Przestrzeń powietrzna FIR EPWW

Rejon Informacji Powietrznej (FIR - Flight Information Region) jest to przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której zapewniona jest służba informacji powietrznej i służba alarmowa.
Polska przestrzeń powietrzna to przestrzeń powietrzna znajdująca się nad obszarem lądowym, wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym Rzeczpospolitej Polskiej. Morze terytorialne RP to pas wody o szerokości 12 mil od linii brzegowej.
Polski Rejon Informacji Powietrznej Warszawa - FIR EPWW obejmuje przestrzeń powietrzną nad polskim obszarem lądowym, wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym RP oraz tę przestrzeń nad wodami pełnego morza Bałtyckiego, w której na podstawie umów międzynarodowych działają polskie służby ruchu lotniczego.
W całej przestrzeni FIR EPWW polskie cywilne i wojskowe organy służb ruchu lotniczego pełnią służbę informacji powietrznej i służbę alarmową. FIR EPWW sięga od powierzchni lądu lub wody do wysokości nieograniczonej (GND - UNL).

Klasyfikacja przestrzeni powietrznej

Klasy poszczególnych części przestrzeni powietrznej określa organ państwowego nadzoru lotniczego wspólnie z państwowym cywilnym organem ruchu lotniczego oraz Dowództwem Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej ATS. Wyróżniamy następujące klasy przestrzeni:

- A - Zezwala się tylko na loty IFR; wszystkie loty podlegają działaniu służby kontroli ruchu lotniczego i są separowane od siebie nawzajem.
- B - Zezwala się na loty IFR i VFR; wszystkie loty podlegają działaniu służby kontroli ruchu lotniczego i są separowane od siebie nawzajem.
- C - Zezwala się na loty IFR i VFR; wszystkie loty podlegają działaniu służby kontroli ruchu lotniczego i loty IFR są separowane od innych lotów IFR i od lotów VFR. Loty VFR są separowane od lotów IFR i zapewniana jest im informacja o ruchu co do innych lotów VFR.
- D - Zezwala się na loty IFR i VFR; wszystkie loty podlegają działaniu służby kontroli ruchu lotniczego, loty IFR są separowane od innych lotów IFR i zapewniona jest im informacja o ruchu co do lotów VFR. W lotach VFR zapewniana jest informacja o ruchu co do wszystkich innych lotów.
- E - Zezwala się na loty IFR i VFR; loty IFR podlegają działaniu służby kontroli ruchu lotniczego i są separowane od innych lotów IFR. We wszystkich lotach zapewniana jest informacja o ruchu, jeżeli jest to możliwe.
- F - Zezwala się na loty IFR i VFR; wszystkim lotom IFR zapewnia się służbę doradczą ruchu lotniczego, a wszystkim lotom zapewnia się na żądanie służbę informacji powietrznej.
- G - Zezwala się na loty IFR i VFR; na żądanie zapewnia się służbę informacji powietrznej.

Podział Przestrzeni Powietrznej FIR EPWW

Przestrzeń Powietrzna Operacyjna - Przestrzeń powietrzna nad obszarem lądowym, wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym RP, nie obejmująca przestrzeni powietrznej kontrolowanej.

Przestrzeń Lotów Swobodnych obejmuje część przestrzeni operacyjnej do wysokości 400 m od powierzchni ziemi lub wody (AGL), w której cywilne a/c mogą wykonywać loty VFR ograniczone określonymi warunkami.
Przestrzeń lotów swobodnych nie obejmuje:

 Przestrzeni lotów koordynowanych,

 Rejonów nadlotniskowych czynnych lotnisk wojskowych,

 Stref zakazanych i niebezpiecznych,

 Przestrzeni powietrznej nad miejscowościami sanatoryjno-wypoczynkowymi,

 Przestrzeni powietrznej nad zwartą zabudową miejscowości powyżej 25000 mieszkańców,

 Przestrzeni powietrznej nad parkami narodowymi.

