BALLADA

Opisując gatunek, jakim jest ballada sięgnęłam do trzech słowników: Słownika mitów i tradycji kultury W. Kopalińskiego oraz dwóch Słowników terminów literackich, jednego pod redakcją J. Sławińskiego, drugiego L. Durskiej.

Zdecydowanie najmniej informacji zawierała pierwsza pozycja. Według niej ballada to liryczno-epicki utwór poetycki, ludowy bądź artystyczny, o charakterze dramatycznym, który podejmuje tematy legendarne, historyczne czy też fantastyczne. Te ogólne informacje powtarzają się we wszystkich trzech książkach.

Słownik pod redakcją Durskiej dodaje, że w zależności od woli oraz inwencji autora w poszczególnych balladach mogą przeważać elementy epickie bądź liryczne, a świat przedstawiony może też być ukazany poprzez typowy dla dramatu dialog. Ponadto wyróżnia balladę romantyczną, której cechą charakterystyczną jest akcja koncentrująca się najczęściej wokół jednego, wyrazistego wydarzenia. Częstym elementem jest epicka narracja, często bardzo subiektywna. Do dramatu zbliżają ją dialogi prezentujące rozgrywające się zdarzenia oraz biorących w nich udział bohaterów i ich postaw. Postaci posiadają mocno zarysowane cechy, które ułatwiają ich ocenę. Często jedna z nich przeważa, stając się motywacją postępowania danego bohatera. Natomiast elementem zbliżającym balladę do liryki jest stroficzny układ i nasycenie utworu elementami nastrojowymi. Pojawiają się też w niej refreny, co czyni ją podobną do pieśni. Do najczęściej stosowanych środków stylistycznych w balladzie należą powtórzenia, stałe epitety, paralelizm składniowy i porównania.

Słownik pod redakcją Sławińskiego, zawiera wszystkie informacje wyżej przytoczone, jednak rozszerza je o omówienie dwóch odmian ballady. Pierwszą jest ballada ludowa, która rozwijała się na gruncie szkockim i angielskim w XIII-XV w. Była pieśnią epicką o złowrogiej i tragicznej tematyce, przesyconej elementami fantastycznymi, o posępnym i tajemniczym nastroju. Na przełomie wieków XVIII i XIX uznano ją za jedną z zasadniczych form folkloru literackiego i za jeden z prawzorów twórczości poetyckiej. Zainteresowanie balladą ludową wpłynęło na ukształtowanie się i rozwój ballady artystycznej, która stała się jednym z najbardziej charakterystycznych gatunków poezji preromantycznej i romantycznej. Uprawiana była m. in. Przez M.G. Lewisa, A. Puszkina czy J.U. Niemcewicza. Chociaż w Polsce to dopiero Ballady i romanse A. Mickiewicza, uznawane za programowy manifest romantyzmu, stworzyły obowiązującą na naszym gruncie konwencję ballady nawiązującej do wątków rodzimej „pieśni gminnej”.

W mojej ocenie to właśnie ostatnia pozycja posiada najbogatsze i jednocześnie najciekawsze przedstawienie gatunku, jakim jest ballada i to ją poleciłabym osobom, który szukają o niej szczegółowych, a jednocześnie ciekawych informacji.

Bibliografia: