Prywatna Wyższa Szkoła Ochrony Środowiska

Wydział: Ochrona Środowiska

Zespoły

przyrodniczo-krajobrazowe

Kiraga Katarzyna

Nr albumu: 12067

Radom

USTAWA
z dnia 16 października 1991 r.
o ochronie przyrody.
(Dz. U. z dnia 12 grudnia 1991 r.)

Art. 31.
,,Zespół przyrodniczo-krajobrazowy wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości estetycznych”.

Zespoły

przyrodniczo-krajobrazowe

ochroną w tej formie obejmuje się wyjątkowo cenne fragmenty krajobrazu naturalnego lub kulturowego, dla ochrony ich wartości estetycznych. (art. 31 ustawy). Według danych z roku 1998 w Polsce wyznaczono ogółem 138 zespołów przyrodniczo-krajobrazowych o łącznej pow. 596 tys. ha. Takie sformułowanie kryteriów utworzenia zespołu pozwala na objęcie tą formą ochrony bardzo różnorodnych terenów - także takich, które oprócz wysokich wartości estetycznych posiadają bardzo duże walory przyrodnicze. Podobnie jak w przypadku użytków ekologicznych - także zespoły przyrodniczo krajobrazowe stosowane są niekiedy jako "czasowe zabezpieczenie" obiektów, które kandydują do rangi rezerwatów przyrody. Ich utworzenie leży w gestii wojewody lub rady gminy.

"Szopienice - Borki"

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Szopienice - Borki jest położony na granicy Katowic, Sosnowca oraz Mysłowic. Nazwa obszaru pochodzi od Szopienic i Borek, historycznych części Katowic.

Szopienice-Borki są kompleksem stawów o łącznej powierzchni wynoszącej do 200ha . Wyróżnia się pięć dużych stawów (3 zdjęcia) : Bagry, Morawa, Borki, Stawiki, Hubertus (składający się z trzech zbiorników wodnych) oraz kilka mniejszych, które nie mają swoich nazw. Stawy te powstały w miejscu dawnych wyrobisk piasku, które tworzono dla potrzeb górnictwa. Usytuowane są w dolinach rzecznych Brynicy i Rawy. Woda w stawach posiada pierwszą klasę czystości.

Zespół przyrodniczy Szopienice-Borki są ostoją dla wielu gatunków roślin i zwierząt, głównie ptactwa wodnego. Teren jest zróżnicowany pod względem siedliskowym, stwarza dogodne warunki bytowania i rozrodu wielu gatunków roślin i zwierząt. W wodach stawów żyje kilkanaście gatunków ryb, m. in.: płoć, wzdręga, okoń, szczupak, leszcz, karaś i słonecznica.

Brzegi stawów porastają szuwary, tworząc miejscami rozległe i trudno dostępne łany, schronienie wielu gatunków ptaków wodnych i wodno-błotnych, takich jak: łabędź niemy, krzyżówka, głowienka, czernica, łyska.

Występuje tutaj również najliczniejsza w aglomeracji katowickiej, kolonia lęgowa mewy śmieszki.

Występują również gatunki ptaków z rzędu chruścieli podlegające ochronie prawnej: wodnik i kokoszka wodna.

"Uroczysko Buczyna"

zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy "Uroczysko Buczyna" został powołany Uchwałą Rady Miejskiej w Chorzowie w dniu 27 grudnia 2001 roku. Położony jest w południowej części Chorzowa. Od południa i zachodu graniczy z Rudą Śląską, a od wschodu z Katowicami. Ma powierzchnię 65ha.

Teren ten charakteryzuje się bardzo dużo różnorodnością: środowiska- występują tu tereny suche, wilgotne, bagienne, a także wodne oraz różnorodnością gatunkową: roślin i zwierząt-żyje tu co najmniej 118 gatunków roślin.

Z gatunków całkowicie chronionych można wymienić storczyka kruszynka szerokolistnego. Ciekawym okazem jest też całkowicie chroniony grzyb - sromotnik wstydliwy. Występują tu rzadkie w skali kraju gatunki:

czartawa drobna, gruszyczka mniejsza, gwiazdnica bagienna, narecznica grzebieniasta, rdestnica pływająca, wiąz szypułkowy, zachyłka oszczepowata, cienistka trójkątna oraz pływacz - roślina mięsożerna.

Co ciekawe mimo bardzo dużego oddziaływania człowieka na tym terenie zachowały się fragmenty lasu o charakterze naturalnym. Spośród około 300 drzew w wieku od 115 do ponad 150 lat aż 22 kwalifikują się jako pomniki przyrody. Przyrodnicy doliczyli się na tym terenie ponad 60 gatunków ptaków, a spotkanie tutaj saren lub dzika wcale nie należy do rzadkości.

"Uroczysko Lubniewsko"

utworzony został 12 września 1993. W 1995 roku Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska w Warszawie z udziałem miejscowych przyrodników, opracowała dokumentację przyrodniczą dla projektowanego rezerwatu "Jary Lubniewicko - Sulęcińskie", który ma obejmować południową część "Uroczyska". Liczące ponad 1400ha "Uroczysko" rozciąga się pomiędzy Lubniewicami i Sulęcinem.