W przestrzeni lotów swobodnych obowiązują zasady:

 Przestrzegania przedziału wysokości,

 Utrzymywania przyrządowej prędkości powietrznej IAS nie większej niż 250 kt,

 Utrzymywania własnej separacji,

 Pozostawania w warunkach meteo dla lotów wykonywanych z widocznością,

 Wykonywania lotów z widocznością terenu.

W przestrzeni lotów swobodnych cywilne statki powietrzne mogą wykonywać loty bez uprzedniej koordynacji. Loty te podlegają procedurze składania planów lotów i zgłaszania lotów do właściwych organów ATS. Nie wymaga się utrzymywania dwukierunkowej łączności radiowej, chyba że właściwy organ służby ruchu lotniczego będzie tego wymagał dla określonych lotów.
Statki powietrzne wykonujące loty w przestrzeni lotów swobodnych obowiązują zasady wykonywania lotów w ruchu nadzorowanym, gdy tylko znajdują zastosowanie.
Przestrzeń lotów swobodnych podlega przekwalifikowaniu na okres nocy na przestrzeń lotów koordynowanych; części przestrzeni lotów swobodnych mogą być na określone okresy zamienione na części przestrzeni lotów koordynowanych. Informacje o tych zmianach powinny być dostępne we właściwych Ośrodkach Koordynacji Ruchu Lotniczego.

Przestrzeń Lotów Koordynowanych - Część przestrzeni powietrznej operacyjnej, w której loty cywilnych a/c, przed ich rozpoczęciem, podlegają koordynacji. Przestrzeń lotów koordynowanych nie obejmuje przestrzeni lotów swobodnych, rejonów nadlotniskowych czynnych lotnisk wojskowych i stref niebezpiecznych, zakazanych oraz ograniczonych.
Gdy określone loty statków powietrznych wykonywane są w strefach niebezpiecznych, zakazanych i ograniczonych w myśl odrębnych ustaleń, przestrzenie tych stref są dla tych lotów przestrzeniami lotów koordynowanych. Statki powietrzne wykonujące loty w przestrzeni lotów koordynowanych obowiązują zasady wykonywania lotów w ruchu nadzorowanym.
W przestrzeni lotów koordynowanych należy utrzymywać dwukierunkową łączność radiową.

Przestrzeń Powietrzna Strefy Nadgranicznej - Przestrzeń powietrzna rozciągająca się od granicy państwowej do odległości 6 km w głąb państwa. Loty statków powietrznych w tej strefie podlegają uprzedniej koordynacji.

Rejon Nadzorowany Lotniska Nadzorowanego (również spotyka się określenie: Strefa Ruchu Lotniskowego) jest wyznaczany dla każdego lotniska nadzorowanego i obejmuje przestrzeń wokół tego lotniska wraz ze strefą kręgów nadlotniskowych i strefami przylotniskowymi. Może znajdować się w przestrzeni lotów swobodnych lub przestrzeni lotów koordynowanych, albo częściowo w przestrzeni lotów swobodnych i przestrzeni lotów koordynowanych. Wyznaczany jest do wysokości 1500 m nad powierzchnią lotniska, chyba że potrzeby ruchu lotniczego wymagają inaczej.
W rejonie nadzorowanym lotniska wyznacza się w miarę potrzeby:
- Procedury oczekiwania i podejścia do lądowania,
- Trasy dolotów do lotniska i trasy odlotów,
- Obowiązkowe punkty meldowania.

W rejonie nadzorowanym można wyznaczyć następujące strefy przylotniskowe:
- pilotażu,
- lotów według wskazań przyrządów,
- lotów koszących,
- inne np.: strefę wysokościową lotów falowych, grupowych, próbnych, na lotniach.
Każda strefa przylotniskowa powinna mieć określone granice boczne oraz granicę dolną i górną, Odległości między granicami bocznymi stref, gdy położone są na zbliżonych wysokościach muszą mieć nie mniej niż 3 km.
Usytuowanie stref przylotniskowych powinno umożliwić statkom powietrznym, wykonującym w nich loty, dokonanie lądowania awaryjnego z niepracującym silnikiem na lotnisku lub na wyznaczonym w tym celu lądowisku.

