Ewolucja- rozciągnięte w czasie zmiany polegające na przekształceniach organizmów z jednych form w drugie, bardziej złożone i lepiej przystosowane do środowiska.
Skamieliny- skamieniałe fragmenty organizmu wysycane solami mineralnymi.
Dowody ewolucji |
|
bezpośrednie |
pośrednie |
Szczątki twardych części organizmów |
Narządy homologiczne |
Odciski organizmów w miękkim podłożu |
Narządy analogiczne |
Inkluzje (np. komary w bursztynie) |
Narządy szczątkowe |
Narządy homologiczne-narządy o podobnej budowie, ale często pełniące różne funkcje. Różnice w wyglądzie świadczą o przystosowaniu do pełnionej funkcji, natomiast wspólna budowa świadczy o pokrewieństwie między organizmami.
Narządy analogiczne- narządy spełniające podobne funkcje, lecz różniące się pochodzeniem w rozwoju embrionalnym i zasadniczym planem budowy.
Narządy szczątkowe- były przydatne przodkom, a u współcześnie żyjących organizmów nie pełnią żadnej funkcji. U człowieka są to m.in.: owłosienie ciała, wyrostek robaczkowy, kość ogonowa.
Zmienność- w obrębie gatunków organizmy różnią się między sobą, co wynika z wpływu środowiska i zmian w DNA.
Konkurencja- między organizmami trwa konkurencja o przestrzeń, pożywienie i partnerów do rozmnażania się (tzw. walka o byt).
Selekcja- organizmy lepiej przystosowane do życia w danym środowisku mają większe szanse na przeżycie, więc mogą się rozmnożyć i przekazać swoje korzystne cechy potomstwu. Słabsze osobniki nie mają warunków do rozmnażania się, więc zostają wyeliminowane ze środowiska. Dzięki temu kolejne pokolenia są genetycznie lepiej przystosowane do przeżycia w danych warunkach.
SELEKCJA |
|
naturalna |
Sztuczna |
Odbywa się w środowisku, w sposób naturalny (np. żyrafy z krótszą szyją nie sięgają do korony drzewa i umierają z głodu; bakterie uodparniają się na antybiotyki). |
Człowiek wybiera i krzyżuje osobniki, które wykazują pożądane przez niego cechy, dzięki temu mogą one przejawiać się w kolejnym pokoleniu. Pozostałe organizmy giną bezpotomnie. |
Ssak łożyskowy- ciało ma pokryte włosami, karmi młode mlekiem, podczas rozwoju wewnętrznego w macicy wykształca się łożysko.
Ssak naczelny- ma chwytne kończyny, dużą objętość mózgu, oczy zlokalizowane w jednej płaszczyźnie z przodu głowy, mała liczba potomstwa, opieka nad potomstwem, złożone stosunki społeczne.
Cechy i umiejętności człowieka wykształcone w procesie uczłowieczenia:
przejście z roślinożerności na wszystkożerność
powiększenie się masy mózgu
zajście zmian w budowie szkieletu
uwolnienie rąk- możliwość wykonywania precyzyjnych ruchów
rozwój łowiectwa, wytwarzanie narzędzi, rozwój mowy, rozwój kultury i sztuki, przystosowanie do życie społ.
Różnice między człowiekiem a innymi naczelnymi |
||
cecha |
człowiek |
Inne naczelne |
Stopa |
Wysklepiona, palce równoległe |
Płaska, paluch przeciwstawny |
Szczęka |
W kształcie litery U |
Wysunięta, kształt litery V |
kręgosłup |
Esowato wygięty |
Wygięty w łuk |