ZESTAW 1
Odkształcenie niejednorodne w przeciwieństwie do
jednorodnego odznacza się tym, że linie pierwotnie
proste stają się krzywe, linie pierwotnie równoległe tracą swą równoległość,
a parametry liczbowe i kątowe charakteryzujące wielkość odkształcenia wzdłuż
jakiegokolwiek kierunku w obrębie odkształconego ciała są zmienne.
Trudno zatem “uśredniać” jakieś cechy dla całej jednostki, a w analizie
strukturalnej należy wydzielać domeny jednorodne tj.
odcinki badanej struktury lub obszaru, które z punktu widzenia określonych
cech można analizować jako całość.
Podstawowe znaczenie - niejednorodność litologiczna, a zatem i mechaniczna
deformowanej skały. Przykład - fałdowanie kompleksu złożonego z warstw o
różnej podatności i/lub miąższości.
Ważne też są niejednorodności w skali drobnej, nawet mikroskopowej, gdzie
np. twardsze ziarna mineralne mogą stać się ośrodkiem spiętrzenia naprężeń
i stąd - punktem wyjścia procesu zniszczenia (rozwoju pęknięcia).
Kolejny czynnik - stopień mechanicznej anizotropowości skał, tj. zależności
własności mechanicznej od kierunku. Większość ośrodków skalnych to ośrodki
anizotropowe. Przykładowo: fałdowanie nie może zachodzić w ośrodku
izotropowym.
Pole naprężeń uskokowych
A. Jeśli na fragment skorupy ziemskiej nie działają siły tektoniczne, pole
naprężeń w jego obrębie jest generowane przez siłę ciężkości, ma więc
względem powierzchni Ziemi (względem poziomu i pionu)
symetrię rombową:
σ1 pionowa; σ2 i σ3 w płaszczyźnie poziomej
Jeśli budowa geologiczna jest w tej płaszczyźnie (σ2σ3) jednorodna i
izotropowa, to σ2 = σ3, a tensor naprężeń odpowiada elipsoidzie obrotowej
(radialne pole naprężeń).
Im głębiej, tym elipsoida ta jest mniej wydłużona. Wszystkie składowe stanu
naprężenia są dodatnie (ściskające).
W polu o symetrii rombowej powstają uskoki o nachyleniach zgodnych z
andersonowską teorią uskokowania.
Systemy sprzężone muszą być symetryczne względem poziomej powierzchni
terenu.
B. Jeśli naprężenia tektoniczne nakładają się na pole grawitacyjne, pole to przy
powierzchni zachowuje symetrię rombową. Jeśli czynnik tektoniczny polega na
ściskaniu poziomym, wypadkowe naprężenie σ1 jest poziome, a pozostałe -
zróżnicowane (jedno poziome, drugie pionowe), ale nadal dodatnie.
Rozciąganie poziome wytwarza w odpowiednim kierunku naprężenia
rozciągające (σ3), a kierunek pionowy reprezentuje σ1.
W strefie głębszej oddziaływanie sił tektonicznych prowadzi do zachwiania się
rombowej symetrii pola naprężeń. Oś pozioma odpowiada z reguły σ2.
Jest to symetria jednoskośna układu naprężeń.
Wynikowe uskoki nie będą już zajmować teoretycznych, symetrycznych
względem powierzchni Ziemi pozycji, lecz wszelkie inne położenia - zależnie od
stopnia przechylenia trajektorii naprężeń.
Pola naprężeń o symetrii rombowej i jednoskośnej mają wspólną cechę:
płaszczyzna σ1σ3 jest albo pionowa, albo pozioma.
C. Pierwotne uskoki zrzutowo-przesuwcze wymagają dla swego powstania pól
naprężeń o symetrii trójskośnej, w której wszystkie osie zajmują położenia
różne od pionowego i poziomego.
Tektonika ucieczkowa
mogła być wywołana wciskaniem typu klinowatego Regionalne cechy strukturalne (trajektoriefoliacji, orientacje lineacji z rozciągania, lewoskrętna transpresja) i kinematyczne (kierunki i zwroty ścinania) odmienny charakter, wiek i pochodzenie np terranów popierają j wstępny model tektoniki ucieczkowej.
Typy spękań (I,II,III) i podział na cechy mechaniczne (-):
I - ekstensyjne; ruch względny poprzeczny względem ścian spękania II - ścięciowe; ruch ślizgowy prostopadły do krawędzi spękania III - ścięciowe; ruch ślizgowy równoległy do
krawędzi spękania - hybrydowe; spękania sprzężone o kącie dwuściennym 2Θ ≤ 60, a praktycznie 0 < 2Θ < 45stopni
Kliważ spękaniowy
Zespół gęstych powierzchni ścinania, pochodnego
względem pary sił na skrzydłach fałdu lub przy uskoku (nasunięciu).
Warunek rozwoju: oś ?1 jest ustawiona względem płaszczyzny ruchu względnego pod kątem
900 - ? ? ? < 900, gdzie ? - kąt ścinania
Oznacza to, że kliważ może się rozwinąć albo w stromszych skrzydłach fałdów pod trwającym naciskiem bocznym, albo przy powierzchniach poślizgu połogich, ale pod dużym ciśnieniem nadkładu.
Kliważ spękaniowy może też polegać na pofałdowym pękaniu typu kruchego hydraulicznym, odprężeniowym
kliważ spękaniowy - powstaje wówczas, kiedy z postępem ruchu może
dojść do wymuszonej rotacji rozdzielających płytek skalnych do pozycji
obsekwentnej
Przy dużym zróżnicowaniu lepkości poszczególnych ławic, geometria ich odkształceń wewnętrznych ujawnia znaczny rozrzut, np. refrakcję kliważu.