Strefy: Zakazane, Niebezpieczne, Ograniczone
Strefa zakazana - Przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach nad obszarami lądowymi, wodami wewnętrznymi i wodami terytorialnymi Polski, w której loty a/c są zabronione. Strefy zakazane są ustanowione w celu ochrony obiektów na ziemi przed działaniem lotnictwa (np. zakłady przemysłowe: rafinerie, zakłady chemiczne, reaktor jądrowy w Instytucie Badań Jądrowych).
Nazwę tą stosuje się tylko wtedy, gdy loty cywilnych a/c w tych przestrzeniach są zabronione stale.

Strefa niebezpieczna - Przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której mogą odbywać się, w opublikowanych okresach czasu, działania niebezpieczne dla lotów. Strefy niebezpieczne są ustanowione w celu ochrony statków powietrznych przed działaniami wykonywanymi na ziemi (np. poligony artyleryjskie).

Strefa ograniczona - Przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach nad obszarami lądowymi, wodami wewnętrznymi i wodami terytorialnymi Polski, w której loty są ograniczone pewnymi określonymi warunkami. Strefy ograniczone są ustanowione w celu ochrony ludzi i środowiska naturalnego na ziemi przed działaniem lotnictwa (miejscowości sanatoryjno - wypoczynkowe, parki narodowe).
Każdej strefie przydziela się znak identyfikacyjny, jednoznacznie określający strefę i jej rodzaj. Znaki identyfikacyjne stref składają się z następujących grup liter i cyfr:
- EP - znaki przynależności terytorialnej zgodnie z ICAO Doc. 7910,
- litera określająca rodzaj danej strefy:
P - dla stref zakazanych (prohibited),
R - dla stref ograniczonych (restricted),
D- dla stref niebezpiecznych (danger),
- niepowtarzalny numer strefy.
Przykładowa numeracja: EPP1, EPR2, EPP3, ... , EPD21.

Loty cywilnych statków powietrznych w strefach P, R, D mogą być wykonywane:
- w celach ratownictwa lotniczego i sanitarnego,
- w przypadkach klęsk żywiołowych, katastrof, pożarów i zagrożeń ekologicznych,
- w celu wykonywania zabiegów agrotechnicznych.
Zezwolenia na wykonanie lotów w strefach niebezpiecznych i ograniczonych wydaje, wraz z ustaleniem warunków wykonania lotu, odpowiedni terytorialnie organ służby koordynacji ruchu lotniczego. Zezwolenia na wykonanie lotów w strefach zakazanych wydaje, wraz z ustaleniem warunków wykonania lotu, Wojskowa Służba Ruchu Lotniczego.
Informacje o aktywności stref niebezpiecznych leżących w przestrzeni kontrolowanej publikowane są w NOTAM.

Ruch Lotniczy Nadzorowany

W polskiej przestrzeni powietrznej mogą być wyznaczane, w miarę potrzeb, dla lotów nadzorowanych:
- Rejony nadzorowane lotnisk (lądowisk) cywilnych,
- Rejony nadzorowane lotnisk w strefach i rejonach kontrolowanych lotnisk cywilnych,
- Rejony nadzorowane lotnisk w rejonach kontrolowanych węzłów lotnisk cywilnych i wojskowych,
- Rejony nadzorowane lotnisk w rejonach lotów lotnisk wojskowych,
- Stałe i doraźne rejony lotów,
- Trasy lotnicze i doraźne trasy lotów.

