OLEŚ.
SPOŁECZNO POZNAWCZA TEORIA lub społeczna teoria uczenia się- ALBERTA BANDURY
Geneza i założenia
- wychodził z założeń teorii uczenia się, poszukiwał genezy zachowań agresywnych dziecka w środowisku rodzinnym
- badania prowadził z R. Waltersem i doszli do wniosku, że w powstawaniu i ujawnianiu zachowań agresywnych centralną role odgrywają wzorce rodzinne, a nie wzmocnienia ( jak w behawioryzmie).
- główną rolę w rozwoju osobowości odgrywa uczenia od innych przez obserwacje, na zasadzie modelowania.
Modelowanie.
- ludzie uczą się obserwując zachowania innych ( czasem świadomie naśladujemy dane zachowanie a czasem wystarczy przeczytać w gazecie, że dane zachowanie jest skuteczne.
- 4 elementy procesu modelowania:
1) zaobserwowanie wzorca- jego atrakcyjność, znajomość, dziwność, łatwiej uczymy sie zachowań przejawianych przez naszych bliskich czy zgodnymi z naszymi potrzebami.
2) przechowywanie- by zapamiętać trzeba zrozumieć sens danego zachowania
3) motoryczna zdolnośc do powtórzenia czynności
4) motywacja - czyli chęć powtórzenia danego zachowania
- w modelowaniu istotą sprawy jest nabywanie kognitywnych wzorców zachowań( wiedza proceduralna), a ujawnienie zachowania dopiero po dokonaniu obserwacji .
- większa skłonnośc do powtarzania zachowania występuje w przypadku, gdy wiemy , że zostały one wzmocnione. Uczenie się przez obserwacje obejmuje warunkowanie zastępcze.
- istotne jest znaczenie relacji między modelem a obserwatorem.
Dzieci szczególnie łatwo
- uczą się od rodziców
- chętnie naśladuja model tej samej płci
- powtarzają zachowania osób, któte mają władze, siłę
- uczą się zachowań nagradzanych przez otoczenie i wywołujące reakcje zachwytu, sympatii.
Przekonanie o własnej skuteczności i ewaluacja zachowań.
- na to, że powtarzamy dane zachowanie wpływa: poczucie/ przekonanie o własnej skuteczności i ocena danego zachowania pod kątem jego spostrzeganej wartości.
- PRZEKONIE O WŁASNEJ SKUTECZNOŚCI- to przekonanie o możliwości prowadzenia skutecznego działania w nowych, niejednoznacznych, nieprzewidywalnych , stresujących sytuacjach. To wira w siebie, „ poradzę sobie”
- przekonienie trzeba odróżnić od oczekiwania pozytywnych lub negatywnych rezultatów. W przekonaniu chodzi o przeświadczenie, że potrafimy sobie poradzić nawet w niesprzyjających warunkach, a nie o gwarancje rezultatu. Przekonanie o własnej skuteczności jest warunkiem koniecznym , ale niewystarczającym podjęcia działania.
Oczekiwanie skuteczności osobistej w różnych działaniach jest czymś innym od oczekiwania sukcesu;
osoba-----------------------------------> zachowanie------------------------------------> wynik
oczekiwanie skuteczności oczekiwanie rezultatu
- przekonanie o wł. sk. odgrywa kluczową rolę w motywacji człowieka. Koresponduje z mobilizacją, gotowością do działania, zdolnośc do znoszenie przeszkód i myślami, emocjami przy działaniu celowym.
Z wysokim przekonaniem koresponduje dobre samopoczucie.
- Przekonanie o wł. sk. decyduje o :
= podjęciu działaniach
= wysiłku w nie wkładanym
= uczuciach jakie mu towarzyszą
= wytrwałości w dążeniu do celu
= radzeniu sobie z przeszkodami
= poziomie stresu jaki mogę wytrzymać
-- Z przekonaniem w parze idzie jeszcze mobilizacją układu immunologicznego( postępy w treningu przeciw lękowi było związane z wysokim poczuciem własnej skuteczności i z rosnącym poziomem ciałek odpornościowych.
- spostrzegana skutecznośc wpływa na motywacje i na dobre wyniki i jest sprzężenie zwrotne z zaangażowaniem w działanie.
ŹRÓDŁA INFORMACJI O WŁASNEJ SKUTECZNOŚCI:
- osiągnięcia w działaniu- sukcesy i porażki w we własnych działaniach, przezwyciężanie lęków, próba nowych zachowania
- doświadczenia pomocne- obserwacja innych i wiedza jakie działania są skuteczne
- perswazja werbalna- obejmuje instrukcje jak sobie radzić itp.
- stany fizjologiczne- stany afektywne i napięcia doświadczanie w związku z aktywnościa.
Kompetencje i cele.
