Ogólna charakt hod zw fut -pochodzenie zwierząt futerkowych - postanowienia Komisji Stałej Europejskiej Konwencji o Ochronie Zwierząt Hodowlanych - hodowla mięsożernych zwierząt futerkowych w Polsce i na świecie Gromada: Ssaki (Mammalia) Rząd: Zajęcokształtne (Lagomorpha) zając szarak Lepus europaeus królik Oryctolagus cuniculus Rząd: Drapieżne (Camivora) Rodzina: psowate (Canidae) lis polarny Alopex lagopus lis pospolity Vulpes vulpes jenot Nyctereutes procyonoides Rodzina: łasicowate (Mustelidae) norka amerykańska Mustela vison tchórzofretka Mustela putorius Rząd: Gryzonie (Rodentia) Rodzina: nutriowate (Capromyidae) nutria Myocastor coypus Rodzina: szynszylowate (Chinchillidae) szynszyla duża Chinchilla laniger Lis pospolity (Vulpes vulpes) ssak łożyskowy z rodziny psowatych, rzędu drapieżnych występuje na półkuli północnej, w części Azji, Europie i północnej Afryce w górach sięga w Europie do 2700 m n.p.m., a w Azji do 4000-5000 m n.p.m. w Polsce rozpowszechniony jest w całym kraju w XIX wieku został wprowadzony do Australii, gdzie jest obecnie jednym z największych szkodników Biotop - biotopem lisa są lasy, pola, łąki -w dużych kompleksach -trzyma się raczej na obrzeżach lub w enklawach śródleśnych Pokarm Lis jest zwierzęciem wszystkożernym z przewagą. pokarmu mięsnego. Rodzaj pokarmu jest dostosowany do dynamikipopulacji ofiar i waha się w zależności od biotopu i typu krajobrazu Podstawowym pokarmem lisa są gryzonie myszowate, ale żywi się również owadami, ślimakami, robakami, okazyjnie zającami lub królikami, ptakami, padliną, jagodami i innymi owocami.Dojrzałość płciową lisy osiągają pod koniec 1 roku życia. Okres godowy przypada na styczeń -luty Ciąża trwa około 51-54 dni, w miocie najczęściej 4-6 młodych, które rodzą się wczesną wiosną ślepe i głuche, z ciemnym wełnistym futrem. Niekiedy samiec pomaga w wychowaniu przynosząc upolowane zwierzęta. Młode ssą do 8 tygodnia, samodzielność osiągają po 3-5 miesiącach. Dojrzałość płciową uzyskują w 9-10 miesiącu życia. Długość życia lisa na swobodzie wynosi około 10-12 lat. Wiek do 2 lat można ocenić po starciu górnego zęba trzonowego (M') i siekaczy w żuchwie. Ustalenie dokł wieku lisów jest możliwe na podstawie liczenia (pierścieni) cementu i zębiny na szlifach zębów. Behawior: Lis prowadzi życie samotne łączenie w pary jest raczej sezonowe, chociaż obserwowano już wielokrotnie udział samca w karmieniu nie tylko samicy, ale i młodych w pierwszych tygodniach życia. W ciągu wiosny i lata lis prowadzi życie osiadłe, jesienią i zimą -koczownicze. Ma bardzo dobrze rozwinięte zmysły słuchu, wzrok, węchu i dotyku, co ułatwia polowanie na drobne gryzonie i owady. Zarejestrowano 28 różnych głosów wydawanych przez lisy, z których najbardziej znane jest ich poszczekiwanie w czasie cieczki. Vulpes vulpes vulpes Lis o mocnej budowie, długim włosie, intensyw rudej sierści i cienkich nogach (Skandynawia) Vulpes vulpes crucigera Bardzo zmienny kolorystycznie Europa Środkowa Vulpes vulpes silacea Lis średniej wielkości, jaskraworudy, srebrzystoszary ogon (Półwysep Iberyjski) Vulpes vulpes montana o bardzo gęstym, jasnym fut (Alpy, Himalaje)Vulpes vulpes fulvaduży, intens rudoczerw, stopy owłosione (Kanada,USA) Rozród hodowlanych lisów pospolitych rozpoczyna się w styczni i trwa do marca. Faza przedrujowa (styczeń)Faza rujowa (styczeń/marzec)- ruja właściwa