I. MIĘŚNIE SZYI*

Grupa powierzchowna mięśni szyi

1. M. szeroki szyi (platysma; platys = płaski, szeroki) jest położony w okolicy przedniej i bocznej szyi, pod skórą, na m. mostkowo-obojczykowo-sutkowym; stanowi on czworoboczną, szeroką, bardzo cienką warstwę mięśniową, która ciągnie się z górnej części klatki piersiowej na dolną część twarzy.

Przyczepy. Mięsień rozpoczyna sięw tkance podskórnej oko­licy podobojęzykowej na wysokości drugiego lub trzeciego żebra, skąd włókna biegną przeważnie równolegle ku górze i przyśrodkowo. Część boczna włókien kończy się na powięzi przyuszniczej i żwaczowej twarzy, część przyśrodkowa biegnie częściowo do kąta ust i łączy się z włóknami obniżacza wargi dolnej i obniżacza kąta ust, częściowo zaś przyczepia się do żuchwy powyżej jej podstawy od guzka bródkowego do poziomu pierwszego zęba trzonowego.

Czynność. Mięsień unosi skórę szyi z podłoża wraz z tkanką pod­skórną, dzięki czemu zmniejsza ciśnienie powietrza na żyłę szyjną ze­wnętrzną, biegnącą pod mięśniem, i ułatwia krwiobieg. Kąty ust po­ciąga on ku dołowi i bocznie, nadając twarzy wyraz strachu, wściekło­ści czy przerażenia, przy czym skóra szyi układa się w wysokie podłuż­ne fałdy. W późnej starości przednie brzegi mięśni obu stron wytwa­rzają wysokie fałdy podłużne.

2. M. mostkowo-obojczykowo-sutkowy jest silnym mięśniem, przebiegającym skośnie na stronie bocznej szyi od tyłu i góry ku przodowi i ku dołowi, śrubowato ją obejmując. Silny rozwój mięśnia, jego kształt i przebieg są swoiste dla człowieka z jego pionową postawą ciała i chwiejną równowagą głowy.

Przyczep początkowy. Mięsień ma dwie głowy;

a) głowa przyśrodkowa rozpoczyna się dłuższym ścięgnem na powierzchni przedniej rękojeści mostka, przykrywając częściowo staw mostkowo-obojczykówy;

b) głowa boczna rozpoczyna się krótkim ścięgnem na powierzchni górnej końca mostkowego obojczyka. Między obu głowami znajduje się często niewielka trójkątna szczelina, u dołu szersza, której odpowiada na skórze dół nadoboj-czykowy mniejszy, w głę­bi dołu znajduje się tętnica szyjna wspólna i żyła szyjna wewnętrzna.

Przyczep końcowy. Głowa boczna biegnie bardziej stromo ku górze niż głowa przyśrodkowa i wsuwa się pod nią; obie łączą się za­zwyczaj mniej więcej na połowie wysokości szyi, kierują się skośnie ku górze, bocznie oraz do tyłu i przyczepiają się krótkim ścięgnem na powierzchni bocznej wyrostka sutkowatego i na odcinku bocznym kresy karkowej górnej.

Czynność. M. mostkowo-obojczykowo-sutkowy, gdy klatka pier­siowa jest ustalona, działając jednostronnie zgina głowę ku bokowi i obraca w stronę przeciwległą, unosząc twarz ku górze. Obustronna praca zgina głowę do tyłu, unosząc twarz ku górze, i wzmaga lordozę szyjną. Niezależnie od tego działając wspólnie z mię­śniem przeciwległym może on, przy ustalonym i wyprostowanym krę­gosłupie w odcinku szyjnym, pociągać głowę doprzodu (np.podnoszenie głowy u leżącego w łóżku).

Gdy głowa jest ustalona, mięsień unosi mostek — jest więc pomocniczym mięśniem wdechowym. Ruchy te jed­nak są bardzo nieekonomiczne, ponieważ długie mięśnie wykonując nieznaczne ruchy niepotrzebnie zużywają wiele energii. M. mostkowo--obojczykowo-sutkowy w razie złamania obojczyka (zwykle mniej wię­cej w połowie jego długości) pociąga jego część mostkową ku górze.

