ppm rok I, dr Jana Planavova-Latanowicz


Podstawy Prawa Prywatnego;    Prawo Międzynarodowe Prywatne

Konspekt

 

  1. Wstęp:

    1. pojęcie prawa, normy prawnej, rodzaje norm prawnych

    2. systemy prawne

    3. zdarzenia prawne - pojęcie, rodzaje

    4. czynność prawna i oświadczenie woli

    5. stosunek prawny

  2. Pojęcie prawa prywatnego:

    1. prawo prywatne i publiczne (cechy charakterystyczne)

    2. działy prawa prywatnego

    3. charakterystyczne cechy prawa cywilnego

  3. Normy prawa prywatnego:

    1. elementy normy prawnej

    2. sankcje norm prywatnoprawnych

    3. hierarchia norm prawnych

    4. kolizja norm prawnych

  4. Źródła prawa prywatnego:

    1. źródła kodeksowe

    2. źródła pozakodeksowe

  5. Kodeks cywilny - systematyka:

    1. część ogólna K.C.

    2. klauzule generalne

    3. prawo osobowe (zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych)

    4. formy czynności prawnej

    5. wady oświadczenia woli

    6. warunek

    7. przedstawicielstwo

    8. termin

    9. przedawnienie

  6. Prawo rzeczowe:

    1. pojęcie rzeczy, rodzaje rzeczy

    2. dobra niematerialne

    3. majątek, mienie, przedsiębiorstwo

    4. własność (treść, nabycie i utrata, współwłasność)

    5. inne prawa rzeczowe

    6. użytkowanie wieczyste

    7. prawa rzeczowe ograniczone (użytkowanie, służebności, zastaw)

    8. ochrona praw rzeczowych

  7. Zobowiązania:

    1. pojęcie: zobowiązania, uprawnienia, roszczenia

    2. zobowiązania umowne

    3. bezpodstawne wzbogacenie

    4. czyny niedozwolone

  8. Zobowiązania - część szczegółowa:

    1. sprzedaż, pożyczka (użyczenie), darowizna

    2. umowa o dzieło, umowa zlecenia

    3. najem i dzierżawa

  9. Prawo rodzinne i spadkowe.

  10. Prawo pracy.

  11. Prawo międzynarodowe prywatne:

    1. pojęcie, przedmiot źródła

    2. normy kolizyjne

    3. rozwiązania kolizyjne w prawie polskim - przegląd

    4. statut osoby

    5. osoba fizyczna: zasada właściwości prawa ojczystego

    6. osoby prawne

    7. statut rodzinny i spadkowy

    8. statut rzeczowy

    9. statut obligacyjny

    10. wybór prawa - pojęcie, zakres stosowania

    11. prawo właściwe dla zobowiązań umownych

    12. jednostronne czynności prawne

    13. forma czynności prawnych

    14. statut deliktowy i bezpodstawnego wzbogacenia

  12. Regulacja prywatnoprawna obrotu gospodarczego - wybrane zagadnienia:

    1. regulacja stosunków gospodarczych w K.C.

    2. prowadzenie działalności gospodarczej

    3. prawo spółek

    4. spółki osobowe

    5. spółka cywilna

    6. spółka jawna

    7. spółka komandytowa

    8. spółka komandytowo-akcyjna

    9. spółki kapitałowe

    10. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

    11. spółka akcyjna

  13. Źródła prawa:

    1. Kodeks Cywilny

    2. Kodeks Handlowy

    3. Prawo międzynarodowe prywatne: Ustawa z dnia 12 listopada 1965r. (Dz. U. Nr 46, poz. 290).

 

Literatura:

WYKŁADY

03.10.2001

Prawo prywatne i międzynarodowe prawo prywatne

  1. prawo polskie

  2. zagadnienia porównawcze

Prawo prywatne

Systematyka systemy prawa:

Prawo międzynarodowe

Prawo krajowe (wewnętrzne)

Prawo materialne

Prawo formalne (w tym procesowe)

Prawo publiczne

Prawo prywatne

Prawo międzynarodowe + prawo krajowe + prawo ponadnarodowe

Prwo materialne ustanawia normy merytoryczne

Prawo, prawa i obowiązki podmiotów

Prawo formalne normy, które stanowią sposób przestrzegania prawa

Normy prawa formalnego są pomocnicze wobec norm prawa materialnego

Prawo publiczne

ma na uwadze interes państwa + regularne stosunki państwo-obywatel

jedna ze stron ma uprawnienie władcze nierówność między stronami

Prawo prywatne

cel: interes jednostki

równorzędność podmiotów

Gałęzie prawa (np.)