trwa 1-3 dniFaza porujowaFaza spokoju (polowa maja/koniec grudnia)zdolność rozrodcza samic utrzymuje się do 7 roku życia ciąża trwa 50-56 dni (średnio 53 dni) liczebność zwierząt w miocie: 4-6 Lis polarny, piesiec (Alopex lagopus) Ssak z rodziny psowatych, występują na obszarach na północ od kręgu polarnego. Najczęściej występuje w ubarwieniu letnim brązowo-szarym, a zimą śnieżnobiałym lub stalowoniebieskim. Posiada dobrze rozwinięty zmysł węchu, wzroku i słuchu. Bardzo wytrzymały na zimno, aktywny przy temperaturze dochodzącej do minus 70°C.Okres godowy trwa od lutego do kwietnia. Ciąża trwa 49-57 dni. Porody przypadają na maj/czerwiec. Samica rodzi 2-12 (przeciętnie 3-5) młodych, które osiągają dojrzałość płciową w wieku 10-11 miesięcy. Hodowla Lis polarny hodowany jest na fermach lisich od ponad 50 lat. Nazywany jest potocznie lisem niebieskim. W wyniku selekcji i krzyżowania otrzymano szereg odmian barwnych. Obecnie hoduje się następujące odmiany:lis polarny niebieski, lis polarny biały, lis polarny białopyski, lis polarny cienisty Wygląd: długość ciała 65-72 cm lciężar ciała: samice 12-15 kg samce 13-17 kg Na jesieni ciężar ciała lisów niebieskich jest największy i może on wynosić ponad 30 kg (lisy fińskie) Rozród lisów polarnych przypada na połowę lutego i trwa do końca kwietnia.
|
Faza przedrujowa (luty) Faza rujowa (luty/ koniec kwietnia: niekiedy I dekada maja) ruja właściwa trwa 4-5 dni Faza porcjowa Faza spokoju (polowa maja/koniec grudnia) Zdolność rozrodcza samic utrzymuje się do 6 roku życia. Ciąża trwa 50-56 dni (średnio 53 dni).Miot: 8-10 (niekiedy 16-17). Jenot (Nyctereutes procyonoides) ssak należący do rzędu drapieżnych i rodziny psowatych. inne nazwy: szop usuryjski, junat, lis japoński Występowanie: Azji i Europie, choć jego pierwotnym obszarem występowania był Daleki Wschód.Ze względu na swoje wartościowe futro został zaklimatyzowany na Ukrainie, Białorusi i Litwie. Stąd samorzutnie rozprzestrzenił się po Polsce i Europie. Obecnie spotykany również w Skandynawii, Rumunii, Niemczech.W Polsce występuje stosunkowo od niedawna .Jego obecność w środowisku naturalnym stwierdzono po raz pierwszy w 1955 roku. Występuje na terenie całego kraju, najliczniej w północno-wschodnich województwach, populacja jenotów ma tu charakter trwały i zwarty. Tryb życia: Jest drapieżnikiem, ale dużą część jego pożywienia stanowią też rośliny. Odżywia się głównie poka poch zw (gryzonie oraz jaja i pisklęta ptaków gniazdujących na ziemi, ślimaki, owady, skorupiaki i drobne kręgowce), pobiera także, zwłaszcza jesienią, znaczne ilości pokarmu roślinnego. Poluje głównie nocą. W dzień ukrywa się w norach. Rzadko jednak kopie je sam, przeważnie wykorzystuje nory wykopane przez borsuka lub lisa. Biotop: Jenot zajmuje najchętniej tereny lasów liściastych położone w pobliżu zbiorników wodnych. Spotkać go też można w lasach mieszanych i przybrzeżnych zaroślach. W zasadzie bytuje do wysokości 300 m n.p.m. choć spotykano go na wysokości 700 m n.p.m. Behawior:Jenoty są aktywne nocą, tylko w czasie lata można je spotkać rano i wieczorem. Dnie spędzają w norach, legowiskach w gęstych trzcinach czy zaroślach. W czasie żerowania przeszukują brzegi zbiorników wodnych, chodzą po płyciznach. W razie niebezpieczeństwa warują, starając się wtopić w tło otoczenia. Czasem zamykają oczy i udają martwe.Węch mają