Stałe rejony lotów wyznacza się do wykonywania określonych zadań planowanych przez użytkowników statków powietrznych. Ustala je Dowództwo WLiOP na wniosek użytkowników, m. in. dla lotów balonów wolnych z załogą w przestrzeni lotów koordynowanych, lotów szybowców w IMC itp. Wnioski w sprawie wyznaczenia stałych rejonów lotów użytkownicy statków powietrznych składają państwowemu cywilnemu organowi ruchu lotniczego w celu akceptacji i dalszego załatwienia w Dowództwie WLiOP. Stałe rejony lotów publikowane są w miarę potrzeb w AIP Polska.
Doraźne rejony lotów wyznacza się do wykonywania określonych zadań planowanych przez użytkowników a/c i uzgadnia na podstawie złożonego planu lotu właściwy dla danej przestrzeni organ służby ruchu lotniczego, m. in. dla lotów balonów wolnych z załogą.

Trasy lotnicze i doraźne trasy lotów nie powinny przebiegać poniżej minimalnej wysokości lotu określonej przepisami PL-2 w zależności od rodzaju lotu i powinny być dostosowane do możliwości eksploatacyjnych a/c mających wykonywać loty po tych trasach.
Do cywilnych lotnisk nadzorowanych dopuszczonych do ruchu międzynarodowego powinny być wyznaczone trasy lotnicze do lotów międzynarodowych.
W przestrzeni operacyjnej trasy lotnicze do lotów międzynarodowych wyznacza Szef Sztabu Generalnego WP na wniosek organu państwowego nadzoru lotniczego. Niezbędne informacje o w/w trasach i warunkach korzystania z nich są publikowane w AIP Polska.

Przestrzeń Powietrzna Kontrolowana

Przestrzeń powietrzna kontrolowana obejmuje przestrzeń o określonych wymiarach, w której służba kontroli ruchu lotniczego jest zapewniana dla lotów IFR i lotów VFR zgodnie z klasyfikacją przestrzeni powietrznej.
Przestrzeń powietrzna kontrolowana w FIR EPWW dzieli się na dolną i górną:
Dolna przestrzeń sięga od wysokości 0 m do poziomu lotu FL245 włącznie,
Górna przestrzeń sięga od poziomu lotu FL245 do poziomu lotu FL460 włącznie,

Przestrzeń powietrzna kontrolowana obejmuje przestrzenie klasy A, B, C, D, E,
Części przestrzeni operacyjnej mogą być delegowane do lotów kontrolowanych. W takich przypadkach przestrzeń ta jest takiej samej klasy jak przyległa przestrzeń kontrolowana.

W polskiej przestrzeni powietrznej występują następujące klasy przestrzeni (bez przestrzeni delegowanych do sąsiednich FIR):
- A: Drogi lotnicze (oraz rejony kontrolowane lotnisk) od FL195 w górę,
- B: Drogi lotnicze (oraz rejony i strefy kontrolowane lotnisk) od FL95 do FL195,
- C: Strefy i Rejony kontrolowane lotnisk oraz drogi lotnicze do FL95,

Ponadto nad morzem pełnym Bałtyku poza przestrzenią powietrzną kontrolowaną:
A: od FL195 do FL460
G: od powierzchni wody do FL195,

Gdy przestrzeń powietrzna służb ruchu lotniczego jednej klasy styka się w płaszczyźnie pionowej z drugą, tzn. rozmieszczone one są jedna nad drugą, wówczas loty na wspólnym poziomie wykonuje się z zachowaniem wymagań ustalonych dla niższej klasy przestrzeni powietrznej.

W polskiej przestrzeni powietrznej wyznacza się dla lotów kontrolowanych stałe:
- Drogi lotnicze (Airways - AWY),
- Strefy kontrolowane lotnisk cywilnych (Control Zone - CTR),
- Rejony kontrolowane lotnisk cywilnych lub węzłów lotnisk cywilnych i wojskowych (Terminal Area - TMA),
- Strefy (rejony) kontrolowane lotnisk wojskowych dopuszczonych do ruchu międzynarodowego,
- Strefy oczekiwania.