Publiczne:

Prywatne:

Charakter mieszany:

Źródła prawa cywilnego

  1. kodeks cywilny = KC + akty wykonawcze

  2. kodeks rodzinny i opiekuńczy

  3. kodeks spółek handlowych = KSH

  4. kodeks morski

  5. przepisy pozakodeksowe, np. ustawy; prawo międzynarodowe prywatnem prawo wekslowe i czekowe + prawo autorskie i wynalazcze, o znakach towarowych.

Prawo cywilne podmioty są równorzędne

Prawo cywilne reguluje stosunki majątkowe oraz niektóre stosunki osobiste między podmiotami

Prawo cyeilne = część ogólna + prawo rzeczowe + część regulująca stosunki ludzi do rzeczy (podmiotu + przedmiotu) + prawo autorskie i wynalazcze + prawo zobowiązań (stosunek podmiotu względem innego podmiotu) + prawo handlowe + prawo spadkowe + prawo rodzinne

Cechy prawa cywilnego:

  1. autonomia podmiotów np. Poprzez zasadę swobody umów

  2. opiera się na konsensusie

  3. jest prawem rozsądnego kompromisu

  4. samoobsługowy charakter (można skorzystać lub nie)

Sankcje prawa cywilnego:

(Kara w prawie karnym, a ono w prawie publicznym) W prawie cywilnym nie ma kary!!! (prócz kara w prawie umownym)

  1. niemożność umowy

  2. bezskuteczność czynności

  3. obowiązek naprawienia szkody

  4. przymusowe wykonanie zobowiązania

  5. przymusowe przekształcenie lub rozwiązanie stosunku prawnego

Ad. Kodeks Cywilny z 23 IV 1964

Kodeks rodzinny 1964

Kodeks spółek handlowych 2000 + resztki kodeksu handlowego

Kodeks morski prawo własności + żegluga morska

Kodeks Cywilny:

        1. Część ogólna

        2. Prawo rzeczowe

        3. Prawo zobowiązań zobowiązania między żywymi podmiotami

        4. Prawo spadkowe

A*(B+C+D)

KC

Księga I. Część ogólna:

Tytuł I. Przepisy stępne

Tytuł II. Osoby

Tytuł III. Mienie

Tytuł IV. Czynności prawne

Tytuł V. Termin

Tytuł VI. Przedawnienie roszczeń

Księga II. Własność i inne prawo rzeczowe:

Tytuł I. Własność

Tytuł II Użytkowanie wieczyste

Tytuł III. Prawo rzeczowe ograniczone

Tytuł IV Posiadanie

Dzierżawa jest umową!!!

Księga III. Zobowiązanie stosowanie podmiotu do podmiotu

Tytuł I. Przepisy ogólne

Tytuł II. Wielość dłużników albo wierzycieli

Tytuł III. Ogólne przepisy o zobowiązaniach umownych

Tytuł IV. Obowiązek zawierania umów między jednostkami gospodarki uspołecznionej.

Tytuł V. Bezpodstawne wzbogacenie

Księga IV. Spadki:

Podmioty prawa cywilnego:

Podmiotowość prawna = zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków.

Podmioty prawne:

  1. osoba fizyczna + nasciturus

nasciturus dziecko poczęte jeszcze nie urodzone, pod warunkiem, że urodzi się żywe

  1. osoba prawna zorganizowana grupa ludzi

  2. skarb państwa

17.10.2001

Nasciturus może nabyć prawa, a nie obowiązki

Elementy podmiotowości prawnej

  1. zdolność prawna podstawą zdolności prawnej jest możliwość posiadania praw I obowiązków. Każda istota ludzka posiada zdolność prawną. Osoby fizyczne nabywają zdolność prawną z chwilą urodzenia, a nasciturus z momentem poczęcia (to zdolność prawna uwarunkowna, bo jest w zawieszeniu do momentu urodzenia się dziecka). Traci się zdolność prawną ze śmiercią lub uznaniem za zamarłego (to po 10 latach od zaginięcia, lub osoba zginęłą w jakimś wypadku)

Osoba prawna nabywa I pozbywa się zdolności prawnej razem ze zdolnościa do czynności prawnych.