doskonały, wzrok i słuch dość słaby. Część zimy jenoty przesypiają, mniej więcej od końca grudnia do końca stycznia, czasem lutego. Na zimę jenoty tyją, zwierzęta, które nie zgromadziły dostatecznego zapasu tłuszczu nie zasypiają na zimę i zazwyczaj giną. Rozród: Młode jenoty osiągają dojrzałość płciową w wieku 8-10 miesięcy. Są to zwierzęta monogamiczne. Sezon godowy rozpoczyna się w początkach lutego i w zależności od klimatu i pogody w różnych strefach geograficznych trwa do końca kwietnia. Kopulacja ma miejsce w nocy lub wczesnym rankiem i trwa od 6-7 do 20 min. Cieczka u suk trwa od kilku godzin do 6 dni. W czasie cieczki dochodzi do 2-3 (maksymalnie 5) kopulacji. Ciąża trwa 57-65 dni (średnio 61 dni). W ciągu roku bywa tylko 1 miot - w kwietniu i maju. W miocie rodzi się 6-7 szczeniąt, maksymalnie 15-16 . Laktacja trwa 45-60 dni, lecz młode już w wieku 1 miesiąca zaczynają korzystać z pokarmu dostarczonego przez dorosłe zwierzęta. Młode rodzą się ślepe, pokryte krótkim, gęstym, ciemnobrunatnym włosem puchowym. Dwumiesięczne jenoty mają już umaszczenie zbliżone do dorosłych. Jenoty żyją przeciętnie 1,5-2,0 lat, maksymalnie 10-11 lat. Naturalnymi wrogami jenota są: wilk ryś orzeł bielik i lis (dla szczeniąt) PodgatunkiN. p. procyonoides - Azja, N. p. koreensis - Korea, N. p. orestes - Yunnan, N. p. ussuriensis - Rosja, N. p. viverrinus - Japonia, N. p. albus - Japonia Rodzina łasicowate Łasica (Mustela nivalis)Gronostaj (Mustela erminea) Łasica (Mustela frenata)Kuna domowa Martes foinaKuna świerkowa Martes americanaKuna wodna Martes pennanti Tchórz czarnołapy (Mustela nigripes) Tch step (Mustela putorius eversmanii) Norka amerykańska - Mustela vison Rozmiesz geo norki obejmuje prawie cały kontynent Am Półn, od Alaski po Florydę. Sprow do Europy jako zw fermowe około 1925 r. do Niemiec. Zbiegłe z hod osobniki dały początek wolnym populacjom w wielu krajach Euro Środk i Skandynawii Norka żyje w zarośniętych brzegach zbiorn wodnych stojących jak i płynących. W górach dochodzi do 1500 m n.p.m. Podst pok norki drobnessaki, żaby, raki, ryby, owady wodne, w lecie okazyjnie także dzikie ptactwo wodne i domowe. Norka znakomicie pływa i nurkuje, pod wodą przebywa około 1-2 minut. Wrogiem norki jest wydra, włóczące się psy i ptaki drapieżne. Niszę eko norki euro zajmuje w większości krajów europejskich norka amerykańska - Mustela vison Na fermach norka amerykańska może żyć do 7-10 lat. W wolnej przyrodzie żyje znacznie krócej. Okres krycia u norek amer marzec (owulacja indukowana).Ciąża średnio 49 dni). Liczba młodych w miocie wynosi 4-6 sztuk, nawet do 10. Okres laktacji trwa 2-2,5 miesiąca, wcześniej jednak, bo już pod koniec pierwszego miesiąca życia, młode zaczynają próbować pokarm mięsny. trwa od 46 do 71 dni
|
Odmiany barwne (mutacyjne) norek NORKA STANDARDOWA grupy barwne: czarne, brązowe, białe, niebieskie plamiste Czarne odmiany norek Duże natężenie barwnika czarnego we włosach, natomiast barwnik brązowy jest całkowicie wyeliminowany. Silny melanizm występuje również w naskórku płytki nosowej, błon śluzowych, podniebienia i pazurów. Przedstawiciel: norka Jet black (NN) - homozygotyczna, co jest przyczyną do osłabionej żywotności. Niebieskie odmiany norek Brak brązowego barwnika we włosach, natomiast pigment czarny występuje w różnym nasileniu dając wrażenie niebieskości lub zabarwienie