1.Budowa, właściwości receptorów i ich podział
receptory fazowe
receptory toniczne
Pobudzenie receptorów wywołuje przewodzenie impulsów najkrótsza drogą przez łuk odruchowy do efektorów oraz ośrodków w których skupione są neurony czuciowe wyższego rzędu.
Kodowanie informacji w receptorach:
Strefa odbiorcza: przetwarzanie analogowe dające potencjał generujący (receptorowy)
Strefa integracyjna - transmisyjna: przetwarzanie cyfrowe dające potencjał czynnościowy
Prawo Webera - bodźce słabsze od progowych są nieskuteczne, natomiast silniejsze od progowych dają efekt proporcjonalny do swej intensywności. Ocena jest subiektywnym odczuciem nie pokrywającym się z absolutną wartością bodźca. Odczuwanie minimalnej różnicy wartości dwóch bodźców = ułamek Webera.
Prawo projekcji - bez względu w którym miejscu przebiegu do kory,droga czuciowa będzie podrażniona, to wywołane czucie będzie lokalizowane w receptorach na początku tej drogi.
2. Fizjologia zmysłu wzroku
W odbieraniu fal świetlnych i przekształcaniu ich na wrażenie zmysłowe bierze udział oko, drogi i ośrodki łączące je z polem wzrokowym kory mózgu. Oko zawiera układ optyczny, właściwe receptory (pręciki i czopki) oraz drogi dla impulsów nerwowych w samej siatkówce.
Teoria Younga - Helomoitza - dotyczy odbierania i interpretacji kolorów. Kolory które widzimy to czerwony, zielony i niebieski. Czarny uważany jest jako brak światła, a pozostałe kolory to światło + mieszanina w/w barw. Biały jest postrzegany jako duże natężenie światła.
Widzenie skotopowe - widzenie szczegółów i konturów z wykorzystaniem pręcików w widzeniu nocnym.
Widzenie fotopowe - znacznie większa ostrość widzenia niż w widzeniu w/w. Rozróżnianie barw w jaskrawym oświetleniu. Przejście z widzenia skotopowego do fotopowego - 5 min, a z fotopowego do skotopowego - 20min.
3. Układ optyczny oka
Składa się ze struktur i płynów sprężystych załamujących promienie świetlne.
Budowa:
rogówka
ciecz wodnista
soczewka
ciało szkliste
Promienie padaja na rogówkę, załamuja się i skupiają na siatkówce. Oś układu optycznego oka nie pokrywa się z osia patrzenia, która znajduje się bardziej przyśrodkowo niż oś optyczna. Osie te krzyżują się i oś patrzenia pada na plamkę żółtą, gdzie występuje zagęszczenie komórek receptorowych w kształcie czopków. Siła załamywania układu optycznego oka w czasie patrzenia w dal wynosi + 66.7 dioptrii. Powstajacy obraz jest rzeczywisty, pomniejszony i odwrócony.
4. Fotorecepcja siatkówki
Czopki i pręciki stanowią warstwę zewnętrzną i są elementem neuronów wzrokowych czopkonośnych i pręcikonośnych, warstwę środkową tworzą neurony dwubiegunowe, a wewnętrzną neurony wzrokowo - zwojowe. Pod wpływem fali świetlnej w pręcikach i czopkach zachodzą przemiany chemiczne i powstały impuls biegnie przez neurony dwubiegunowe, następnie przez neurony wzrokowo - zwojowe w nerwie wzrokowym.
Pręcik zawiera spłaszczone pęcherzyki gładkiej siateczki wypełnione rodopsyną, czyli czerwienią wzrokową, która pochłania światło niebiesko - zielone. Pod wpływem światła rodopsyna ulega przemianom chemicznym i rozpada się na całkowicie - trans - retinal i białko opsynę. Jednocześnie błona komórkowa pręcików hiperpolaryzuje się ponieważ zamykaja się kanały dla pradów jonów wapnia. W wyniku różnorodnych przemian chemicznych dochodzi do otwierania w/w kanałów i wtedy błona powraca do spoczynkowej polaryzacji. Pręciki sa wrażliwe na różnice w natężeniu promieni świetlnych, dlatego odbierany obraz jest nieostry.
Czopki podobnie jak pręciki wypełnione są barwnikiem składajacym się z retinalu oraz jednego z trzech różnych białek opsyn, pochłaniają światło niebieskie, zielone i czerwono - żółte. Czopki sa odpowiedzialne za odbiór światła, jak również ostrość widzenia. Njwieksza ostrość uzyskują gdy obrazy padaja na okolicę dołka środkowego siatkówki, w tej okolicy czopki są rozmieszczone bardzo gęsto, przylegają do siebie.
5. Fizjologia zmysłu słuchu i równowagi
Napięcie mm szkieletowych utrzymujacych postawę ciała jest stale regulowane
siła skurczu mm szkieletowych kurczących się zarówno odruchowo jak i w czasie wykonywania ruchów dowolnych
Ruchy kończyn i głowy są płynne, utrzymywana jest wyprostna postawa ciała mimo zamknięcia powiek w czasie stania, chodzenia i biegu, jak również stale zmnienia się napięcie wszystkich mm szkieletowych podczas wykonywania ruchów dowolnych
6. Odbieranie bodźców akustycznych przez narząd słuchu
Mierzenie fal akustycznych w decybelach:
40 dB - szept
50 - 80 dB - rozmowa
80 - 120 dBhałas miejski
160 dBpróg bólu
W miarę starzenia się organizmu górna granica obniża się i dźwięki o dużej częstotliwości nie są słyszalne. Najlepiej odbierane są dźwięki w zakresie od 1000 - 3000 Hz.