Osoba prawna nabywa zdolności prawne zzgodnie z ustawą.

  1. zdolność do czynności prawnych określa możliwość kształtowania stosunku prawnego według woli danego podmiotu

Skarb państwa, osoby prawne, osoby fizyczne to podmioty prawne

Osoba fizyczna nabywa zdolność prawną po ukończeniu 18 roku życia.

13-18 roku życia ograniczona zdolność prawna

Poniżej 13 roku życia brak zdolności prawnej nie mogą oni kształtować stosunków prawnych (art. 8 KC).

Czynność prawna dokonana przez osobę pozbawioną zdolności prawnej (np. 12 latek) jest bezskuteczna.

Osoby prawne nabywają zdolność prawną na podstawie ustawy. Spółki rejestrowane zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych w momencie wpisu do rejestru spółek (koniec: przewidziany w ustawie lub wykreślenie z rejestru spółek).

Państwo (Skarb Państwa) traci zdolność prawną w momencie utraty państwowości.

Stosunki cywilno-prawne

Elementy:

  1. podmiot prawa

oboiązku

Pojęcie prawa w znaczeniu subiektywnym (= obowiązek, który odpowiada prawu podmiotowemu)

  1. przedmiot (np. zwrot książki, pieniędzy)

  2. uprawnienia (jakie uprawnienia posiadam na podstawie transakcji)

Prawo podmiotowe sfera możliwości postępowania przysługująca osobie uprawnionej

Czyny niedozwolone to delikty (=coś powstaje na skutek zdarzenia) np. babcia na pasach to zdarzenie prawne

Zdarzenia prawne zaszłość niezależna od woli człowieka, na skutek których powstaje obowiązek pewnego zachowania

Czynności prawne

czynność osoby zmierzająca do ustanowienia zmiany lub zniesienia stosunków prawnych

wywołanie, przez własne zamierzone zachowanie, skutku prawnego

Oświadczenie woli podstawa

Powstanie stosunku prawnego oświadczając w sposób dostateczny. Ukazuje chęć zmiany lub zniesienia stosunku cywilno-prawnego.

Art. 60 KC

Oświadczenie woli jednostronne

dwustronne

Oświadczenie woli, np:

Podpis tekstu umowy przez strony

Symulowana czynność prawna:

Gdy dochodzi do różnicy między oświadczeniem woli a zamiarem ważna jest czynność prawna zamierzona

Rodzaje czynności prawnych

1. podział wg skutków rozporządzające

zobowiązujące - zobowiązanie sie do pewnego działania

2. podział wg powodu jej dokonania odpłate - np. umowy kupna sprzedaży, zamiany

bezpłatne - np. umowy darowizny

3. podział wg sposobu jej dokonywania konsensualne - tu wystarczy oświadczenie woli

realne - z dokonaniem tej czynności musi być połączone wydanie rzeczy

Czynność prawna musi być bezwarunkowa, gdy chodzi o sprzedaż nieruchomości!!!

Sposób dokonywania czynności prawnej ma znaczenie przy darowiźnie. Ona w formie aktu notarialnego (zaświadczeniu darowizny).

Ważność czynności prawnej

  1. Musi być dokonana przez osobę posiadającą zdolność do czynności prawnej.

Osoby prawne czynność prawna musi być dokonana przez osobę prawną.

„Ułomna“ osobowość prawna pewne czynności mogą być dokonane przez osoby, które nie posiadają osobowości prawnej.

Art. 58 KC

Klauzula generalna

  1. czynność musi być dokonywana w odpowiedniej formie

    1. Forma ustna poprzez działanie dorozumiałe

    2. Forma szczególna pisemna

forma aktu notarialnego

Art. 73 KC

Art. 74 KC

Art. 75 KC

Sprzedaż samochodu bez podpisanej umowy to uniemożliwia transakcję.