szarometaliczne. Przedstawiciele odmiana jasnoniebieska:platyn srebrzystoniebieski, platyn stalowoniebieski Przedstawiciele odmiana ciemnoniebieska: norka aleucka - włos pokrywowy czarny z odcieniem granatu, podszycie niebieskie - niekorzystna cecha: obniżona odporność na wirus AMDV Brązowe odmiany norek Zróżnicowana koncentracja barwnika brązowego, z całkowitym brakiem barwnika czarnego. Zależnie od koncentracji barwnika we włosach występuje znaczne zróżnicowanie barwne od ciemnego brązu (pastele) do jasnego beżu (palomino). Wśród pasteli występuje dość często pewna anomalia polegająca na skłonności do śrubowego skręcania głowy. Pastel brązowooki (królewski) Najczęściej hodowana brązowa odmiana norek. Barwa włosów pokrywowych jest ciemno-orzechowo-brązowa, a barwa podszycia niebiesko-szara. Zwierzęta tej odmiany są duże, plenne i żywotne. Plamiste odmiany norek Do tej grupy należą odmiany o nierównomiernym rozmieszczeniu barwnika we włosach w poszczególnych partiach skóry. Należą tu również odmiany, u których występuje duży kontrast barwny pomiędzy pokrywą a podszyciem. Do plamistych odmian barwnych hodowanych w Polsce należą krzyżaki (Black cross): pigmentowane włosy występują na głowie wzdłuż linii grzbietowej aż do nasady ogona oraz w poprzek ciała przez kończyny przednie. Tak symetrycznie rozmieszczone włosy tworzą znak krzyża Białe odmiany norek W tej grupie mutantów we włosach zostały wyeliminowane oba typy barwników Wyróżniamy odmiany: białe niealbinotyczne - brak barwników we włosach a ich obecność w skórze (białe ciemnookie) albinosy (białe czerwonookie) Norka biała niealbinotyczna Biała Hedlunda śnieżnobiała, czarnooka o doskonałej strukturze okrywy włosowej norki należące do tej odmiany są prawdopodobnie głuche i mają słabo rozwinięty zmysł powonienia
Fretka (Mustela putorius furo) niewielki drapieżnik z rodziny łasicowatych fretka jest udomowioną formą tchórza (prawdopodobnie tchórza zwyczajnego, choć nie wyklucza się tchórza stepowego krzyżówka fretki z tchórzem zwyczajnym znana jest pod nazwą tchórzofretka tchórz, fretka i tchórzofretka - krzyżują się swobodnie wydając płodne potomstwo Od lat 80. XX-wieku rośnie popularność fretki jako zwierzęcia domowego. Znalazło to wyraz we włączeniu fretek (obok psów i kotów) do grupy zwierząt podróżujących z paszportami dla zwierząt domowych w krajach UE. W Portugalii obowiązuje zakaz hodowania (bez odpowiedniej zgody) i przewożenia fretek ze względu na ryzyko hybrydyzacji pomiędzy fretkami domowymi i dzikimi. Fretka występuje w wielu odmianach barwnych. Najczęściej spotykane to: tchórzowata czyli ciemnobrązowe łapki, maska oraz włosy okrywowe, podszycie białe. Odmiana ta jest z wyglądu najbardziej zbliżona do tchórza dzikiegopastelowa - często, mylnie określana jako cynamonowa to fretka jasnobrązowa z kremowym lub białym podszerstkiem cynamonowa - o rudym ubarwieniu albinos - biała z czerwonymi oczami panda - biała głowa i tułów w kontrastowym kolorze, rzadziej spotykane są fretki łaciate, jednobarwne (poza albinosem) oraz syjamskie ciąża trwa ok 42 dniw miocie ok. 10 młodych samica może mieć do dwóch miotów rocznie fretki żyją przeciętnie 6-10 lat, a w sprzyjających warunkach 8-12 lat. Podobnie jak pozostałe gatunkirodzaju Mustela fretka była i nadal jest cennym zwierzęciem futerkowym. Bywa również wykorzystywana jako zwierzę laboratoryjne.
Fretki od wieków używane były do polowań na króliki. Były również hodowane w Europie przed upowszechnieniem się kota domowego jako zw domowe tępiące myszy.Samiec fretki (albinos) na słynnym obrazie Leonarda da Vinci „Dama z łasiczką”.
|
Nutria (Myocastor coypus) Gryzoń, przedstawiciel liczącej 8 gatunków rodziny nutriowatych (Capromyidae). Region biogeograficzny, z którego pochodzi gatunek: Ameryka Południowa W Europie i Stanach Zjednoczonych hodowana jako cenne zwierzę futerkowe. W Polsce hodowana od 1926 roku. Obecne rozmieszczenie w Polsce: punktowe. Rozmieszczenie koreluje z występowaniem ferm hodowlanych. Liczebność dzikiej populacji trudna do oceny ze względu na częste ucieczki z hodowli; surowe zimy najprawdopodobniej redukują liczebność dzikiej populacji do zera. Rozmnaża się w ciągu całego roku. Ciąża trwa 128-135 dni. Samica rodzi najczęściej 4-7 młodych. Mają one otwarte oczy i są dość samodzielne. Zazwyczaj 2 mioty rocznie. Żyje parami do 10 lat. Występująclicznie może wyrządzać szkody, uszkadzając groble, niszcząc przybrzeżną roślinność, szkółki leśne i sady. Mroźne zimy radykalnie redukują liczebność zdziczałych osobników. Szynszyla (Chinchilla laniger) Żyje w koloniach zamieszkujących tereny skaliste w górach Chile, Argentyny i Boliwii, gdzie żywi się roślinnością wysokogórską. Dziś istnieje 14 odmian mutacyjnych, z tego ponad 12 mieszańców międzyodmianowych. Z czasem może ich być więcej. Szynszyle żyją na wysokości od 3000 do 5000 m. n.p.m - wyżej od świnek morskich. -Ich nazwa pochodzi od plemienia Indian Chinchila, którzy na nie polowali. Po pewnym czasie Chinchlilów podbili Inkowie a tych potem Hiszpanie. Konkwiskadorzy zauważyli niezwykłe właściwości szynszylich skór, co spotęgowało zabijanie tych zwierząt. Dodatkowo na szynszyle polowały lisy i węże co omal nie prowadziło do wyginięcia szynszyli pod koniec XIX wieku. W 1918 zakazano polowania na te gryzonie. Pięć lat potem do USA powrócił pasjonat i badacz szynszyli Mathias Chapman z jedenastoma osobnikami - co uważa się za początek ferm szynszyli.Pierwsza hodowla szynszyli w Polsce powstała w 1956 roku Kluczowe punkty w ocenie zagrożenia mikrobiologicznego oraz zastosowanie profilaktyki ogólnej i swoistej na fermach zwierząt futerkowych. Celem wprowadzania profilaktyki ogólnej i swoistej na fermy zwierząt jest obniżenie ryzyka wystąpienia chorób lub w przypadku ich powstania niedopuszczenie do rozprzestrzeniania się choroby na fermie poprzez redukcję bezpośredniego kontaktu zwierząt chorych i zdrowych.
System zarządzania ryzykiem biologicznym •Stworzony do poprawy kontroli nad chorobami zakaźnymi •Narzędzie ograniczające wystąpienie ryzyka
Termin System zarządzania ryzykiem biologicznym określa ogólne działania które pozwalają na ocenę warunków utrzymania zwierząt , ocenę warunków na fermie na podstawie oceny ryzyka wystąpienia chorób zakaźnych i ich rozprzestrzeniania w fermie •Nie jest możliwa całkowita eliminacja ryzyka wystąpienia choroby -Relacje pomiędzy: drobnoustrojami a zwierzętamizwierzętami a środowiskiem -Likwidacja ekspozycji nośniki zarazka wektory mechaniczne i biologiczne System zarządzania ryzykiem biologicznym wskazuje że ryzyko wystąpienia danej choroby nie może być całkowicie wyeliminowane, jednakże ryzyko to może znajdować się pod naszą kontrolą (naszą czyli hodowcy lub lekarza. Jednakże aby sprawować taką kontrolę należy posiadać odpowiednią wiedzę dotyczącą relacji pomiędzy drobnoustrojami a makroorganizmem, pomiędzy zwierzętami a środowiskiem ich bytowania, oczywiście odnośnie samego czynnika zakaźnego i możliwości likwidacji ekspozycji czyli czynników środowiskowych, które umożliwiają kontakt patogenu z organizmem wrażliwym. Poznanie tych czynników pozwoli nie tylko zminimalizować ryzyko wystąpienia danej choroby u zwierząt ale także u człowieka - gdy mamy do czynienia z chorobą odzwierzęcą. Likwidacja ekspozycji czyli zespołu czynników środowiskowych które umozliwiają kontakt patogenu z organizmem wrazliwym. Na ekspozycje skladają się nosniki zarazka: pokarm, woda, wydzieliny, wydaliny, kurz, naskórek oraz wektory mechaniczne i biologiczne. Wektor mechaniczny słuzy zarazkom jedynie za środek transportu, zaś w wektorze biologicznym zarazek namnaza się lub przechodzi cykle rozwojowe. Mucha domowa - Salmonella , Escherichia coli, Pasteurella tularensis), komary kleszcze - P. tularensis, myszy, szczury -wscieklizna, salmoneloza, Współżycie pomiędzy drobnoustrojami i zwierzętami •Relacje obojętne •Synergizm •Komensalizm•Antagonizm/pasożytn
|
Współżycie pomiędzy drobnoustrojami i zwierzami ma rożne formy. Do najważniejszych z nich należą: relacje obojętne, synergizm antagonizm komensalizm symbioza i pasożytnictwo. Komensale - ich obecnosc w immunologicznie sprawnym organizmie nie przynosi szkody, np. gronkowiec bialy - skóra. Symbionty - obopólna korzyść - E. coli produkcja wit z gr B. Ale komensale i symbiony należa do pasozytow względnych czyli mogą wywoływac chorobę ale w pewnych ścisle określonych warunkach (uzjadliwienie się na skuteg zmian w genpomie lub gdy odpornośc ulegnie obniżeniu),. Osobną grupe stanowia pasozyty, które mogą się namnazac głownie w organizmie żywym i szybkopoza nim giną. Warunkiem przezcycia patogenów jest mozliwość transmisji z organizmu zakazonego na organizm zdrowy.Wpływ środ na wyst chorób •Choroby wrodzone •Choroby metaboliczne - choroby niedoborowe - masowe intoksykacje Wpływ środo na występowanie chorób: A wiec oprócz chorob infekcyjnych których czynnikiem przyczynowym są priony, pasozyty czy drobnoustroje, istnieją choroby wrodzone i metaboliczne, które nie szerza się za posrednictwem bezpośredniego kontaktu zwierzat . Do nich nalezą choroby zwiazane z niekorzystnym wplywem srodowiska takie jak choroby niedoborowe (rzadko u lisow czy norek, niekiedy hipowitaminozy w wyniku unieczynnienia witamin w karmie - np vit B1 przez tiaminaze obecna w miesie ryb) lub masowe intoksykacje - błąd człowieka. Drogi transmisji: •Transmisja czynników zakaźnych Zwierzę zwierzę zwierzę człowiek •Sposoby transmisji Zakażenie: -aerogenne -chlamydofiloza -alimentarne -salmoneloza -bezpośrednie -zabiegi wet. szczepienia -wektory chorób zakaźnych Aby zrozumieć system zarządzania ryzykiem biologicznym należy poznać, przeanalizować