SYTUACJA KRYZYSOWA A KRYZYS
Pojęcie sytuacji kryzysowej
„zespół okoliczności zewnętrznych i wewnętrznych wpływających na dany układ (system) w ten sposób, iż zaczyna się i jest w nim kontynuowany proces zmian. Rezultatem tej zmiany może być jakościowo nowy układ (system) lub nowa struktura i funkcja w układzie (systemie) istniejącym. W tak pojmowanej sytuacji kryzysowej kryzys - „zerwanie” jest jedną z jej faz”
„w odróżnieniu od kryzysu - po to by zaistnieć - nie musi stwarzać istotnego zagrożenia dla życia ludzkiego, lecz stanowi swoiste wyzwanie dla społecznego poczucia moralności, tradycji, wartości i bezpieczeństwa”
Sytuacja będąca następstwem zagrożenia i prowadząca w konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia więzów społecznych przy równoczesnym poważnym zakłóceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, że użyte środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają wprowadzenia żadnego ze stanów nadzwyczajnych, o których mowa w art. 228 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym, art. 3 - zakwestionowany przez TK 21.04.2009r.
Sytuacja kryzysowa w dziedzinie bezpieczeństwa
Zespół niekorzystnych uwarunkowań (zewnętrznych, wewnętrznych) dotyczących całego państwa, części lub określonej dziedziny jego funkcjonowania, mogący wywołać niekorzystne procesy zachwiania równowagi i utraty możliwości kontroli nad przebiegiem wydarzeń albo eskalacji zagrożenia interesów narodowych (integralności terytorialnej, interesów ekonomicznych, politycznych, społecznych, porządku publicznego, życia, zdrowia, mienia, dziedzictwa kulturowego, środowiska)
Kryzys
Typologia kryzysu
Cechy kryzysu
Zaskoczenie
Deficyt informacji
Spóźnione reakcje
Wzrastająca liczba zdarzeń
Utrata kontroli
Zagrożenie ważnych interesów
Wzrost napięcia psychicznego
Zbiorowa psychoza, tłum (panika)
UWAGA !!!
Wszystkie zagrożenia (sprzeczności, konflikty, patologie), które pomimo nawet najbardziej katastrofalnych skutków nie zmieniają lub nie prowadzą do zmiany istoty organizacji, nie mogą być uznane za kryzys
INFRASTRUKTURA KRYTYCZNA
Pojęcie stosunkowo nowe - pochodzi z USA i Kanady, gdzie pojawiło się na początku lat '90 - systemy i instalacje niezbędne do funkcjonowania nowoczesnego społeczeństwa i administracji
Pojęcie to pojawiło się w Polsce w związku z członkostwem w NATO i Unii Europejskiej i wynikającej stąd konieczności adaptowania na nasz grunt terminologii, rozporządzeń i decyzji
Cechy infrastruktury krytycznej
kluczowe znaczenie dla podmiotu
wzajemne uzależnienie i powiązanie poszczególnych jej elementów
ogniskuje wrogie oddziaływania destrukcyjne
Ujęcie IK w UE:
INFRASTRUKTURA KRYTYCZNA - składniki lub części infrastruktury zlokalizowane na terytorium państw członkowskich UE, które mają istotne znaczenie dla utrzymania podstawowych funkcji społecznych, w tym łańcucha dostaw, zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony i dobrobytu społeczno-gospodarczego
EUROPEJSKA INFRASTRUKTURA KRYTYCZNA - infrastruktury krytyczne, których zakłócenie lub zniszczenie miałoby istotny negatywny wpływ na co najmniej trzy lub więcej państw członkowskich lub co najmniej na dwa państwa członkowskie, inne niż to w którym infrastruktura krytyczna jest zlokalizowana
Ujęcie IK w USA
Infrastruktura krytyczna oznacza systemy i środki, zarówno istniejące fizycznie, jak i wirtualnie, żywotne dla Stanów Zjednoczonych w ten sposób, że ich zniszczenie bądź ograniczenie wydolności osłabiłoby bezpieczeństwo państwa (wewnętrzne i zewnętrzne), jego gospodarkę lub służbę zdrowia
Ujęcie IK w Polsce
Definicja ustawowa
Ilekroć w ustawie jest mowa o infrastrukturze krytycznej - należy przez to rozumieć systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców.
Potrzeby materiałowe i
gospodarczo-bytowe ludności
Zapotrzebowanie na wodę:
pitna - ok. 3 l/dobę na osobę
Gospodarczo-przemysłowa (kąpiel 20-80 l, pranie 1 kg - 25-40 l, odkażanie 1 kg - 40-60 l, ubój 50-150 - 1 szt. bydła, wypiek 1 kg chleba - 1 l
Zapotrzebowanie na żywność:
- śr.: 3000 kcal, min: 900 kcal, ekstremalne: 500 kcal/dobę dla 1 osoby
Dostarczanie energii elektrycznej i ciepłej
Dostarczanie środków czystości
Źródła zaopatrzenia w wodę do picia i użytku gospodarczego:
wodociągi
studnie (głębinowe, kopane, artezyjskie)
składy i magazyny
handel
doraźne odwierty
Ratownictwo
Dziedzina bezpieczeństwa powszechnego, obejmująca działalność na wszystkich szczeblach organizacji państwa, za pomocą różnych metod, której celem jest ratowania zdrowia i życia ludzkiego i dóbr materialnych
Rodzaje ratownictwa w RP
wg. kryterium finansowania
Elementy IK ratownictwa
szpitale, ośrodki, punkty
powszechny system alarmowania i powiadamiania ratowniczego
dyspozytorski system ratowniczy
system transportu ratowniczego
Przeznaczenie administracji publicznej
Powołana jest do realizowania praktycznych zadań państwa na różnych szczeblach
Są to organy władzy wraz z obsługującymi je urzędami, których działalność obejmuje niemal wszystkie dziedziny życia, np.: stosunki międzynarodowe, bezpieczeństwo, finanse, handel, edukację i wychowanie, budownictwo, transport, komunikację, ochronę środowiska, ochronę zdrowia, przemysł, usługi, itd
Zadania administracji publicznej
w dziedzinie bezpieczeństwa:
zapewnienie integralności terytorialnej i nienaruszalności granic
ochrona interesów gospodarczych i innych ważnych interesów państwa
ochrona porządku konstytucyjnego
zapewnienie bezpieczeństwa kulturowego
edukacja na rzecz bezpieczeństwa
zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego
ochrona życia i zdrowia ludzi
ochrona dóbr i środowiska
zapewnienie warunków przetrwania ludności w warunkach kryzysu, zagrożeń bezpieczeństwa i wojny
Elementy IK decydujące o ciągłości funkcjonowania administracji publicznej:
organy i stanowiska kierowania
system komunikacji (z podmiotami gospodarczymi, administracyjnymi, społeczeństwem)
obiekty, urządzenia i narzędzia zapewniające możliwość sprawowania władzy
Powód zaliczenia do IK
Uszkodzenie lub nieuprawnione użycie tych systemów może doprowadzić do zanieczyszczenia środowiska naturalnego, spowodować zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz uszkodzić mienie na znacznym obszarze.
Substancje niebezpieczne
o właściwościach wybuchowych
o właściwościach utleniających
skrajnie, wysoce łatwo palne
toksyczne
szkodliwe
żrące
drażniące
uczulające
rakotwórcze
mutagenne
działające szkodliwie na rozrodczość
niebezpieczne dla środowiska
Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 roku o substancjach i preparatach chemicznych
Elementy IK systemów dysponujących substancjami niebezpiecznymi
zakłady produkujące substancje niebezpieczne
zakłady stosujące materiały niebezpieczne
instytucje przechowujące i składujące substancje niebezpieczne
Ochrona infrastruktury krytycznej
Wszelkie działania zmierzające do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności IK w celu zapobiegania zagrożeniom, ryzykom lub słabym punktom oraz ograniczenia i neutralizacji ich skutków oraz szybkiego odtworzenia tej infrastruktury na wypadek awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie
Art. 3 pkt 3(. Ustawy o zarządzaniu kryzysowym z 26.04.2007 r.
Cel ochrony IK
zapobieganie destrukcyjnego oddziaływania i nieuprawnionego zawładnięcia
zredukowanie podatności IK na to oddziaływanie
minimalizowanie skutków tego oddziaływania
minimalizowanie czasu przywrócenia IK do pełnej funkcjonalności
Przedsięwzięcia ochrony infrastruktury krytycznej
Stworzenie podstaw prawnych IK, obejmujących m.in. system pojęć, kryteria klasyfikacji oraz kompetencje, obowiązki i procedury w zakresie organizacji i koordynacji ochrony
Upowszechnienie wiedzy o kluczowym znaczeniu IK dla bezpieczeństwa narodowego oraz konieczności organizacji ochrony i obrony
Określenie charakteru zagrożeń IK
Zidentyfikowanie systemów, instalacji, urządzeń i obiektów stanowiących infrastrukturę krytyczną o znaczeniu krajowym, regionalnym i lokalnym (na podstawie czytelnych kryteriów)
Uzgodnienie zadań ochronnych przez właścicieli obiektów IK
Zadania ochrony infrastruktury krytycznej
Opracowanie Narodowego Programu Ochrony IK oraz planów ochrony IK
Gromadzenie i przetwarzanie informacji o zagrożeniach IK
Wydzielenie sił do ochrony IK
Opracowanie i wdrażanie procedur ochronnych IK
Odtwarzanie IK
Finansowe zabezpieczenie ochrony IK
Współpraca administracji publicznej z właścicielami obiektów IK
Narodowy Plan Ochrony IK
Zawiera:
Priorytety, cele, wymagania oraz standardy zapewniające sprawne funkcjonowanie IK
Odpowiedzialnych ministrów i kierowników urzędów centralnych za systemy IK
Szczegółowe kryteria zaliczenia obiektów, instalacji, urządzeń i usług do IK
1
2. „jest kulminacyjną fazą narastającej sytuacji zagrożenia, powstającą w wyniku pojawiających się niespodziewanie okoliczności. W fazie tej dominująca rolę odgrywa fakt prawdziwej lub odczuwalnej utraty kontroli nad rozwijającą się sytuacją oraz braku koncepcji na jej opanowanie”
3. „sytuacja krajowa lub międzynarodowa, w której istnieje zagrożenie dla priorytetów, ważnych interesów lub celów zaangażowanych stron”
„moment rozstrzygający, punkt zwrotny, okres przełomu”
INTERES
KONFLIKTOWE
NIEKONFLIKTOWE
CZĘSTOTLIWOŚĆ
JEDNORAZOWE
SPORADYCZNE
CYKLICZNE
CZAS
INCYDENTALNE
KRÓTKOTRWAŁE
ŚREDNIOTERMINOWE
DŁUGOTRWAŁE
PERMANENTNE
PRZESTRZEŃ
LOKALNE
REGIONALNE
KRAJOWE
MIĘDZYNARODOWE
GLOBALNE
PRZEDMIOT
(dziedzina)
POLITYCZNE
MILITARNE
EKONOMICZNE
SPOŁECZNE
KULTUROWE
RELIGIJNE
EKOLOGICZNE
INNE
PODMIOT
WEWNĘTRZNE
ZEWNĘTRZNE
SYSTEMY PRODUKCJI, STOSOWANIA, PRZECHOWYWANIA I SKŁADOWANIA SUBSTANCJI CHEMICZNYCH I PROMIENIOTWÓRCZYCH, W TYM RUROCIĄGI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH
Zdolność organizacji do reagowania na incydenty i wszelkie zdarzenia w ważnych (istotnych) dla niej obszarach funkcjonowania, na akceptowalnym poziomie
Ciągłość działania
3. Ratownictwo komercyjne
Górskie (GOPR, TOPR)
Wodne (WOPR)
Jaskiniowe
Powodziowe
Drogowe
Wysokościowe
Inne
2. Ratownictwo społeczne
ratownictwo medyczne
ratownictwo chemiczne
ratownictwo górnicze
ratownictwo lotnicze
ratownictwo morskie
ratownictwo radiacyjne
ratownictwo powodziowe
ratownictwo kolejowe
ratownictwo pożarowe
inne
1. Ratownictwo państwowe