24.10.2001

Wady oświadczenia woli

Żeby czynność prawna była ważna bez ...........

Wady Art. 82:

  1. brak świadomości lub swobody przy składaniu oświadczenia woli

  2. czynność prawna pod pozorem

  3. błąd a) co do treści czynności prawnej

    1. co do okoliczności czynności prawnej

  1. podstęp - świadome wywołanie u drugiej strony fałszywego obrazu osoba, wobec której zastosowano podstęp może uchylić się od skutków, bez względu czy jest to błąd istotny czy nie

  2. groźba - musi to być groźba poważna i bezprawna bezprawny przymus psychiczny o pewnym natężeniu.

Błąd musi być istotny = musi być taki, który wywołuje przypuszczenie, że gdyby osoba działała rozsądnie, to nie złożyłaby tego oświadczenia woli.

Skutki błędu:

  1. oświadczenie woli nie skierowane do drugiej osoby lub czynności jest nieodpłatne osobę, którą ono dotyczy może wycofać się z jego skutków

  2. oświadczenie skierowane do drugiej osoby lub czynności odpłatne:

    1. druga strona wywołała błąd

    2. druga strona wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć, że pierwsza strona jest w błędzie (i np. nie powiedziała tego osobie pierwszej)

Nieważność czynności prawnej =/ możliwość wycofania się ze skutków czynności prawnej.

Nieważność umowy =/ bezskuteczność umowy

Czynność prawna oświadczenie woli

Czynność prawna może być nieważna z innych powodów niż wadliwe oświadczenie woli.

Oświadczenie woli złożone prawnie, ale np. w niewłaściwej formie lub przez osobę bez zdolności do czynności prawnej.

Art. 58

Skutek nieważności tak, jakby umowy nigdy nie było - strony zwracają sobie wszystko

Bezskuteczność umowy umowa nie wywołuje skutków prawnych

Rozwiązanie umowy przez sąd za zgodą stron

jedna strona rozwiązuje umowę

Art. 59

Nieważność umowa nie mogła wywołać żadnych skutków prawnych, prócz np. ....

Nieważność czynności prawnej wycofanie się ze skutków oświadczenia woli tak jakby czyn prawny nigdy nie został dokonany to nieważność bezwzględna (erga omnes)

Nieważność względna (wzruszalność) = możliwość jednej strony dochodzenia unieważnienia czynności prawnej

Bezskuteczność umowy zawieszona

Art. 60

zgoda umowa w skuteczności

Wypowiedzenie umowy czyn prawny jednostronny

Rozwiązanie umowy czyn prawny dwustronny

Wykładnia oświadczenia woli ( art. 65)

Czynność prawna może być pod warunkiem = skutki w zależności od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

Warunki zdarzenia losowe

  1. warunek zawieszający powstanie skutków prawnych ziszczenie się umowy

  2. warunek rozwiązujący ziszczenie się warunków ustanie skutków czynności prawnej

Warunek może dotyczyć skutku zobowiązującego i rozporządzającego. Wyjątek: czynność prawna zbycie nieruchomości, rozporządzające musi być bezwarunkowe.

Przedstawicielstwo umocowanie działania w cudzym imieniu

Art. 96 Przedsiębiorstwo ustawowe - umocowane dla działania - opiera się na ustawie

umocowane do działalności w specjalnym oświadczeniu

przez przedstawiciela w czyimś imieniu, skutki obowiązują tego kogoś, a nie przedstawiciela

Pełnomocnictwo faktyczne istnieje domniemanie, że dana osoba jest pełnomocnikiem umowa z nią zawarta jest ważna (np. złodziej przebrany za pełnomocnika)

Pełnomocnictwo

  1. ogólne czynności zwykłego zarządu - np. upoważnia się kogoś do zawierania umów w moim imieniu

Na piśmie + pod rygorem nieważności

  1. rodzajowe do dokonania czynności prawnej przekraczających zwykły zarząd - np. handel akcjami w moim imieniu

  2. szczególne do konkretnej czynności

Forma prawna jest zależna od formy prawnej właściwej (od formy czynności prawnej). Np. samochód pisemnie; nieruchomość akt notarialny!!!