IIa. MIĘŚNIE SZYI*

Grupa środkowa mięśni szyi - mięśnie podgnykowe

Mięśnie podgnykowe

Mięśnie podgnykowe w liczbie czterech, tworzą dwie warstwy. Powierzchownie leży m. mostkowo-gnykowy i łopatkowo-gnykowy, głębiej m. mostkowo-tarczowy i tarczowo-gnykowy.

M. mostkowo-gnykowy występuje w postaci taś­my mięśniowej ok. 1,5—2,5 cm szerokiej, rozpiętej między klatką pier­siową a kością gnykową.

Przyczepy. M. mostkowo-gnykowy rozpoczyna się na powierzchni tylnej rękojeści mostka, stawu mostkowo-obojczykowego i końca mostkowego obojczyka. Włókna biegną

równolegle ku górze i kończą się na trzonie kości gnykowej.

Mięsień ten biegnie do przodu od krtani, tchawicy i tarczycy.

M. łopatkowo-gnykowy powstał z części bocznej m. mostkowo-gnykowego. Jest to mięsień spła­szczony, długi i cienki, rozpięty między łopatką a kością gnykową. W części środkowej ma on ścięgno pośrednie, które dzieli mięsień na brzusiec dolny i brzusiec górny.

Przyczepy. Mięsień ten rozpoczyna się na części bocznej gór­nego brzegu łopatki i przyczepia się do trzonu kości gnykowej.

Mięsień jest położony na powierzchni bocznej i przedniej szyi.

M. mostkowo-tarczowy jest mięśniem płaskim, bardzo cienkim, kształtu wydłużonego czworoboku; jest on rozpięty między mostkiem a chrząstką tarczowatą.

Przyczepy. Rozpoczyna się on na powierzchni tylnej rękojeści mostka i chrząstki pierwszego żebra, poniżej przyczepia m. mostkowo-gnykowego. Włókna biegną ku górze i nieco ku bokowi, kończąc się chrząstce tarczowatej;

M. tarczowo-gnykowy biegnie w przedłużeniu poprzedniego; jest on mięśniem płaskim, bardzo cienkim, czworobocznym.

Przyczepy. Rozpoczyna się na chrząstce tar­czowatej, od której biegnie ku górze i przyczepia się do trzonu i rogów większych kości gnykowej.

Czynność mięśni podgnykowych.

Wspólne działanie mięśni podgnykowych polega głów­nie na ustaleniu kości gnykowej; staje się ona wtedy punktem podpory w pracy mięśni języka lub przy obniżaniu żuchwy.

M. tarczowo-gnykowy unosi krtań w czasie łykania. M. łopatkowo-gny­kowy napina blaszkę przedtchawiczą powięzi szyi i obniża k. gnykową. M. mostkowo--tarczowy obniża chrząstkę tarczowatą.

Działanie tych mięśni na mostek i żebra jest nieznaczne, jednak jeśli odczuwa się wielki brak powietrza, mięśnie te mogą brać pewien udział w ruchach wdechowych klatki piersiowej.

IIb. MIĘŚNIE SZYI

Grupa środkowa mięśni szyi - mięśnie nadgnykowe

Mięśnie nadgnykowe występują w tej samej licz­bie, co mięśnie podgnykowe. Są to mięśnie: dwubrzuścowy, rylcowo--gnykowy, żuchwowo-gnykowy i bródkowo-gnykowy

M. dwubrzuścowy biegnie od podstawy czaszki do kości gnykowej i stąd do powierzchni wewnętrznej części przyśrodkowej trzonu żuchwy. Tworzy on łuk skierowany wypukło­ścią ku dołowi.

Przyczepy. Mięsień składa się z dwóch okrągławych brzuśców, przedniego i tylnego, złączonych ścięgnem pośrednim. Brzusiec tylny rozpoczyna się z tyłu na wcięciu sutkowym kości skroniowej i przyczepia się do trzonu i nasady rogów większych kości gnykowej za pomocą ścięgna pośredniego. Brzusiec przedni rozpoczyna się ścięgnem pośre­dnim i kierując się do przodu i ku górze przyczepia się do dołu dwu-brzuścowego żuchwy.

Czynność. Gdy kość gnykowa jest ustalona, m. dwubrzuścowy opuszcza żuchwę; w ruchu tym jest więc antagonistą mm. żucia; gdy żuchwa jest ustalona, podnosi kość gnykową. Mięsień współpracuje z m. żuchwowo--gnykowym i m. rylcowo-gnykowym.