Można tu zobaczyć zapierające dech w piersiach liczne jary i wąwozy, które porastają drzewostany bukowe przypominające swym wyglądem tereny podgórskie.

Świat zwierzęcy jest równie zaskakujący, w wodach można spotkać gąbki, małże, raki i aż 24 gatunki ryb, na lądzie licznie występują borsuki, lisy, jeże.

Jeden z najbardziej atrakcyjnych turystycznie zbiorników wodnych jest jezioro Lubniewsko jest ono jednym z największych i zarazem najpiękniejszych w tej okolicy. Jezioro zasilane jest przez liczne strumienie, w większości mające swoje źródła w obrębie zespołu przyrodniczo - krajobrazowego. Największe dopływy to: Potok Glisno, Czerwony Potok i Potok pod Grodziskiem. Dużą atrakcją jest wznoszące się ponad południowo-wschodnim brzegiem jeziora wczesnohistoryczne grodzisko słowiańskie z VII w.

"Żabie Doły"

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Żabie Doły" został utworzony w 1997 r. Powstałe w wyniku eksploatacji górniczej i działalności hutnictwa zbiorniki wodne, zapadliska, hałdy i nieużytki zostały uznane jako jedne z cenniejszych przyrodniczo terenów Śląska pod względem ornitofauny. Ornitolodzy oznaczyli tutaj ponad 70 gatunków ptaków lęgowych, w tym 17 gatunków nielicznych w skali Górnego Śląska. Najbardziej interesujące jest duże zagęszczenie populacji lęgowej bączka - gatunku zagrożonego wyginięciem w regionie.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Żabie Doły" leży na granicy Bytomia, Chorzowa i Piekar Śląskich. Obecnie "Żabie Doły" ubiegają się o miano bycia rezerwatem.

Żabie Doły" związane są też z historią Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. Jeszcze kilka lat temu przebiegało tędy jedyne zachowane w Europie podwójne torowisko kolei wąskotorowej. Niestety obowiązujące przepisy spowodowała, że jeden tor ukradła tzw. "piąta zmiana". Drugi został szybko, legalnie rozebrany.

„Gospodarstwo pana Zygmunta Braura"

utworzony w 1993r, jako pierwszy tego typu obiekt na Ziemi Staszowskiej. Zespół ten obejmujący powierzchnie 19,79ha, położony jest w Dobrowie, w okolicach Kurozwęk. Można tam spotkać różnorodne gatunki drzew i krzewów min. dęby, buki, lipy, klony, topole, wierzby, jodły, świerki, modrzewie, sosny. Jako ciekawostka występują tam również gatunki obcego pochodzenia, min. tulipanowiec, spirea, bożodrzew, azalia, korkowiec, miłorząb, pigwa, irga.

" Dolina Siedmiu Młynów i źródła strumienia Osówka "

jest położona w dzielnicy Zachód, o powierzchni 82ha. Celem powołania zespołu jest ochrona i odtwarzanie wartości przyrodniczych i estetycznych wyjątkowo cennego krajobrazu naturalnego i kulturowego w dolinie Osówki,

a w szczególności zachowanie w stanie naturalnym obszaru źródliskowego cieków Osówka i Bystry Potok.

Kompleks lasów Doliny Siedmiu Młynów cechuje się różnorodnością gatunkową i dużą liczbą stanowisk roślin chronionych i rzadko spotykanych. Na szczególną uwagę i ochronę zasługują stanowiska cisa pospolitego. Gatunek ten w rejonie Puszczy Wkrzańskiej posiadał naturalne stanowiska jeszcze na przełomie XIX i XX wieku. Poza cisem napotkamy inne gatunki roślin chronionych, tutaj wyjątkowo licznie występujące (np bluszcz pospolity, marzanka wonna, konwalia majowa, kruszyna pospolita i wiciokrzew pomorski.)

Bogaty gatunkowo i zróżnicowany siedliskowo drzewostan oraz duża ilość wód stanowią doskonałe środowisko rozrodu i bytowania płazów, gadów, ptaków i ssaków. Małe zbiorniczki wody są ulubionym miejscem perkozów, krzyżówek, łysek i kokoszek, a także zimorodków.

Występujące tutaj cieki i oczka wodne są również ważne dla bytowania płazów i gadów. Wśród płazów spotkać możemy ropuchę szarą, żabę wodną, trawną oraz moczarową,

z gadów: zaskrońca zwyczajnego, jaszczurkę żyworodną i zwinkę oraz padalca

zwyczajnego,

a z ssaków: dzika, sarnę, lisa, wiewiórkę, piżmaka, kunę leśną.