Odwołanie prawne jednostronna czynność prawne mocodawcy mocodawca może zrzec się tego prawa. Stosunek prawny wymaga dokonywania czynności przez dłuższy czas. To odwołanie zwykle jest ograniczone terminem.

Wygaśnięcie prawa upływem czasu lub śmiercią mocodawcy / pełnomocnika

Skutki dzałania bez umocowania dwustronna umowa możliwość takiej czynności zależy od potwierdzenia jej przez osobę, w imieniu której to umowa jest zawierana

Mniej możne pełnomocnictwo niższe wymogi formalne jednostronna czynność prawna czynność prawna jest niemożliwa - osoba, w imieniu której nie wiedziała o braku umocnienia lub jego przekroczenia

Termin i przedstawienie roszczeń

Bieg czasu to zdarzenie prawne. Terminy - zawarte w ustawach, innych aktach normatywnych, umowach, itp.

Termin:

  1. ograniczający dokonanie czynności w czasie (oferta ważna do …)

  2. ograniczający powstanie skutków prawnych w czasie

Art. 116 ziszczenie się warunków następują skutki prawne, czynności

  1. ograniczający ustanie skutków czynności prawnej w czasie Umowa zawarta na czas określony

Skutki po upłynięciu danego czasu warunek zawieszający

Przedawnienie roszczeń

na skutek biegu czasu tracimy jekieś roszczenia

roszczenia prawne wierzyciela do otrzymania od dłużnika pewnego oświadczenia

Przedawnienie jakieś prawo do czegoś wygasa - np. roszczeń majątkowych

Zapobiec przedawnieniu pójść do sądu - bieg przedawnienia wstrzymujemy wytaczając sprawę

31.10.2001

Księga II własność i inne prawa rzeczowe

Własność jest prawem rzeczowym. Posiadanie jest stanem faktyczym, a nie prawem rzeczowym.

Prawo rzeczowe normuje prawo własności i prawo do rzeczy

Rzecz jest przedmiotem materialnym

Art. 45

Część składowa rzeczy część, którą można odłączyć od rzeczy, bez zniszczenia jej to jest ważne dla określenia, kto jest właścicielem rzeczy - np. właściciel samochodu jest też właścicielem np. koła

Rzeczy:

Art. 46 - dotyczy nieruchomości

Rzecz:

Użyczenie: spodziewanie się zwrotu tej samej, konkretnej rzeczy.

Pożyczenie: Spodziewanie się rzeczy określonej co do gatunku, ale nie tego samego egzemplarza

Charakter rzeczy może mieć wpływ na charakter umowy. Użyteczność nie przenosi prawa własności. Pożyczając - przenoszę.

Rzeczy:

Rzeczy:

Rzeczy:

Rodzaje praw rzeczowych:

          1. ograniczone użytkowanie, służebność i zastaw

          2. nieograniczone własność, użytkowanie wieczyste

Posiadanie to stan faktyczny - złodziej jest posiadaczem, ale nie posiada prawa do rzeczy

Nikt nie może przenieść więcej praw niż sam ma.

Właściciel może oddać rzecz w użytkowanie.

Hierarchia:

  1. wlasność - art. 140

  2. użytkowanie wieczyste

  3. użytkowanie

  4. służebność

  5. zastaw

Ad. 1) elementy własności:

    1. korzystanie z rzeczy + pobieranie dochodów z rzeczy

    2. rozporządzanie rzeczą prawo zbycia, oddania w zastaw itp.

    3. władanie rzeczą

Możliwość (art. 142) ograniczenia władania rzeczą

Dobra osobiste np. Nazwisko, zdrowie

Priorytet ochrony dóbr osobistych. Ochrona dóbr majątkowych.

Prawa nieograniczone (własność, użytkowanie wieczyste) działają erga omnes (=wobec wszystkich) nikt nie może ograniczać czyjegoś prawa własności. Tylko prawo własności drugiego człowieka ogranicza moje prawo własności.

Prawo publiczna może ograniczać wykorzystywanie prawa prywatnego.

