UKŁAD ROZRODCZY ŻEŃSKI-jajnik, jajowód, macica, pochwa

-narządy płciowe żeńskie wewnętrzne- jajniki, jajowody, macica, narządy płciowe żeńskie szczątkowe, pochwa

-narządy płciowe zewnętrzne- wargi sromowe większe i mniejsze, łechtaczka i przedsionek pochwy.

-N.P.Ż szczątkowe- nadjajniki i przyjajniki (pozostałość pranercza)

JAJNIK

parzysty od zewnątrz pokryty jednowarstwowym nabłonkiem sześciennym lub płaskim, pod nim leży błona biaława (torebka łącznotkankowa)

Przez krezkę jajnika wnikają do jajnika naczynia krwionośne i nerwy

Jajniki dzieli się na korę i rdzeń

Zrąb jajnika stanowi tkanka łączna właściwa luźna, szczególnie obfita w rdzeniu, gdzie podtrzymuje naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy.

Zrąb kory jajnika jest podporą dla pęcherzyków jajnikowych znajdujących się w różnych stadiach rozwojowych lub zanikowych, a także dla różnych faz ciałek żółtych, aż do powstałych po nich bliznach (ciałkach białawych).

Pęcherzyk jajnikowy pierwotny- zawiera oocyt I rzędu (zahamowany w diktiotenie) o średnicy ok 40um, dookoła oocytu leżą płaskie komórki, ułożone w jedną warstwę, mogą one przekształcić się w komórki ziarniste.

Spośród ok 400 tys. pęcherzyków pierwotnych w okresie rozrodczym wzrasta tylko ok 400 pęcherzyków jajnikowych wzrastających

W nich dopełnia się oogeneza, pozostałe pęcherzyki zanikają.

Pęcherzyk wzrastający zwiększa objętość, a jego średnica wzrasta z 40 do 80 um. W zewnętrznej części cytoplazmy znajdują się liczne pęcherzyki wydzielnicze nazywane ziarnami wydzielniczymi, nazywane ziarnami korowymi

Ich zawartość wydzielana jest na zewnątrz wkrótce po zapłodnieniu, otacza powierzchnię oocytu i zapobiega ponownemu zapłodnieniu przez inne plemniki, czyli polispermii.

W błonie oocytu występują liczne receptory glikoproteinowe np. integryny i CD9.

Oocyt pęcherzyka jajnikowego wzrastającego wytwarza homogenną błonę która oddziela go od komórek ziarnistych- osłonka przejrzysta ZP ( zona pellucida). Błona składa się z glikoprotein ZP1, ZP2 i ZP3. ZP2 i ZP3 są receptorami wiążącymi odpowiednie receptory główki plemnika.

Kiedy liczba warstw pęcherzyka jest większa od 6, powstają między nimi wolne przestrzenie, które zlewają się i powiększają wytwarzając jamę pęcherzyka.

Pęcherzyk jajnikowy dojrzały (Graafa)zwykle ma średnicę ponad 1 cm. Jego środkową część zajmuje jama pęcherzyka wypełniona płynem pęcherzykowym.

Jamę otacza ściana pęcherzyka która zbudowana jest z 3 warstw:

-ziarnistej

-wewnętrzna osłonka pęcherzyka

-zewnętrzna osłonka pęcherzyka

W miejscu położenia oocytu, warstwa ziarnista jest gruba i wystaje do światła jamy w postaci wzgórka jajonośnego.

We wzgórku- oocyt II rzędu zahamowujący w metafazie mejozy II, (tuż przed owulacją oocyt I rzędu dopełnia mejozę I)

CIAŁKO ŻÓŁTE

powstaje w miejscu pękniętego pęcherzyka jajnikowego ok. 14 dnia cyklu jajnikowego. Po owulacji pęcherzyk zapada się, natomiast komórki wewnętrznej warstwy osłonki pęcherzyka wnikają między komórki pęcherzykowe warstwy ziarnistej.

W jamie powstaje skrzep krwi, do którego wzrasta tkanka łączna zrębu.

Komórki ziarniste zmieniają się w komórki luteinowe, a komórki warstwy wewnętrznej osłonki w komórki paraluteinowe

komórki luteinowe wydzielają progesteron, oksytocynę, neurofizynę

komórki paraluteinowe wydzielają relaksynę

Jeżeli nie nastąpi zapłodnienie ciałko żółte istnieje tylko do końca cyklu- ciałko żółte menstruacyjne.

Ciałko żółte ciążowe- po zapłodnieniu i implantacji pod wpływem HCG, powstaje z powiększonego i przekształcającego się ciałka żółtego menstruacyjnego. Wydziela progesteron i estrogeny.