drogi transmisji czynników zakaźnych, które mogą dotyczyć zwierząt ale również i człowieka w układzie zwierzę-człowiek (i tu mówimy o chorobach odzwierzęcych). Czynniki zakaźne rozprzestrzeniają się ze zwierzęcia na inne zwierzę, czy człowieka różnymi drogami. Wiele czynn zakaźnych rozprzestrzenia się więcej niż jedną drogą. System zarządzania ryzykiem biologicznym skupia się głównie nad tym jak ograniczyć lub zlikwidować możliwość bezpośredniego kontaktu z czynnikiem zakaźnym Kontakt bezpośredni •Nośniki zarazka - krew, ślina, wydaliny -otwarte rany, błony śluzowe, skóra •Choroby przenoszone drogą płciową -krycie -ciąża Transmisja zarazka przez kontakt bezpośredni wymaga obecności czynnika zakaźnego w środowisku lub wewnatrz zakażonego organizmu. Wówczas zwierzeta wrazliwe ulegają ekspozycji po kontakcie z otwartą raną, błonami śluzowymi, skórą czy krwia, sliną. Stad czeste zakażenia u nowonarodzonych szczeniat po kontakcie z matka, u której zakażenie ma przebieg niejawny, np. herpeswiroza. Zakażenie może również zostac przeniesione na potomstwo za pośrednictwem komórek płciowych (zakażenie seminalne) - białaczka u bydła, ale istnieje również cały szereg chorób przenoszonych drogą płciową podczas krycia lub jako zakażenie śródmaciczne. Wtórne źródło zakażenia Miejsca skupienia zarazka poza organizmem•gleba•pasza•woda•narzędzia do pielęgnacji i chwytania•sprzęt fermowy Najczestrzym wtórym żródłem zakażenia są pasze i woda zanieczyszczone drobnoustrojami chorobotwórczymi , np. mieszanki paszowe zanieczyszczone Salonellozą lub prionami powodującymi gabczaste encefalopatie, następnie skarmiani epadliną lub odpadami drobiowymi czy rybami skażonymi toksyna botulinową, lub pasze zawierające endospory laseczek tężca, za posrednictwem wody szerzą się leptospirozy. Sprzet uzywany do pielęgnacji zwierzat pośredniczy w przenoszeniu zwlaszcza chorób pasożytniczych i grzybiczych (świerzb) Drogi transmisji •Dotyczą wszystkich czynników zakaźnych. •Zwierzęta muszą ulec ekspozycji na czynniki zakaźne aby doszło do zakażenia•Zrozumienie i poznanie różnych dróg transmisji zarazków jest pierwszym krokiem do zarządzania ryzykiem biologicznym. Każda choroba posiada swoje drogi transmisji czyli rozprzestrzeniania się w stadzie, stąd przerwnie dróg transmisji ma sens jeżeli mówimy o zapobieganiu chorobom zakaźnym. Każda choroba ma swoją specyficzną drogę transmisji. Stąd tez poznanie tych dróg (czy to będzie droga kropelkowa czy pokarmowa) ułatwi objęcie tych chorob kontrolą. Transmisja chorób zakaźnych •Nie wszystkie zwierzęta wykazują kliniczne objawy choroby •Poznanie wszystkich dróg transmisji pozwoli na rozwój strategii zwalczania danej choroby. Jednakże należy |
podkreślić ze nie wszystkie zwierzeta wykazują obecnośc objawow klinicznych choroby (grzybice) a mogą stanowić źródło zakażenia dla innych zwierzat, Dla prawie wszystkich chorób zakaźnych zachodzi zależność pomiędzy dawką zakaźną a natężeniem procesu zapalnego. Niskie dawki zakaźne są przyczyna powstania zakażeń subklinicznych lub chorób o lekkim przebiegu. Ogólne zas zapobieg chor zaka •Zasięg fermy •Identyfikacja zwierząt •Protokoły zdrowotności zwierząt •Źródło zwierząt nowo zakupionych Jest kilka ogólnych zasad które powinny zostac wprowadzone na fermy w celu zapobieżenia wybuchu chor na fermie, zwlaszcza takiej która rozprzestrzenia się wieloma drogami. Do tych zasad należy znajomość obszaru fermy, a co za tym idzie sąsiedztwa czli okolicznych farm czy dzikich populacji zwierząt (ten punkt dotyczy chodowli nutrii), następnie identyfikacja czyli oznakowanie zwierząt, protokoly zdorowtności zwierzat gdzie zapisywane są: wykonywane zabiegi lekarskie i profilaktyczne, rozpoznane choroby, ewentualne okresy