"Dębina nad zimną wodą "

Zespół Przyrodniczo Krajobrazowy „Dębina nad Zimną Wodą" (powołany 18 lutego 2002r), położony jest na skraju uroczyska w sąsiedztwie stawów rybnych w miejscowości Zawidza gminy Łoniów, powiatu Sandomierz. Od południowego zachodu i południa graniczy ze stawami rybnymi i łąkami. Od północnego wschodu graniczy z drzewostanem sosnowym, a od północnego zachodu z drogą publiczną Osiek - Łoniów. ZPK rozciąga się na obszarze 2ha. Ochroną konserwatorską objęte są tu 150-letnie dęby, pozostałe po dawnej puszczy sandomierskiej, osiągające 23m wysokości. Znaczną część drzewostanu stanowią również 80-letnie olchy. Jako podszyt występują kruszyna, leszczyna i bez czarny.

Na terenie zespołu występują gatunki chronione: wawrzynek wilczełyko i kopytnik pospolity. Ponadto drzewostan jest miejscem zasiedlanym przez różnorodne gatunki ptaków i ssaków. Przez las przepływa struga o nazwie „Zimna woda”, od której zaczerpnięto nazwę obiektu.

„Tarczyn"

(powołany został 18 lutego 2002r) położony jest w granicach miejscowości Sichów Mały gminy Rytwiany, obejmuje dwa drzewostany leśne bezpośrednio ze sobą nie sąsiadujące. Drzewostany te znajdują się na skraju środkowej części kompleksu leśnego w sąsiedztwie osad leśnych. Ogólna powierzchnia obydwu obszarów wynosi 3,5ha.

Jeden z obszarów stanowi szczególnie cenny pod względem przyrodniczym drzewostan składający się z okazałych 200-letnich dębów i 170-letnich sosen z domieszka graba, kasztanowca i klonu (około 60 lat). Dęby są pozostałością dawnej puszczy sandomierskiej. Omawiany fragment lasu posiada bardzo ubogi podszyt lub jest on w ogóle nieobecny. Las stwarza dobre warunki bytowania różnorodnych gatunków ssaków i ptaków. Występują tu min. puszczyk, wilga, dzięcioł czarny, duży i średni, , kos, muchołówka białoszyja.

"Glińskie Góry"

Na południu Nadleśnictwa Bolewice znajduje się Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy "Glińskie Góry”. Obiekt został powołany mocą rozporządzenia Wojewody Wielkopolskiego, z dnia 28.grudnia.2004. Jest to obszar o powierzchni 1141.31ha, którego celem jest ochrona ciągu wydm parabolicznych.

Fotografa przedstawia fragment ścieżki przyrodniczej w Glińskich Górach koło Nowego Tomyśla. Miasto Nowy Tomyśl otoczone jest lasami, głównie sosnowymi, gdzie płyną rzeczki - Czarna Woda, Bobrówka, Szarka, Dojca. Pozostałością wcześniejszego okresu lodowego są ostańce wysoczyznowe zbudowane z glin i iłów. To właśnie te "góry mniejsze". Największy z tych ostańców o wysokości 101 m n.p.m. położony jest 6km na północny zachód. od Nowego Tomyśla. W celu jego ochrony powstał Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Glińskie Góry”. Występują tutaj także wydmy powstałe na skutek działalności wiatru bezpośrednio po ustąpieniu lodowca. Niektóre z nich wznoszą się nawet na 25m ponad otaczający teren.

"Zaleskie Łęgi "

Jest to zespół przyrodniczo- krajobrazowy położony w dolinie Odry o powierzchni 71,58ha. Celem powołania tego zespołu jest ochrona cennego ekosystemu lasów bagiennych, mającego szczególne znaczenie dla zachowania i ochrony rzadkich gatunków roślin i zwierząt.

(wykres) Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, która tworzy drzewostany na ponad 51% powierzchni leśnej. Drugim co do częstości występowania gatunkiem jest dąb (15% powierzchni leśnej), kolejno: olsza (10,7%), buk (9%). Pozostałe gatunki panujące, wykazujące udział powierzchniowy w przedziale 1,3% do 3,4% to brzoza, robinia, modrzew, świerk i grab.

Z gatunków objętych ścisłą ochroną na terenie lasów miejskich spotkać można takie gatunki jak:

barwinek pospolity,

bluszcz pospolity,

arcydzięgiel litwor,

gnieźnik leśny,

jarząb szwedzki Sorbus,

kosaciec syberyjski,

kruszczyk szerokolistny,

listera jajowata,

paprotka zwyczajna,

pióropusznik strusi,

przylaszczka pospolita,

purchawica olbrzymia,

rokitnik zwyczajny,

sasanka łąkowa,

sromotnik bezwstydny,

szafran spiski,

szmaciak gałęzisty,

śnieżyczka przebiśnieg,

wiciokrzew pomorski,

widłak goździsty.

"Wzgórze Gołonoskie"

Celem ochrony na tym obszarze jest kompleks starodrzewu rosnący w obrębie terenu Rzymsko-Katolickiej Parafii Św. Antoniego w Gołonogu. W skład tego obszaru wchodzi: stara część cmentarza parafialnego o powierzchni 1,5ha oraz obszar leżący w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła i klasztoru o powierzchni 4,95ha.