ZAIMKI (wg Z. Klemensiewicza)
ZAIMEK RZECZOWNY
odpowiada na pytanie kto? co?
ma mniej ograniczone i ogólniejsze znaczenie,
występuje zastępczo zamiast dokładniejszej nazwy osoby lub rzeczy wyrażonej rzeczownikiem.
zaimki osobowe - ja, ty, my, wy
zaimki wskazujące - on, ten, tamten, ów
odnoszą się do osoby, rzeczy wskazanej przez towarzyszący gest np. Kto to zrobił? Ten.
odnoszą się do osoby, rzeczy nazwanej w poprzedniej wypowiedzi np. Przeczytałem książkę. Oddam ci ją jutro.
mogą odnosić się do jakiegoś zjawiska, faktu, zdarzenia wyrażonego w poprzedniej wypowiedzi,
rzadko funkcja zapowiadająca, np. Zrób mi to.
zaimek zwrotny - siebie, sobie, się, sobą; odnosi się do osoby lub rzeczy, do której wraca własna czynność, np. Chłopiec myje się, Nie chwal się.
zaimki pytające - kto? co? któż? cóż?; odnoszą się do osoby lub rzeczy, o które się dopytujemy.
zaimki względne - kto, co, np. Bieda temu dokuczy, kto się za młodu nie uczy. Zrobię to, co uznam za słuszne.
zaimki przeczące - nikt, nic; odnoszą się w sposób
przeczący do osoby lub rzeczy.
7) zaimki nieokreślone - ktoś, coś, ktokolwiek, cokolwiek, kto
bądź, co bądź, lada kto, lada co, byle co; odnoszą się do bliżej nieokreślonej osoby lub rzeczy
ZAIMKI PRZYMIOTNE
mniej określone, ogólniejsze niż przymiotnik
wskazujące: ten, tamten, ów, ten sam, taki sam, inny
dzięki towarzyszącemu gestowi wskazującemu, np. Proszę dać mi ten ołówek i tamto pióro. Podoba mi się to ubranie.
dzięki treści otaczających wypowiedzi;
dzięki porównaniu, np. Mam taką samą książkę, daj mi inną.
pytające: jaki? jakiż? który? któryż? który z rzędu? czyj?; np. Jakiej żądasz odpowiedzi?
nieokreślone: jakiś, jakikolwiek, jaki bądź, lada jaki, pewien, nijaki, jaki taki, któryś, którykolwiek, byle który, lada który, który bądź, niektóry, czyjś, czyj bądź, czyjkolwiek, lada czyj, np. Dostałem jakiś list;
dzierżawcze: mój, twój, nasz, wasz, swój, czyjś, czyj, czyj bądź, czyjkolwiek, lada czyj, czyj, np. Czyj to dom?
względne: który, co, czyj, jaki, np. Ta książka należy do tego, czyj podpis nosi.
Przeczące: niczyj, nijaki, np. Niczyja groźba mnie nie odstraszy. Dziś była pogoda nijaka.
upowszechniający: każdy, np. Każdego dnia jestem gotów do podróży.
ZAIMEK PRZYSŁOWNY
odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy?
mniej dokładnie niż przysłówek nazywa miejsce, czas i sposób
wyrazy nieodmienne, z. przysłowny występuje zamiennie zamiast przysłówka
pytające: jak? gdzie? skąd? dokąd? kędy? którędy? kiedy? odkąd? dopóki? czemu? dlaczego?
wskazujące: tak, tu, tutaj, tam, skąd, stamtąd, tędy, tamtędy, wtedy, odtąd, dotąd, wtenczas, dopóty, dlatego; przez porównanie: tak samo, inaczej, gdzie indziej, skądinąd, którędy indziej, kiedy indziej;
względne: jak, gdzie, skąd, dokąd, kędy, którędy, kiedy, odkąd, dopóki
nieokreślone: jakoś, jak bądź, lada jak, byle jak, jakkolwiek, jako tako, gdzieś, gdzieniegdzie, gdziekolwiek, lada gdzie, byle gdzie, gdzie bądź, dokądkolwiek, kędyś, którędyś, którędy bądź, którędykolwiek, niekiedy, kiedyś, kiedy bądź, kiedykolwiek, czemuś, dlaczegoś;
przeczące: nijako, nigdzie, znikąd, nigdy;
upowszechniające: wszędzie, wszędy, zewsząd, zawsze.
ZAIMEK LICZEBNY
służy do niedokładnego, przybliżonego liczenia
wskazujące: tyle, tylekroć, tylokrotny, tyloraki, tylorako, wszystek, każdy;
2) nieokreślone: kilka, kilkanaście, kilkadziesiąt, ileś, ile bądź,
ilekolwiek, ilekroć;
3) pytające: ile? ilu? iloraki? ilokrotny? ilorako?
4) przeczące: żaden.
1
2