M. rylcowo-gnykowy jest mięśniem cienkim, wrzecionowatym, rozpiętym skośnie między podstawą czaszki a kością gnykową.

Przyczepy. Rozpoczyna się on na wyrostku rylcowatym kości skroniowej, przyczepia się na trzonie lub rogach większych kości gnykowej;

Czynność. Mięsień ten pociąga kość gnykową ku górze i ku tyłowi.

M. żuchwowo-gnykowy jest mięś­niem płaskim, trójkątnym, który wspólnie z przeciwległym jest rozpię­ty w łuku trzonu żuchwy i wytwarza dno jamy ustnej.

Przyczepy. Mięsień rozpoczyna się na kresie żuchwowo-gnykowej żuchwy kończąc się między koś­cią gnykową a spojeniem żuchwy;

Czynność. Gdy kość gnykową jest ustalona, mięsień obniża żu­chwę. Gdy żuchwa jest ustalona, unosi kość gnykową ku górze i do przodu, napina dno jamy ustnej, podpiera i unosi język. Odgrywa dużą rolę podczas łykania.

M. bródkowo-gnykowy położony powyżej po­przedniego, o kształcie walcowatym, biegnie po obu stronach linii pośrodkowej od kości gnykowej do spojenia żuchwy.

Przyczepy. Mięsień rozpoczyna się na kolcu bródkowym żu­chwy i koń­czy się na powierzchni przedniej trzonu kości gnykowej.

Czynność. Mięsień pociąga kość gnykową do przodu i ku górze; gdy kość gnykowa jest ustalona, opuszcza żuchwę. Wraz z mm. żuchwowo-gnykowym i dwubrzuścowym unosi on język w pierwszym okresie łykania, dzięki czemu przy współpracy z mięśniami języka kęs zostaje przyciśnięty do podniebienia i wzdłuż podniebienia przeprowa­dzony ku cieśni gardzieli, gdy szpara ust jest zamknięta.

IIIa. MIĘSNIE SZYI

Grupa głęboka mięśni szyi (boczna)

Wszystkie mięśnie warstwy głębokiej mają przyczepy początkowe na kręgosłupie. Mięśnie te dzielą się na dwie pod­grupy: boczną, obejmującą mięśnie pochyłe i dochodzące do żeber, oraz przyśrodkową, leżącą do przodu od kręgosłupa i łączącą się tylko z kręgami.

Mięśnie pochyłe

tworzą masę mięś­niową o kształcie nieregularnie trójkątnym, która jest rozpięta między wyrostkami poprzecznymi kręgów szyjnych a dwoma górnymi żebrami.

M. pochyły przedni

biegnie od wyrostków po­przecznych kręgów C_{3 do 6} do guzka mięśnia pochyłego przedniego na I żebrze.

M. pochyły środkowy łączy wyrostki poprzeczne C_{1 do 6(7)} z I (II) żebrem.

M. pochyły tylny biegnie od wyrostków poprzecznych C_{5 do 7} do II żebra.

M. pochyły najmniejszy nie występuje stale (ok. 60%). przebiega od wyrostków poprzecz­nych C_{6 do 7} do I żebra i osklepka opłucnej.

Czynność. Mm. pochyłe działając jednostronnie pochylają kręgo­słup w odcinku szyjnym do boku, działając obustronnie — zginają go do przodu. Gdy kręgosłup jest ustalony, dźwigają żebra ku górze, są więc silnymi pomocniczymi mięśniami wdechowymi, szczególnie przy przegiętej do tyłu szyi i głowie.

IIIb. MIĘŚNIE SZYI

Grupa głęboka mięśni szyi (przyśrodkowa)

Mięśnie przedkręgowe

Mięśnie przedkręgowe leżą na powierzchni przedniej kręgosłupa. Występują one w liczbie trzech z każdej strony: m. prosty przedni gło­wy, m. długi głowy i m. długi szyi.

M. prosty przedni głowy jest to mały, czworoboczny mięsień, położony między kością potyliczną a kręgiem szczytowym.

Przyczepy. Rozpoczyna się on na łuku przednim i u nasady wyrostka poprzecznego kręgu szczytowego, włókna biegną w górę i przyśrodkowo, kończąc się na części podstawnej kości potylicznej.

M. długi głowy, najbardziej powierzchowny z mięśni przedkręgowych, jest płaski, podłużny, rozpięty między kością potyliczną a dolnymi kręgami szyjnymi.

Przyczepy. Mięsień ten rozpoczyna się na guzkach przednich wy­rostków poprzecznych trzeciego do szóstego kręgu szyjnego, włókna jego biegną ku górze i przyśrodkowo do części podstawnej kości poty­licznej.

M. długi szyi jest podłużny, trójkątny, położony bez­pośrednio na kręgosłupie. Ciągnie się on od kręgu szczytowego do trze­ciego kręgu piersiowego. Mięsień składa się z trzech pasm. przyśrodkowego, bocznego skośnego górnego i bocznego skośnego dolnego.

Czynność. M. prosty przedni głowy i m. długi głowy zginają głowę do przodu i w stronę boczną, m. długi szyi zgina kręgosłup w odcinku szyjnym do przodu i w stronę boczną oraz obraca go w swoją stronę w zależności od tego, czy praca mięśnia jest jednostronna, czy obustron­na. Mięśnie te częściowo współpracują z właściwymi mięśniami grzbie­tu (ruchy zgięcia bocznego i obrotu), częściowo zaś są ich antagonista­mi (ruchy zgięcia do przodu i prostowania).

IV. MIĘŚNIE SZYI

Powięź szyi

Powięź szyi składa się z trzech blaszek:

Przestrzenie międzypowięziowe szyi.

1. Przestrzeń nadmostkowa i nadobojczykowa powstają przez rozejście się blaszki powierzchownej i przedtchawiczej powięzi szyi nad rękojeścią mostka i nad obojczykiem; na większości swych powierzchni obie blaszki przylegają do siebie.

V. MIĘŚNIE SZYI

Trójkąty szyi

W żadnej części ciała podział na poszczególne okolice nie jest w tym stopniu uzasad­niony, co na szyi . Mięśnie i zewnętrzne pola, na które dzielimy po­wierzchnię szyi, wykazują mianowicie stały i ścisły związek ze stosunkami wewnętrzny­mi. Mięśnie szyi są ułożone w ten sposób, że brzegi ich przecinają się w charakterystycz­ny sposób. Powstają ostrokątne figury geometryczne, które ułatwiają orientację na szyi. Na szczególną uwagę zasługuje pięć trójkątów po każdej stronie szyi. Są one w całości lub częściowo przykryte m. szerokim.

1. Trójkąt podżuchwowy zawarty między oboma brzuścami m. dwubrzuścowego i żuchwą zawiera śliniankę podżuchwową, węzły chłonne, na­czynia i nerwy:

2. Trójkąt t. szyjnej między przednim brzegiem m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego, brzuścem górnym m. łopatkowo-gnykowym i brzuścem tylnym m. dwubrzuścowego, zawiera t. szyjną wspólną, wewnętrzną i zewnętrzną i gałęzie tej ostatniej. Biegnie tu również ż. szyjna wewnętrzna i nerwy.

3. Trójkąt tarczowy, między m. mostkowo-gnykowym, m. łopatkowo-gnykowym i m, mostkowo-obojczykowo-sutkowym zawiera tarczycę.

Trójkąty 1, 2, 3 mieszczą się w trójkącie szyi przednim ograniczo­nym przez oba mm. mostkowo-obojczykowo-sutkowe, dolny brzeg żuchwy i linię pośrodkową szyi.

4. Trójkąt łopatkowo-obojczykowy ogranicza dolny brzusiec m. łopatkowo-gnykowego, dolna część m. mostkowo-obojczykowo-sutkowego i obojczyk. W głębi trójkąta znajdują się naczynia podobojczykowe.

5. Trójkąt topatkowo-czworoboczny między m. mostkowo--obojczykowo-sutkowym, m. czworobocznym i brzuścem dolnym m. łopatkowo-gnyko­wego, zawiera część nerwów splotu szyjnego i gałąź zewnętrzną n. dodatkowego.

Trójkąty 4 i 5 tworzą trójkąt szyi boczny zawarty między m. most­kowo-obojczykowo-sutkowym. brzegiem przednim m. czworobocznego i obojczykiem.