Cytostatyki jako czynnik zagrożenia zawodowego dla personelu
zawodowego dla personelu służby zdrowia.
Cytostatyki są obecnie coraz częściej używaną grupą leków na oddziałach:
onkohematologicznych,
wewnętrznych,
chirurgicznych,
stosowane w chorobach rozrostowych,
z autoagresji,
przy przeszczepach.
Obecnie uważa się, że leki przeciwnowotworowe stanowią zagrożenie zwłaszcza dla:
personelu pielęgniarskiego,
lekarzy,
farmaceutów,
oraz personelu pomocniczego.
Ich potencjalne działanie uboczne wywierają wpływ:
karcynogenny,
powodują zaburzenia układu rozrodczego w postaci:
-płodności,
-możliwości donoszenia ciąży,
-powstania wad wrodzonych u dzieci matek narażonych zawodowo na cytostatyki.
Najczęściej stosowane cytostatyki to związki alkilujące:
pochodne iperytu azotowego: chlormetyna, cyklofosfamid, chlorambucyl,
estry kwasu sulfonowego: busulfan, tiotepa,
pochodne nitrozmocznika: lomustyna, karmustyna,
oraz antymetabolity:
metotreksat, merkaptopuryna, flourouracyl.
Narażeni jesteśmy na cytostatyki :
w czasie przygotowywania leków:
otwieranie ampułek,
rozpuszczenie leku,
przygotowywanie mieszanin,
nabieranie do strzykawek.
podczas sprzątania przedmiotów i powierzchni zanieczyszczonych
oraz podczas pielęgnacji chorych po chemioterapii.
Obecnie stosuje się wiele sposobów oznaczania szkodliwości cytostatyków:
bada się stężenie leku w powietrzu,
stężenie leku w moczu pracowników,
ocenia się stopień zanieczyszczenia powierzchni,
monitoruje wystąpienie efektów cytogenetycznych.
Takich jak: aberracji chromosomalnych i zaburzeń wymiany
chromatyd siostrzanych
W badaniach epidemiologicznych przeprowadzonych wśród pielęgniarek fińskich
1> wykazano związek między narażeniem na te substancje a urodzeniem dziecka z wadą wrodzoną.
W badaniach ankietowych we Francji , dotyczących kobiet zawodowo narażonych na cytostatyki wykazano:
2> wzrost częstotliwości wystąpienia ciąż pozamacicznych ( polegających na zaburzeniu migracji uszkodzonych komórek zarodka.
zwiększone ryzyko samoistnych poronień,
Niektóre badania ankietowe wykazują:
zwiększoną zapadalność na choroby układu oddechowego, krwi, alergie, choroby skóry i nerek.
Obecnie liczne badania kliniczne potwierdzają, że leki cytostatyczne
mogą indukować wtórne nowotwory u pacjentów,
zaobserwowano 3 przypadki białaczki i 2 przypadki chłoniaka nieziarniczego u lekarzy narażonych w latach 50-tych po okresie latencji 7-33 lat,
uszkodzenia wątroby u pielęgniarek z latencją 6-16 lat,
zwiększoną łamliwość włosów i wypadanie włosów, zmiany na skórze i paznokciach, nudności, świąd skóry, owrzodzenia błony śluzowej nosa.
W Polsce w roku 1987 opracowane zostały przez Centrum Onkologii Instytutu Marii Skłodowskiej-Curie:
„Doraźne wytyczne w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy personelu służby zdrowia stosujących leki
cytostatyczne”
Zalecenia ochronne dotyczące warunków pracy
Leki powinny być przygotowywane w osobnym pomieszczeniu zaopatrzonym w digestorium,
Wymiana powietrza powinna być 10-krotna w czasie godziny,
Digestorium powinno posiadać laminarny, pionowy przepływ powietrza,
Powierzchnie ścian oraz podłoga w pomieszczeniu powinny być wykonane z materiałów gładkich,
nienasiąkliwych, umożliwiających łatwe zmywanie,
Dla ochrony skóry należy używać rękawic lateksowych o grubości 0.22 mm,
Ubrania personelu powinny być jednorazowego użytku,
Należy dbać o szczelność sprzętu używanego do podawania cytostatyków,
Pościel i bieliznę chorych należy zmieniać codziennie.
Zalecenia ochronne dotyczące personelu
Od pracy należy odsunąć kobiety w ciąży,
Personel narażony na cytostatyki powinien unikać dodatkowego kontaktu z promieniami RTG,
Cały personel medyczny powinien być poddany, przed przystąpieniem do pracy, badaniom lekarskim,
Badania okresowe należy przeprowadzać raz w roku lub częściej - na zlecenie lekarza zakładowego,
Badanie winno obejmować:
wywiad,
badanie dermatologiczne,
badanie czynności wątroby i nerek,
badanie morfologii krwi,
EKG.