Naskórek

Z punktu kosmetologicznego naskórek jest najważniejszą warstwą skóry. Większość wykonywanych zabiegów odżywczych, nawilżających, uelastyczniających jest skierowana na polepszenie kondycji naskórka. To właśnie on w dużej mierze decyduje o przenikaniu substancji czynnych, poziomie nawilżenia oraz o jej wyglądzie.

Optyczna tomografia koherencyjna skory palca przedstawiająca warstwy naskórka. Na gorze (stratum corneum) z warstwa złuszczająca się (stratum disjunctum). Widoczna jest również charakterystyczna blaszka jasna (lamina lucidum) Na dole widoczne powierzchowna część skory właściwej. Przewody gruczołów potowych również sa dobrze widoczne.

Z anatomicznego punktu widzenia naskórek (epidermis) jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, którego powierzchowne komórki ulegają stopniowej keratynizacji. na powiekach (ok. 0.5 mm), a najgrubszy występuje na stopach (ok. 1.5 mm).

Naskórek jest aktywną biologicznie częścią skóry, a to oznacza, że stale zachodzą w nim procesy tworzenia i przebudowy komórek. Nie jest on warstwą jednorodną, składa się z różnych komórek połączonych ze sobą desmosomami. Poszczególne wyspecjalizowane komórki tworzą oddzielne warstwy, w których zachodzą różne procesy metaboliczne.

To właśnie on decyduje o przenikaniu substancji czynnych, poziomie nawilżenia oraz o jej wyglądzie.

Gdybyśmy wyobrazili sobie nasz naskórek jako fabrykę to kolejne warstwy skóry mogły by być określone jako poszczególne działy wyspecjalizowane w określonej produkcji.

Naskórek nie jest zdolny do samoistnego funkcjonowania bez pomocy skóry właściwej. To właśnie skóra właściwa (dermis) jest jakby ?matką?, która dba o prawidłowe odżywianie naskórka. Kontakt skóry właściwej z naskórkiem jest możliwy przez ? łożysko?, które stanowi błona podstawna.

Naskórek jest utworzony z następujących warstw (od zewnątrz) :

Błona podstawna (membrana basalis) i warstwa podstawna (stratum basale)

Błona podstawna jest wyspecjalizowaną, integralną strukturą pomiędzy skórą właściwą, a naskórkiem. Ma przebieg falisty i zbudowana jest z:

W błonie podstawnej znajdują się glikoproteiny zwane integrynami. Główną funkcją integryn jest tworzenie trwałych połączeń komórki z cząsteczkami międzykomórkowymi lub czasem pomiędzy samymi komórkami. Cząsteczka integryny zbudowana jest z dwóch podjednostek- ? i ?. Ligand (np. kolagen, laminina, fibronektyna, cząsteczki IgCAM) jest przyłączany do podjednostki ?. Związanie ligandu przez integryny wpływa na różnorodne procesy zachodzące w komórkach. Brak połączenia ligandu z integryną może doprowadzić do planowanej śmierci komórki - apoptozy.

Warstwa podstawna znajduje się tuż nad błoną podstawną i również wykazuje przebieg falisty. Stratum basale jest niczym ?serce naskórka", w którym powstają nowe keratynocyty i zachodzą pierwotne podziały.

Warstwa ta składa się z dużych walcowatych komórek zawierających jądra, tworzących około 5-10 warstw.
Nieustannie dzieląca się komórki warstwy podstawnej są połączone z sąsiednimi keratynocytami, a także z błoną podstawną poprzez połączenia zwierające: desmosomy i hemidesmosomy.

Desmosomy (macula adherens) są połączeniami punktowymi pomiędzy komórkami. Białkami transbłonowymi są: desmogleina i desmokolina. Największa ilość desmosomów występuje w warstwie kolczystej. Mają one eliptyczny kształt, a kadheryny pomiędzy komórkami nachodzą na siebie przypominając strukturę ?suwaka".

Hemidesmosomy są połączeniami typu zwierającego między komórkami i cząsteczkami ECM błon podstawnych. W obrazie mikroskopowym przypominają jakby połówkę desmosomu i stąd się wzięła ich nazwa zwyczajowa.

W przeciwieństwie do desmosomów białkami transbłonowymi są integryny, które są połączone z lamininą bony podstawnej.

