główny element spajający pokolenie - przeżycie czasu;

w wieku wkraczania w społeczeństwo człowiek jest „urabiany”, tworzy się mu stały układ odniesienia dla przeżyć późniejszych;

przeżycia młodości utrwalają się najsilniej, bo 1) działają na osobowość o nikłym nalocie zdarzeń poprzednich, 2) składają się w obraz, przez który zawsze będziemy oglądać rzeczywistość;

młodość - wzmożone przyjmowanie wpływów, starość - skrzepnięcie duchowe;

przez wspólne przeżywanie czasu historycznego powstają czasy zbiorowe;

problem pokolenia mieści się między psychologią okresów życia ludzkiego a zbiorowym, grupowym przeżywaniem historii;

pokolenie jako miara wspólnego czasu historycznego i wspólnego losu;

s. 67 pierwszą i najszerszą podstawę pokolenia stanowi stosunek młodości do czasu historycznego (…) starość duchowa i starość pokolenia, jego skostnienie, to właściwie zachowana w swym pierwszym kształcie młodość.

1) pokolenie jako środowisko psychiczne - grupa pierwotna, zależna od fazy wieku;

2) luźność wewnętrzna pokolenia - w odróżnieniu od innych grup społecznych, pokolenie nie ma celu; to związek oparty na instynktownym poczuciu łączności;

spokrewnione z pojęciem położenia klasowego, niezależne od nas.

w grupę łączą się na podstawie wspólności wieku i wspólności zadań duchowych;

pierwsza forma pokolenia literackiego - koła rówieśników - małe grupy związane przyjaźnią i wyrozumieniem [grupa Skamander - najpierw łączyła ich przyjaźń, potem dochodzili „duchowi” członkowie]. Koła rówieśników - zalążek przyszłego rozszerzenia;

druga forma pokolenia literackiego - grupy, których ośrodkiem jest własne pismo, mające odmienny charakter; opierają się mniej na wspólnocie wieku i na przyjaźni, a na refleksji nad stanowiskiem młodych. To grupy programowe. Typowy objaw współczesnego życia literackiego;

trzecia i czwarta forma - odmiana wewnątrz pokolenia (powstają, bo ewolucja literacka - w rozmaitych środowiskach), i pokolenie pełne i świadome - najszersza forma społeczna pokoleń literackich - zgarnia grupy przyjacielskie i programowe, łączy je w większe części (tu na przykład romantycy, pozytywiści, konserwatyści);

grupy pokoleniowe, którym brakuje współczynnika humanistycznego to pokolenie jako grupa hipotetyczna (piąta forma) - nie mają objawów świadomości literackiej, nie mają grup programowych, kół rówieśników;

żadna z tych wymienionych pięciu form grup nie może się stać pojęciem nadrzędnym wobec pozostałych. Jedyne nadrzędne pojęcie - pojęcie pokolenia jako środowiska duchowego i ideowego;

pokolenia są instynktowną zbiorowością, która trwa ciągle, ale musi wytwarzać jednorazowe formy społeczeństwa.

najsilniej - między pokoleniem rodzinnym ojców a synów;

pierwsza przyczyna sporu leży we wspólności rodziny, w tęsknocie za zrealizowaną w latach dziecięcych jednością przeżywania rodzinnego;

nabiera cech sporu o określone wartości życiowe i socjalne;

jest tragiczny, bo obie strony mają rację, a jedna i tak przegrywa.

absolutna konieczność przemiany;

początek każdej generacji literackiej - naśladownictwo - młodzi starają się prześcignąć starszych w formach wytworzonych przez tych starszych;

rozczarowanie - młodzi widzą, że formy duchowe starszych są nieprzydatne - stąd bunt;

atak wymierzony w słabeuszy i epigonów;

ressentiment - obrona przed atakami ale i przyczyna ostrości konfliktów;

spór pokoleń i odrzucanie części dorobku poprzedników - to nie strata duchowa, a zalążek ciągłości.

pokolenie ma poczucie misji i powołania - to transpozycja społeczna tęsknot. S. 100 jeżeli warunki obiektywne postawią przed młodymi trudne zadania, wówczas to poczucie, wzmagając niechęć i ressentiment wobec poprzedników, staje się najsilniejszą więźbą w rozproszonym, nie znającym siebie zbiorowisku młodych. Zwiemy to poczucie świadomością pokolenia;

pozwala ukształtować ludzi w zespół zdolny do działania;

centralne miejsce w niej - ośrodek krystalizacyjny (wielkie wstrząsy społeczne i ideowe);

przeżycia pokoleniowe - przeżycia, których skutki duchowe postulowane są jako wspólne. Działanie przeżyć odnosi się do cech mających grupę spoić w całość duchową;

rzeczywistość okresu to 2 ciągi - 1) zdarzeń obiektywnych, 2) wieku ludzkiego, zamienionego w wartość społeczną;

s. 104 przeżycia pokoleniowe stanowią system bodźców duchowych, do których działania pokolenie się swobodnie przyznaje, które uważa za swoją wyróżniającą własność duchową;

świadomość wyraża się w postaci programu duchowego i literackiego;

program - próba, która staje się programem jeśli znajdzie oddźwięk;

najsilniej działa w początkach pokolenia, potem ulega rozkładowi;

w wystąpieniach programowych nigdy nie wyraża się cała prawda;

dodatkowe czynniki kształtujące: środowisko, tradycje wychowawcze, pochodzenie klasowe;

stosunek świadomości pokolenia do jego twórczości: wiele zapowiedzi nie zostanie zrealizowanych - s. 108 program zmierza do wskazania norm artystycznych, wartości duchowych i głównych przeżyć, które pokolenie uznało za swoją wartość;

świadomość - forma wspólnego, grupowego patrzenia na świat;

najmocniejszy węzeł, sprawiający, że istnieje jeszcze literatura jako zjawisko zbiorowe (świadomość).

w czasach przedromantycznych pokolenie było głównie ogniwem; w czasach poromantycznych - reakcją;

zbyt duża rola pokolenia w epoce nie sprzyja powstawaniu stylów zbiorowych;

działanie kontrastu w pokoleniach - zasada periodyczności;

s. 122 żadna epoka, żadna osobowość się nie powtarza, ale powtarzają się w sposób przemienny pewne stosunki typowe, pewne rodzaje struktur, nietrudno przewidzieć, że wyczerpywanie się określonego prądu czy stylu wywoływać będzie reakcje podobne, co wyczerpywanie się podobnego stylu w przeszłości.