców jądra zsuwają się do moszny, w tym okresie płuca dziecka są na tyle dojrzałe, że w razie wcześniejszego porodu, istniej szansa na przeżycie po za łonem matki, dziecko osiąga wagę od 90 do 135 dag, ma około 30 cm wzrostu, w 8 miesiącu dojrzewają narządy, lateralizacja (specjalizacja) półkul mózgowych.
Wszystko zaczyna się od jednej komórki do wysoko wyspecjalizowanego organizmu (12 miliardów komórek w mózgu, 10 bilionów komórek nerwowych). Masa ciała powiększa się 10 - 11 milionów razy (w wieku od narodzin do dorosłości - tylko 22 razy). Długość komórki jajowej to 0,15 mm, plemnika - 0,03 mm (pięciokrotnie mniejszy od jaja) do ok. 50 cm dziecka przy urodzeniu, ciężar komórki jajowej: jedna milionowa część grama; ciężar plemnika 90 tysięcy razy mniejszy niż komórki jajowej do ok. 3,5 kg dziecka przy urodzeniu.
Pod koniec ciąży następuje doskonalenie cech, które umożliwią życie poza brzuchem matki. Całkowite przygotowanie do samodzielnego przeżycia następuje w 9 miesiącu. Dzieci urodzone za wcześnie mają też problemy z trawieniem pokarmu, a ich skóra nie zawiera jeszcze takiej ilości tłuszczu, która byłaby wystarczająca do utrzymania stałej temperatury ciała. Dużo większe szanse na przetrwanie poza organizmem matki ma płód w 8 miesiącu życia. Pod jego skórą zaczyna się zbierać tłuszcz i płód zaczyna gromadzić zapasy żywności. W dalszym ciągu jednak układ trawienny nie jest w pełni rozwinięty. W 8 miesiącu od zapłodnienia matka przekazuje płodowi przeciwciała, które czynią go bardziej odpornym na infekcje. Całkowite zakończenie dostarczania przeciwciał kończy się pod koniec 9 miesiąca. Będą one potrzebne niemowlakowi, gdyż przez pierwsze 6 miesięcy nie będzie w stanie samodzielnie wytworzyć własnej odporności na infekcje.
W ten właśnie sposób powstaje życie. Jest to proces zaskakujący i trudny do wytłumaczenia. Wszystko zaczyna się, bowiem od małej zapłodnionej zygoty. Każdy miesiąc niesie za sobą zmiany. Rodzice, co prawda nie mogą jeszcze wziąć na ręce dzidziusia, ale czują, że on jest niepowtarzalny i cieszą się z każdego nawet najmniejszego kopnięcia, choć czasem bywają one bolesne.
Bibliografia:
Jolanta Moździerz - 3 -