Ochrona własności 2 roszczenia

  1. windykacyjne - roszczenia o wydanie rzeczy przeciwka każdemu, kto rzecz posiada

  2. negatoryjne - roszczenia o zaprzestanie naruszania przeciwko osobie naruszającej

Współwłasność:

Nabycie i utrata własności

(Gunt rzecz podzielna - sąd musi podzielić)

Nabycie jest związane z utratą jej przez poprzedniego właściciela.

Rodzaje nabycia:

  1. pierwotnie niezależnie od poprzedniego właściciela

zawłaszczenie, wywłaszczenie, nacjonalizacja, zasiedzenie itp.

  1. zobowiązane są środkiem przeniesienia własności; umowy

Sposoby nabycia i utrzymania

    1. przeniesienie własności w drodze umowy

Umowa skutek zobowiązujący i rozporządzający.

Prawo własności przechodzi w momencie wyrażenia zgody.

Rzeczy indywidualnie oznaczone własność przechodzi z momentem powstania umowy

Rzecz oznaczona co do gatunku lub rzeczy przyszłych z chwilą rzeczywistego wydania

    1. poprzez zasiedzenie tu bieg czasu ma znaczenie prawne

Art. 174

    1. zrzeczenie się własności nieruchomości (art.179) - akt notarialny! Zgoda starosty - inaczej zrzekamy się na rzecz państwa

    2. porzucenie mamy zamiar wyzbycia się własności. Nieruchomej rzeczy nie można się zrzec.

Zgubienie rzeczy nie powoduje utraty własności, a tylko utraty posiadania

Obowiązki znalazcy rzeczy: oddać do przechowania rzecz wartościową

Zasiedzenie 3 lata - zrobiłem wszystko, co trzeba

    1. wytworzenie nowej rzeczy ruchomej z cudzych materiałów

Wszystko, co jest z gruntem trwale połączone, dzieli los prawny tego gruntu.

Budować tylko na gruncie, który jest nasz (trzeba być tego pewnym!!!)

Użytkowanie wieczyste dotyczy tylko gruntów, które są włanością Skarbu Państwa; podstawą jest umowa (Skarb Państwa - użytkownik wieczysty) opłata roczna za użytkowanie wieczyste; okres 40 - 99 lat.

Przepisy o przeniesieniu własności nieruchomośi akt notarialny

Art. 132

Prawa użytkownika wieczystego są takie same jak prawa, które posiada właściciel

07.11.01

Po 99 latach można ubiegać się o przedłużenie o kolejne 40 - 99 lat (chodzi o użytkowanie wieczyste). Odmowa tylko z ważnych powodów.

Dzierżawa to umowa.

Prawo rzeczowe ograniczone

użytkowanie, służebności, zastaw

skutki tych praw dotyczą tylko podmiotów tych praw

nie działają erga omnes (=wobec wszystkich)

Użytkowanie - Art. 252 obciążenie rzeczy prawem do używania I pobierania pożytków

dotyczy rzeczy ruchomych I nieruchomych

może dotyczyć także praw

użytkowanie =/ użytkowanie wieczyste

użytkowanie - ograniczone prawo rzecowe - darmowe

użytkowanie wieczyste - nieograniczone prawo rzeczowe - odpłatne

służebność ustanawia się tylko na nieruchomościach

to obciążenię nieruchomości pewnym prawem

służebność

Rysunek z krówka:

Służebność (tu: droga do rzeki po działce B)

Działka A władnąca

Działka B obciążona

Służebność gruntowa właściciel nieruchomości władnącej ma prawo pewnego działania lub właściciel nieruchomości obciążonej musi ograniczyć swe prawa działania.

Służebność powstaje najczęściej na podstawie umowy.

Służebność gruntowa prawo przysługuje któremukolwiek właścicielowi gruntu prawo jest przywiązane do gruntu.

Służebność osobista (art. 296) tu prawo trzyma się właściciela a nie nieruchomości zmiana właściciela = koniec danego prawa. Służebność nie przenosi się na drugiego właściciela.

Służebność może powstać:

Służebność gruntowa może powstać poprzez zasiedzenie

Służebność osobista nie może powstać poprzez zasiedzenie

Zasiedzenie nabycie (własności) poprzez długotrwałe korzystanie

Służebność osobista wygasa ze śmiercią.

Służebność gruntowa przechodzi na następnych właścicieli

Zastaw: