18.03.2009
Wykład 5
Rozmowa w diagnozie psychologicznej
Rozmowa psychologiczna
Taka wzajemna relacja i współdziałanie diagnosty i diagnozowanego, która sprzyja poznaniu i zrozumieniu zachowania osoby badanej w zakresie, jakiego wymaga realizacja celu diagnozy (Suchańska, 2007).
(rozmowa ta jest różna od codziennej rozmowy, w rozmowie z przyjacielem nie udaje nam się skupiać tylko na problemie przyjaciela, w rozmowie z psychologiem - musi tak być)
Odpowiednio przygotowane spotkanie psychologa i osoby badanej, która pod kierunkiem psychologa buduje treść swoich wypowiedzi w sposób zamierzony i celowy, aby przedstawić wiernie i odpowiednio szczegółowo do potrzeb poznania te fakty, które są przedmiotem badań psychologicznych (Gerstmann, 1985).
(to my decydujemy, w którą stronę ma być rozmowa, nasza rola to także sprawienie by osoba badana wypowiadała się sensownie, a także aby rozmowa odpowiadała naszym celom)
S. Gerstmann
Rozmowa psychologiczna - zbieranie danych bezpośrednio od osoby
Wywiad psychologiczny - zbieranie danych od osób trzecich
Znaczenie rozmowy w diagnozie
Pierwszy, podstawowy etap nawiązywania kontaktu psycholog - klient (rozmowa niezbędna w nawiązywaniu kontaktu z klientem)
Podstawa dla sformułowania problemu diagnostycznego i formułowania hipotez. („Dlaczego pani do mnie przyszła?” - tak naprawdę jest to pytanie o potencjalny problem)
W elastyczny sposób można ją stosować w różnych problemach klienta. (należy dostosować rozmowę indywidualnie do klienta)
Pozwala na konfrontację danych z różnych źródeł. (np. jeśli dane z testów są różne rozmowa może je wyjaśnić)
Pozwala dostrzec specyficzne cechy klienta, sposób spostrzegania zdarzeń, relacjonowania sytuacji życiowych. (testy - suche, ilościowe dane, przekładane na jakościową interpretację, rozmowa - wyjaśnia nowe informacje)
Etapy rozmowy:
Przygotowawczy - nie widzimy się z osobą badaną i mamy, np. zeszyty dziecka, jakieś dokumenty
Wstępny - nawiązujemy kontakt, formułujemy wstępne hipotezy, zastanawiamy się czy problem ma na pewno charakter psychologiczny (bo np. silna depresja - potrzebna farmokaterapia i moczenie mimowolne jako problem somatyczny a nie psychologiczny), gdy nie było badań lekarskich od tego trzeba zacząć, potem dopiero praca psychologa, musimy sobie odpowiedzieć na pytanie czy jesteśmy kompetentni i czy możemy pomóc
Zasadniczy - całe diagnozowanie, rozbudowany schemat diagnozowania, rozmowa psychologiczna, testy itd.
Końcowy - sformułowanie orzeczenia, wskazówki do dalszej pracy
Nawiązanie kontaktu
Psycholog |
Klient |
Kompetencje interpersonalne:
|
Postawa wobec badania
|
Kompetencje zawodowe |
|
(to psycholog jest odpowiedzialny za to aby kontakt był dobrze nawiązany, relacja ta powinna zawsze mieć charakter formalny, podpisujemy kontrakt szczegółowo ustalający role psychologa i klienta, relacja jest jednostronna - to my jesteśmy specjalistami lub symetryczna - ustalamy wraz z pacjentem program spotkań)
Strategie podtrzymywania kontaktu
Ekspresja zaangażowania (przytakiwanie, podążanie za tokiem rozmowy, parafrazowanie, kiwanie głową, zadawanie adekwatnych pytań, kontakt wzrokowy, nie powinniśmy wykonywać dodatkowych czynności)
Dostrojenie się do klienta (dostosowanie sposobu mówienia, postawy ciała do pacjenta)
Aktywne słuchanie
Pozycja neutralna (zachowujemy się w sposób neutralny, tak przyjmujemy treści, nie robimy min itd.)
Pozycja zaangażowania
Pozycja odzwierciedlająca
Techniki werbalne
koncentracja uwagi
odzwierciedlanie
klaryfikacja
parafrazowanie
wykorzystywanie ciszy
rozpoznawanie i respektowanie granic
Źródła błędów diagnozy
(rozmowa jest obciążona dużą dozą subiektywizmu)
Psycholog |
Osoba badana |
błąd stronniczości |
potrzeba aprobaty społecznej |
efekt pierwszego wrażenia |
symulacja (świadome wyolbrzymianie problemów)/dyssymulacja (ukrywanie problemów) *agrawacja - nieświadome wyolbrzymianie problemów (np. hipochondryk) |
ukryte teorie osobowości |
kłamstwo (mówienie nieprawdy z premedytacją) |
błędy związane z problemami poznawczymi (stereotypy, uprzedzenia itd.) i emocjonalno-motywacyjnymi (np. stosunek do ładnego/brzydkiego klienta) |
konfabulacje (kłamstwa nieświadome) |
Efekt Rosenthala
(Efekt oczekiwań interpersonalnych, efekt oczekiwań badacza, stronniczość ekperymentatora, efekt samospełniającego się proroctwa, efekt Pigmaliona, efekt Galatei i Golema)
Zróżnicowane traktowanie przez psychologa osób badanych, w zależności od sformułowanych wstępnych oczekiwań odnośnie tych osób.
(próbujemy potwierdzić naszą wstępną hipotezę i pomijamy pewne ważne wskazówki)
- |
+ |
efekt Golema |
efekt Galatei |
gdy rozpatrujemy rozwiązanie problemu w kategoria negatywistycznych, patrzymy fatalistycznie |
rozwiązywanie problemu w kategoriach pozytywnych |
4