Dla lotów kontrolowanych wyznacza się w miarę potrzeb:
- Warunkowe drogi lotnicze,
- Strefy (rejony) kontrolowane lotnisk w rejonie lotów lotnisk wojskowych dopuszczonych tylko do ruchu krajowego,
- Warunkowe strefy oczekiwania,
- Warunkowe przestrzenie powietrzne kontrolowane.

Obszar kontrolowany (Control Area - CTA) - Obszar kontrolowany jest to przestrzeń powietrzna kontrolowana rozciągająca się w górę od określonej granicy nad ziemią. Obszar kontrolowany obejmuje drogi lotnicze, rejony kontrolowane lotnisk i węzłów lotnisk. Obszar kontrolowany nie obejmuje stref kontrolowanych lotnisk.

Droga lotnicza - obszar kontrolowany lub jego część ustanowiony w postaci korytarza.
Drogi lotnicze dzielą się na:
- Stałe - o szerokości 15 km,
- Weekendowe - jako odmiana stałej drogi lotniczej,
- Warunkowe - czynne tylko w czasie i na poziomach uzgodnionych z właściwymi organami wojskowymi,
- Magistralne,
- Nawigacji obszarowej RNAV - o szerokości 10 Nm.

Rejony kontrolowane lotnisk (węzłów lotnisk) - TMA
Rejon kontrolowany lotniska lub węzła lotnisk obejmuje część obszaru kontrolowanego ustanowionego zwykle u zbiegu dróg lotniczych w pobliżu jednego lotniska lub kilku (węzła) lotnisk.
Granice poziome TMA wyznacza się tak, aby obejmowały przestrzeń wystarczającą dla pomieszczenia torów lotów IFR, którym zamierza zapewnić się odpowiednie rodzaje służb kontroli ruchu lotniczego, biorąc pod uwagę możliwości urządzeń nawigacyjnych wykorzystywanych w tym obszarze.

Dolna granica TMA powinna przebiegać na wysokości nie mniejszej niż 200m AGL, górna na wysokości nie większej niż 14000 m STD (FL460).
TMA w FIR EPWW:
- Warszawa (EPWA) - 560m AMSL - FL400
- Gdańsk (EPGD) - 550m AMSL - FL195
- Kraków (EPKK) - 900m AMSL - FL185

Strefa Kontrolowana Lotniska - CTR
Strefa kontrolowana lotniska obejmuje przestrzeń powietrzną kontrolowaną poza obszarem kontrolowanym, rozciągająca się od powierzchni ziemi lub wody do określonej górnej granicy.
Granice boczne CTR powinny obejmować przynajmniej te części przestrzeni powietrznej poza obszarem kontrolowanym, które zawierają tory lotów IFR a/c przylatujących na lotniska wykorzystywane w warunkach meteo dla lotów IFR lub a/c odlatujących z tych lotnisk. Granice boczne powinny sięgać co najmniej do 9,3 km (5 Nm) od punktu odniesienia lotniska na kierunkach, z których mogą być wykonywane podejścia do lądowania.

Strefy kontrolowane lotnisk w FIR EPWW:
- Warszawa (EPWA) - 0-560m AMSL
- Gdańsk (EPGD) - 0-550m AMSL
- Kraków (EPKK) - 0-900m AMSL
- Poznań (EPPO) - 0-FL105
- Wrocław (EPWR) - 0-FL85
- Zielona Góra (EPZG) - 0-FL85
- Rzeszów (EPRZ) - 0-FL125
- Bydgoszcz (EPBY) - 0-FL85
- Katowice (EPKT) - 0-FL85
- Szczecin (EPSC) - 0-FL85
- Szczytno (EPSY) - 0-FL55
- Łódż (EPLL) - 0-FL95

Tomasz Dec