Słyszenie :
przewodnictwo powietrzne - fale akustyczne wywołują drgania wtórne błony bębękowej, która zamyka okienko okrągłe.
Przewodnictwo kostne - przekazywanie drgań kości czaszki na płyn w uchu wewnętrznym (impulsacja słabsza)
Odpowiednim i prawidłowym narządem odbierającym dźwięk jest narząd spiralny znajdujacy się w uchu wewnętrznym (narząd Cortiego). Dźwięk jest przekazywany droga powietrzną do ucha zewnętrznego którym jest małżowina uszna. Następnie fale dźwiękowe napotykają błone bębenkową, która jest wprawiana w drgania. Drgania przechodzą do osłonki przedsionków przez dźwignię utworzoną poprzez trzy kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko, strzemiączko. Pomiędzy schodkami przedsionków, a schodkami błędnika jest przewód ślimakowy.
7. Mechanizm pobudzania zmysłu równowagi
Spoczynek: komórka zmysłowa uwalnia transmiter który wyzwala impulsy nerwowe o pewnej częstotliwości. Stereocylia w stronę kinetocylium - otwieranie kanałów dla jonów potasu. Podczas depolaryzacji błony zwiększa się uwalnianie transmitera - przyśpieszenie częstotliwości impulsów nerwowych. Stereocylia w przeciwną stronę od kinetocylium - zamykanie kanałów dla jonów, hamowanie uwalniania transmitera, zmniejszenie częstotliwości impulsów biegnących do zwoju przedsionkowego i dalej do jąder w moście.
Ruch: powoduje przemieszczanie się kamyczków błędnikowych. Kosmki odchylają się do kinetocylium (zwiększona częstotliwość impulsów), lub przechylają się w przeciwną stronę (częstotliwość zmniejsza się)
8. Czucie powierzchowne, ból, dotyk, ciepło, zimno
Receptorem czucia dotyku są ciałka dotykowe. Droga: I neuron - zwoje rdzeniowe, II neuron - jądro smukłe, III neuron - pow. tylno - boczna wzgórza. Rozmieszczenie III i IV neuronów jest zniekształconym odbiciem powłok całego ciała. Lokalizacja w mózgu - zakręt zaśrodkowy. Największe zagęszczenie receptorów: koniec nosa, opuszki palców, wargi. Najmniej jest w skórze grzbietu, ud i ramion.
Odbiór bodźców ciepła i zimna:
Spadek temp. - kolba końcowa, wzrost temp. - ciałka zmysłowe. Receptory reagują tylko wtedy gdy temp. Otoczenia jest inna od temp. Skóry. Zero fizjologiczne - receptory nie działają. I neuron - zwoje rdzeniowe, II neuron - rogi tylne rdzenia kręgowego, III - wzgórze, IV - zakręt zaśrodkowy.
Czucie bólu - uszkodzenie skóry - odbiór przez nagie zakończenia nerwowe. Rodzaje włókien - zmielinizowane A, bezrdzenne C. W uszkodzonych tkankach - enzymy proteolityczne - depolaryzacja zakończeń nerwowych i wyzwalają salwy impulsów, rozszerzają naczynia krwionośne. Max.bólu - energia dwukrotnie większa od progowej - zabezpieczenie przed uszkodzeniem tkanki. II - rogi tylne rdzenia kręgowego, III - jądra wzgórza, IV - zakręt zaśrodkowy
9. Lokalizacja receptorów smaku w jamie ustnej
Kubki smakowe odbierają cztery podstawowe smaki - słodki,kwaśny, słony, gorzki. Komórki smakowe są pobudzone przez substancje w śluzie w okolicy kubków i działają na mikrokosmki. Kubki znajduja się wbłonie śluzowej języka, krtani i gardła.
Gorzki - tył języka
Kwaśny - bok języka
Słodki - środek języka
Słony - przód języka
10. Badanie zmysłu równowagi
Próba Romberga - pacjent stoi, złączone stopy, zamknięte oczy. W przypadku uszkodzenia - pacjent nie może utrzymać pozycji pionowej, chwieje się.
Próba Uterbergera - pacjent maszeruje w miejscu, zamknięte oczy. Uszkodzenie - pacjent skręca w stronę z patologią
Próba palec - nos - badany zamyka oczy i dotyka palcem końca nosa, uszkodzenie - zaburzenie błędnika
Ocena oczopląsu - oczopląs - uszkodzenie narządu równowagi
11. Lokalizacja receptorów dotyku w skórze
Jest to skorelowane z płcią. Test: pacjent zamknięte oczy, dwoma wykałaczkami delikatnie uciskamy skórę dłoni, przybliżamy je do siebie i kiedy pacjent nie będzie czuł dwóch punktów odmierzamy odległość wykałaczek od siebie. To badanie ukazuje gęstość receptorów dotyku w skórze.
12. Rejestrowanie czasu reakcji psychomotorycznej
13. Dermoleksja - widzenie skórne
Dotyczy gęstości receptorów. Test - pacjent stoi lub siedzi, badający „rysuje” palcem pacjentowi po plecach różne kształty; pacjent ma rozpoznać rysowane kształty.
14. Stereognozja
Test - badanie palpacyjne przedmiotów. Pacjent z zawiązanymi oczami dotyka
przedmiot i musi określić jego kształt, strukturę, materiał z którego jest zbudowany
15. Badanie czucia proprioreceptywnego