izolacji czy kwarantany zwierząt, tu także powinny znależć się informacje dotyczące ilości zwierząt w miocie i ilości zwierzat odchowanych, co jest niezwykle przydatne do przeprowadzenia przyszlego remontu stada •Wybijanie chorych zwierząt •Likwidacja zwłok •Izolacja/kwarantanna •Leczenie Wybijanie chorych zwierząt Działanie radykalne, które stosuje się w stosunku do zwierząt chorych na choroby zakaźne o dużej zakaźności i z reguły kończące się śmiercią, czyli szybko rozprzestrzeniające się na fermie i stanowiące duże zagrożenie dla stada, a czasem i dla ludzi. Wybijanie jest również uzasadnione gdy leczenie jest bezskuteczne lub ekonomicznie nieuzasadnione. Zwierzęta u których mimo leczenia rokowanie odnośnie zejścia procesu chorobowego jest wątpliwe mogą stanowić rezerwuar zarazka, stąd też powinny zostać poddane eutanazji. Zwierzęta padłe mogą również stanowić źródło zakażenia dla innych zwierząt stąd też powinny niezwłocznie zostać usuniete z fermy. Ponadto zwierzęta padłe służą jako pożywienie dla zwierząt, ptaków padlinożernych i w ten sposób choroba może rozprzestrzenic się na dalsze odległosci. Likwidacja zwłok Zwłoki zwierząt padłych i wybitych musza zostać unieszkodliwione w taki sposób by nie stanowiły źródła zakażenia. Zwierzęta padłe najczęściej przekazuje się do zakładów utylizacyjnych lub zakopuje, a ciala zwierzat oskórowanych można utylizować w celu otrzymania maczki mięsno-kostnej. Izolacja zwierząt chorych eliminuje mozliwosc zakażenia zdrowych osobników w drodze kontaktu bezpośredniego oraz zmniejsza niebezpieczenstwo szerzena sie się zakażenia za posrednictwem środowiska. Izolacja zapobiega ich transmisji na obsługe fermy oraz personel Zwierzętra nowowprowadzone do fermy powinny zostac poddane kwarantannie, ponieważ może okazać się iż są nosicielami jakis czynników zakaźnych, a przetransportowanie w nowe miejsce może przyczynic się do rozwoju jawnej postaci choroby. Leczenie przyczynowe - etiotropowe, skierowane na czynnik wywołujacy chorobę - przy uzyciu antybiotykow, surowic odpornościowych, szczepionek stosowanych leczniczo leczenie objawowe, którego celem jest zminimalizowanie objawow chorobowych , leczenie bodźcowe, pobudzające mechanizmy odporności nieswoistej. •Ograniczenie kontaktu z innymi zwierzętami sąsiednie fermy -zwierzęta dzikie, ptaki -włóczące się psy i koty •Stan ogrodzeń •Ustalenie protokołów bioochrony dla personelu oraz maszyn opuszczających Ograniczenie kontaktu z innymi zwierzetami czyli w pierwszej kolejności zwrócenie uwagi na stan ogrodzen, przez które zwierzeta dzikie lub walęsające się psy lub koty moglyby dostac się na fermę. Poza tym utrzymujac dobry stan ogrodzen minimalizujemy ryzyko ucieczki zwierząt z fermy. Musimy również ustalić protokoły bioochrony dla urządzen mechanicznych oraz personelu fermowego. Po pierwsze stworzenie bramek ze środkiem odkażającym, który będzie zapobiegał przed wejsciem zarazków na fermę (na butach czy poprzez opony kół) a z drugiej strony bramki uniemozliwą rozprzestrzenienie się zarazków poza fermę. •Oznakowanie poszczególnych zwierząt - pozwala na śledzenie statusu zdrowotności identyfikacja czyli oznakowanie zw, protokoly zdorowtności zw gdzie zapisywane są: wykonywane zabiegi lek i profilaktyczne, rozpoznane chor, ewentualne okresy izolacji czy kwarantany zw, tu także powinny znależć się informacje dotyczące ilości zw w miocie i ilości zwierzat odchowanych, co jest niezwykle przydatne do przeprowadzenia przyszlego remontu stada•Szkolenie personelu w kierunku odróżniania stanu zdrowia od choroby u zwierząt•codzienny przegląd zwierza •czyszczenie i dezynfekcja sprzętu, ubrań oraz butów •badania sekcyjne u zw padłych z nieznanych przycz•Przechowywanie szczepionekiantybiotyków.• |