CIAŁKO BIAŁAWE

powstaje z degenerujących i ulegających autolizie ciałka żółtego menstruacyjnego i ciałka żółtego ciążowego po porodzie.

99% pęcherzyków jajnikowych stanowi rezerwę, która nie jest spożytkowana. Pęcherzyki te degenerują i zanikają w procesie atrezji.

Procesowi temu ulegają pęcherzyki pierwotne i wzrastające.

W każdym cyklu jajnikowym wzrasta kilkanaście pęcherzyków, z których najczęściej tylko jeden dojrzewa i wydala oocyt II rzędu, inne ulegają atrezji.

Gruczoł śródmiąższowy jajnika- komórki endokrynowe rozrzucone wśród tkanki łącznej właściwej zrębu (1% objętości narządu)

powstają z komórek w.w. osłonki pęcherzyka i także uwalniają estrogeny.

Dużo k. śródmiąższowych jest w jajnikach noworodków i dziewcząt w okresie pokwitania- wpływają na wykształcenie drugorzędowych cech płciowych

JAJOWÓD

-lejek ze strzępkami

-bańka

-cieśń

-część maciczna

ściana składa się z:

- błony śluzowej

-mięśniowej

-surowiczej

błona śluzowa najbardziej pofałdowana w bańce (labirynt), w cieśni i części macicznej fałdy są mniej liczne i krótsze

błona śluzowa wysłana jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym, występują tu komórki urzęsione-przesuwanie oocytu w stronę macicy,

wydzielnicze- odżywianie zarodka, klinowate, limfocyty śródnabłonkowe (głownie T cytotoksyczne i NK)

MACICA

nieparzysta, masa 30-40g. składa się z trzonu, cieśni i szyjki

błona śluzowa (endometrium)-nabłonek jednowarstwowy walcowaty z pojedynczymi komórkami urzęsionymi

pod nabłonkiem gruba blaszka właściwa błony śluzowej z gruczołami

blaszka właściwa dzieli się na warstwę czynnościową i leżącą głębiej warstwę podstawową

Warstwa czynnościowa błony śluzowej ulega powtarzającym się zmianom w cyklu menstruacyjnym.

Warstwa podstawowa ma niezmienną strukturę. Jej zrębem jest tkanka łączna właściwa z licznymi komórkami macierzystymi będącymi źródłem odnowy dla warstwy czynnościowej.

Występują tu również zakończenia gruczołów macicznych, n. krwionośne, limfatyczne i skupiska limfocytów

CYKL MENSTRUACYJNY

szereg powtarzających się zmian w błonie śluzowej macicy (średnio co 28 dni)

Zmiany te są wywołane cyklicznymi zmianami hormonów jajnika: estrogenów i progesteronu.

3 fazy cyklu:

-złuszczania i krwawienia

-wzrostu (proliferacyjna)

-wydzielnicza (sekrecyjna)

Faza miesiączkowa- jeśli nie nastąpiło zapłodnienie naczynia krwionośne głębszych warstw bł. śluzowej obkurczają się i następnie rozkurczają, prowadzi to, do niedokrwienia, później do krwawienia i złuszczania się w. czynnościowej bł. śluzowej.

Faza wzrostu- od 5do 14 dnia cyklu. Pod wpływem zwiększającego się stężenia estrogenów bł. śluzowa macicy odbudowuje się. Duża ilość tkanki łącznej właściwej, nieliczne cewkowe gruczoły i naczynia krwionośne. (wzrost grubości z 0,5-2 mm)

Faza wydzielnicza- do 26 dnia cyklu, błona śluzowa zwiększa grubość od 5mm.

W warstwie czynnościowej błony śluzowej można wyróżnić: warstwę zbitą i leżącą głębiej- gąbczastą.

W w. zbitej : fibroblasty, makrofagi, leukocyty i k. plazmatyczne

W warstwie gąbczastej: zmniejsza się ilość tkanki łącznej i zwiększa liczba gruczołów (szerokie i spiralnie zwinięte) wzrasta też liczba naczyń krwionośnych- stają się grube i mają spiralny kształt. Brak naczyń limfatycznych- w celu rozwinięcia tolerancji immunologicznej w czasie ciąży

Błona mięśniowa macicy- grubość 15 mm, 3 warstwy:

wewnętrzna (podłużna)

środkowa (okrężna i spiralna)

zewnętrzna (podłużny i okrężny)

Między miocytami tkanka łączna właściwa z włóknami kolagenowymi, siateczkowatymi i sprężystymi. W warstwie środkowej liczne n. krwionośne: żyły i tętnice łukowate.

Błona surowicza- tkanka łączna właściwa pokryta nabłonkiem surowiczym