Warstwa podstawna jest kluczowym elementem badań wielu naukowców. To właśnie w warstwie podstawnej znajdują się komórki macierzyste, które mają zdolność ciągłej odnowy.

Podziały komórek macierzystych przebiegają w określony sposób: jedna komórka potomna pozostaje w warstwie podstawnej jako dzieląca się komórka macierzysta, a kolejna różnicuje się. W omawianej warstwie znajdują się również gwiaździste komórki barwnikowe ? melanocyty odpowiedzialne za syntezę melanin.

Ogólne znaczenie warstwy podstawnej sprowadza się do funkcji rozrodczej. Cykl życia keratynocytów od ich utworzenia do całkowitego zrogowacenia jest uzależniony od uwarunkowań osobniczych i w warunkach prawidłowej keratynizacji wynosi 28 dni.

Warstwa kolczysta (stratum spinosum)

Jest warstwą składającą się z 5-10 warstw czternastościennych komórek, nie przylegających ściśle do siebie, zaopatrzonych w jądro. Patrząc na preparaty histologiczne odróżnimy tą warstwę od pozostałych między innymi po tym, że jest to najgrubsza część naskórka. Spróbujmy sobie wyobrazić, iż komórki warstwy kolczystej są w ciągłym ruchu, stale są wypychane ku górze przez dzielące się u podstawy naskórka komórki warstwy podstawnej. Wieloboczne komórki warstwy kolczystej spłaszczają się stopniowo ku powierzchni.

W tej warstwie keratynocyty syntetyzują cytokeratyny oraz odkładają w cytoplazmie pęczki filamentów pośrednich cytokeratynowych. W ziarnistościach lamelarnych znajdują się prekursory lipidów międzykomórkowego cementu. Są to głównie fosfolipidy, sterole, glukoceramidy, enzymy:

W górnych częściach tej warstwy dochodzi do zaniku jąder.

Warstwa ziarnista (stratum granulosum)

Jest warstwą utworzoną z 3-4 rzędów komórek w okolicach dłoni i stóp i 1-2 rzędów komórek w pozostałych okolicach ciała. Nazwa tej warstwy pochodzi od ziarnistości układających się wokół jądra zawierających keratohialinę. W tej warstwie dochodzi do syntezy białek- profilagryny, lokryny, kornifiny, inwolukryny. Ziarnistości lamelarne zmieniają swój skład: wzrasta stężenie steroli i zmniejsza się ilość fosfolipidów. Powoli następuje przekształcanie keratynocytu w korneocyt. Profilagryna przekształca się w filagrynę . Ostateczny rozkład filagryn prowadzi do powstania NMF (natural moisturizing factor) - naturalnego czynnika nawilżającego. W skład NMFu wchodzą:

Warstwa jasna (stratum lucidum)

Jest to warstwa występująca w naskórku grubym (skóra stóp i dłoni). Warstwa jasna jest widoczna w postaci białej smugi na granicy warstwy ziarnistej i zrogowaciałej, która załamuje podwójnie światło. W tej warstwie zawarta jest eleidyna ? ciałko białkowe, produkt przejścia ziarenek keratohialiny w stan półpłynny. W keratynocytach nie występują już jądra komórkowe, jednakże można zauważyć połączenia pomiędzy komórkami za pomocą desmosomów.

Warstwa rogowa (stratum corneum)

Jest to warstwa powstała w skutek przemian zachodzących w niższych warstwach naskórka.

Komórki mają kształt spłaszczonych blaszek (ok. 15-20 rzędów) ułożonych jedna na drugiej. Warstwa rogowa składa się z dwóch części:

Część zbitą warstwy rogowej tworzą korneocyty zanurzone w spoiwie lipidowym. Korneocyty zbudowane są rdzenia, w którego skład wchodzą: keratyna, proteiny, związki hydrofilowe, woda, oraz z koperty białkowo-lipidowej. Keratyna w warstwie zrogowaciałej stanowi aż 50%. Może on występować jako keratyna miękka i twarda.

Koperta korneocytu jest silnie związana ze spoiwem ciekłokrystalicznym (cementem) za pomocą ceramidu 1.

W skład cementu wchodzą następujące lipidy:

Cement warstwy rogowej stanowi barierę dla wielu związków chemicznych: związki niepolarne z łatwością przenikają, natomiast związki polarne (z wyjątkiem gliceryny lub glikolu propylenowego) nie wnikają jego strukturę.