- przekonia dotyczące Ja a zwłaszcza te o własnej skuteczności odgrywają główną rolę w osobowości. Struktura osobowości obejmuje też:
= kompetencje
= cele
= procesy poznawcze
- Kompetencje mają charakter behawioralny lub poznawczy. Akcent na kompetencje, a nie na cechy ukazuje dynamiczne podejście do osobowości, ale trzeba wiedzieć , że w jednej sferze mamy wysokie kompetencje a w innej nie.
- Cele odnoszą sie do szerokiej sfery przewidywania przyszłości i wzbudzania motywacji. Cele niejako uwalniają człowieka spod bezpośredniego wpływu sytuacji.
Cele a dokł. plany ich realizacji pozwalają organizować nasze zachowania w czasie, ustalać ich kolejnośc, priorytety na dany okres itp.
---Jeśli system celów ma być efektywny w regulacji i kontroli zachowania to powinien być uporządkowany hierarchicznie.
=== w poznawczej motywacji celów istnieją 3 typy wpływu na siebie:a) afektywna ewaluacja samego siebie' b) własna skuteczność ; c) przystosowanie do standardów osobistych
- poczucie satysfakcji zależy do dążeń i osiągnięć w zachowaniach celowych.
Przekonanie o wł. sk. sprawia, ze cele utracą moc motywowania , takie zachowania celowe wiążą sie z oczekiwaną skutecznością i zadowoleniem i samooceną.
Poznawcza samokontrola.
- czynniki motywujące do działania( wykonania) są pochodna procesów przewidywania.
- do działania motywuje nas ANTYCYPACJA i odnosi się do:
1) przewidywania skutków, ich wartości i szans powodzenia
2) szacowanie koniecznego wysiłku
3) kosztów i wyrzeczeń
4) świadomość myśli, uczyć w trakcie działaniach
5) przewidywanie samopoczucia i samooceny po działaniu.
- aktywizacja procesów autoewaluacji jest związana z porównaniem działania z wewnętrznym standardem.
- wszystkie wymienione procesy składają sie na samokontrolę.
- ważne jest to, że standardy wewnętrzne ( moralne) odgrywają centralną rolę w systemie samoregulacji, ludzie jakby sami wytwarzają sonie sankcje, którym podlegają a jest też wpływa standardów społecznych. Standard kontroluje postępowanie- ludzie robią to co daje im satysfakcje, umacnia własna wartość.
Jak ludzie tłumaczą swoje podłe postępowanie???
poznawcza rekonstrukcja celu czyli moralne usprawiedliwanie
eufemistyczne etykietkowanie ( maskuje naganne zachowania)
uspokajające porównania
przesuniecie odpowiedzialności ( bo autorytet tak kazał)\
rozproszenie odpowiedzialności
ignorowanie, minimalizowanie, zniekształcanie szkodliwych skutków zachowań
dehumanizacjia ofiary i przypisywanie jej winy.
-zachowania agresywne o ich wyborze decyduje poznawczy mechanizm samokontroli, wiekszą rolę odgrywają przewidywane konsekwencje.
- powstrzymuje nas od agresji niska własna skutecznośc, negatywne skutki i system wartości-- można mówić o kognitywno -afektywnym mechanizmie antycypacji. Takie przewidywane sankcje osobiste idą po linii standardów wewnętrznych.
Agresja w tv.-- jeśli są pokazywanie takie zachowania tak, że są skuteczne, cenione zwiększa prawdopodobieństwo powtórzenia zachowania. Ale jak ktoś ma wyrobione standardy to brutalizacja mediów mu nie grozi.
Zachowania agresywne są wywoływanie przez modelowanie i wzmocnienia; przez bolesne doświadczenia,; regulowane konsekwencje bezpośrednie, obserwowane, i wytwarzane przez jednostkę. O ich wystąpieniu decyduje też; obecność wzorca poznawczego; oczekiwanie własnej skuteczności.; ocena konsekwencji.
Procesy poznawcze i motywacja
- Na samoregulacje składa się;
1) predyktywna kontrola wysiłków- oszacowanie ile wysiłku trzeba włożyć w osiągnięcie działaniach
2) afektywne reakcje samooceny-ocena własnego zaangażowania w działanie
3) samoocena osobistej skuteczności- przewidywanie jak efektywnie moge działać by osiągnąć cel
4) autorefleksyjna aktywność meta poznawcza- adekwatnośc własnej skutecznością
- 1, 2, 3 dotyczą aktywności poznawczej wyprzadzającej działanie , a 4 ocena ex post, po działaniu.
- Autoregulacja jest zjawiskiem złożonym , to zespół procesów poznawczych ma charakter antycypacyjny a nie reaktywny, pomimo, że sprzężenie zwrotne odgrywają istotną rolę.
- motywacje można rozpatrywać na 3 poziomach:
1- motywacja biologiczna- redukcja napięć popędów i pod kontrolą kognitywną
2- motywacja związana ze społecznymi wzmocnieniami- też pod kontrolą kognitywna
3- motywacja działań celowych- zw. ze stawianiem celów, antycypacją wyników, planowaniem przebiegu czyli automotywowanie.
Na poznawczą motywacje w działaniach celowych ma wpływ:
- emocje i uczucia związane z samoocena
- spostrzegana własna skuteczność
- standardy osobiste.
---Bandura- badania eksperymentalne zwane mikroanalityczną strategią badań.
Interpretacja zjawisk patologicznych
- zachowania patologiczne są nabyte, a uczenie przez obserwacje odgrywa rolę w ich genezie.
- patologa to nie skutek traumy czy konfliktów wewnętrznych a jedynie dysfunkcjonlnego uczenia się.
- kluczową rolę w większości patologii pełnią procesy poznawcze - niskie poczucie własnej skuteczności.
- w teorii społeczno- poznawczej spostrzegana zdolnośc do kontrolowania potencjalnie zagrażających wydarzeń odgrywa centralną rolę w wzbudzaniu lęki i radzeniu sobie.
- im większa spostrzegana własna nieskuteczność tym większa depresja, negatywne rezultaty itp.
Leczenie odbywa sie prze modelowanie i kierowane uczestnictwo czyli naukę zachowań skutecznych. Zmiana dotyczy przekonań o skuteczności, samooceny i zainteresowań i trennigu dobrych zachowan.
8.Rdzenne właściwości aktywności ludzkiej :
-1- intencjonalność - podejmowanie działań w wyniku wewnętrznej aktywności poznawczej
- 2-dalekowzroczne przedwidywanie- wieloaspektowa ocena i rozważanie konsekwencje
-3- samoregulacja- kierowanie działanie za pomocą standardów osobistych
- 4-autorefleksyjność- przejaw aktywności metapoznawczej
=== 1i 2 oraz zaangażowanie w aktywnośc celową- dzięki temu, że odpowiadają za spójność i ukierunkowanie działań nadają cel i sens ludzkiemu życiu. A 3 i 4 poprzez odniesienie do standardów osobistych, sprzyjają ugruntowaniu poczucia tożsamości.
10. Implikacje teorii społeczno poznawczej
- implikacje wychowawcze- badania na dziećmi i młodzieża dowodzą, że przekonanie o wł. sk. ma wpływ na osiągnięcia szkolne i wysiłek w naukę, adaptacyjnośc zachowania, popularnośc w grupie, motywacją prospołeczną i nagatywnie na zachowania nieadaptacyjnie- agresja, odrzucenie przez grupę.
- pozytywny wpływ przekonań na zdrowie
- ludzie sukcesu- wręcz nierealisytczne przekonania o wł. sk. , i brak lęków, obaw i realne sukcesy
- złota zasada- chcieć to móc
- brak wpływu przekonań o wł. sk. na działania na zasadzie algorytmu, aktywność podczas silnej presji społecznej.
PODUMOWANIE
-klarowność, uniwersalność tez Bandury i wyraźnie nachylenie eksperymentalne daje solidną podstawę do stawiania hipotez i prowadzenia badań.
wyjaśnia zachowania indywidualne i grupowe
uwzglednia
- wpłw: sytuacji na zachowanie; zmiennych kognitywnych w tym poczucia wł. sk.; kompetencji; syetemu celów osobistych; procesów poznawczych- antycypacja i samoregulacja
teoria Bandury obejmuje prawidłowości opisywane przez teorie: atrybucji, oczekiwanie-wartość, celów.
Wskazuje na relacje między osobą a środowiskiem= wzajemny determinizm- osoba aktywnie działa na środowisko a środowisko ( zwrotnie) wpływa na człowieka, odgrywając jednoczesnie rolę bogatego zasobu potencjalnych wzorców zachowań oraz informacji o ich skuteczności, wartości
teoria ta nadaje się do opisu i wyjaśniania do zjawisk życia psychicznego czuli konfliktów moralnych.
Hall, Lindzey
za dużo nowych, innych informacji nie ma ale jakieś pojedyncze wypisze..:):):)
zmiana koncepcji wzmocnienia; rozszerza to pojęcia i traktuje je jako wskazówkę dla dalszego zachowania, to operacja informująca i motywacyjna, jest oddziaływaniem poprzedzającym. Przewidywane wzmocnieni to czynnik do powtórzenia zachowania.,
Samowzmocnienie- porównanie swojego zachowania ze standardami wewnętrznymi
determinizm wzajemny - zachowanie i siły środowiska funkcjonują jako wzajemnie uzaleznione od siebie, a nie autonomiczne determinanty.
W procesie autoregualcji zachowania przez wewnętrzne standardy biorą udział; samoobserwacja, proces oceniania; reakcja na samego siebie
najskuteczniejsza technika terapeutyczna to modelowanie uczestniczące, w którym badani mieli do czynienia z rzeczywistym modelem i zapewniano im sterowanie doświadczenia w kontaktowaniu się z obiektem budzącym lęk.
Wiele badań empirycznych np. badanie wpływu modela na agresje dzieci- dorosły bije lalkę Bobo a dziecko to ogląda no i jest bardziej agresywne...
Pozdrawiam i miłego czytania...:P
1