Refrakcja kliważu - przy dużym zróżnicowaniu lepkości poszczególnych ławic, geometria ich odkształceń wew ujawnia znaczny rozrzut
ZESTAW 2
zachowania kruche, półkruche i podatne
KRUCHE - przewaga odcinka sprężystego. Po nim bezpośrednio osłabienie i zniszczenie lub od razu zniszczenie. PÓŁKRUCHE - po odcinku sprężystym deformacje następują bez zmiany naprężeń. Oba typy deformacji charakteryzuje brak etapu wzmocnienia PODATNE - brak etapu osłabienia.
Uskoki inwersyjne
Najczęściej spotykane upady 20o-30o. Powstają w warunkach: ściskania (ciężar nadkładu - s3 pionowa - stąd dość płytko) , bardziej podatny charakter uskoków niż normalnych (więcej podgięć przyuskokowych) , dysproporcja rozwoju 2 spękań komplementarnych (powstaje zwykle jeden) , w cyklu diastroficznym, gdy basen ulega skróceniu , powstają w strefie subdukcji (duże siły tektoniczne) , mogą powstać z fałdów obalonych , tworzą się z nich nasunięcia i płaszczowiny
(b) Uskoki odwrócone σ1 pozioma
Upady 20-300; występują stosunkowo płytko (wraz z głębokością rośnie
odciążenie grawitacyjne, odpowiadające σ3)
Uskoki odwrócone mają bardziej podatny charakter w porównaniu z
normalnymi (nacisk tektoniczny + duże ciśnienie nadkładu).
Uskokom inwersyjnym częściej niż innym towarzyszą podgięcia przyuskokowe.
W skrzydle spągowym mogą one wytwarzać istotne pułapki dla węglowodorów.
Kompensacja przestrzenna uskokowania inwersyjnego - dokonuje się głównie
przez poszerzanie uskokowanego ośrodka w stronę powierzchni Ziemi.
Uskoki odwrócone oznaczają skrócenie uskokowanego fragmentu masywu
skalnego w płaszczyźnie poziomej; należą więc do
uskoków kontrakcyjnych [contraction faults].
Uprzywilejowane etapy rozwoju:
* poprzeczne skracanie basenów sedymentacyjnych
Typowy jest profil szuflowy - jeszcze bardziej, niż dla uskoków normalnych.
Typy nasunięć płaszczowin
2typy sekwencji powst nasunie: -ku przedpolu ,-ku zagórzu Nausniecia pozasekwencyjne-są to wszyst nasuniecia które nie są sekwenc w śród nich wyróżnia się:-reaktywowane starsze nasni sekw oraz-młodsze ktore zwykle tnie uformowane wcześniej struktury fałdowo nasuwcze.Sekwenc tną warstwy w góre profilu,czyli nasuwa skały starsze na młodsze,nasunie popasek tną warstwy w górę lub w dół profilu,nasunieia te wiec nasuwają odpowiednio skały starsze na młodsz bąćmłodsze na starsze z sfałdowanych warstwach nasunie. pozasek.moze ciąć daną warstwe w obu skrzydłach pojedynczego fałdu.
Typy strukt nasunieciowych:-prosty klin tektoniczne(łuska),-systemy nasunięciowe o przeciwnej wergencji łusek na pojedynczej powierzchni odkłucia,-cienkooskorupowe struktury typu dupleksów z nasuni dachowym(nd),-struktura typu z wyciskania powstała w wyniku inwersji systemu ekstensywnych uskoków listrycznych,-hybrydowy system zasunięć w tzw strefie trójkątnej rozwojem dupleksów w podłożu oraz systemem imbrykacyjnym i struktur powstał z inwersji basenów ekspensy.,-systemy nasun o przeciw wergencji łusek odmiennej dla cienkoskorup strukt.tupy dupleks i dla gruboskorupo,imbrykacyj struktur obejmujące podłoz krystaliczne.
Tektoniczne przekształcenia spękań
W ujęciu Jaroszewskiego cios jest zjawiskiem stosunkowo późnym w
procesach diastroficznych, a nie np. przedfałdowym. Większość badaczy jest jednak obecnie odmiennego zdania. Przerwanie i rozsunięcie powierzchni ciosu wzdłuż powierzchni uławicenia często obserwuje się w obszarach płytowych, gdzie wyraża się w postaci gzymsów tektonicznych.
Stylolityzacja - proces powszechnie zapisany na powierzchniach ciosowych w wielu obszarach
Parametry przestrzenne fałdów
kierunek osi [axial direction, axial trend] - orientacja osi fałdu względem stron świata nachylenie osi, kąt zanurzenia osi [plunge of fold, axial plunge] - kąt, o jaki oś fałdu odchyla się od płaszczyzny poziomej pochylenie fałdu [fold inclination] - kąt, o jaki powierzchnia osiowa fałdu odchyla się od linii pionu promień fałdu [axial plane separation, spacing] - odstęp między powierzchniami osiowymi sąsiednich form fałdowych, mierzony prostopadle do tych powierzchni. W fałdach asymetrycznych o różnej długości skrzydeł mierzy się osobno promień krótszego i dłuższego skrzydła fałdu obwiednie fałdu [enveloping surfaces] - dwie powierzchnie ograniczające wygięcia rozpatrywanej grupy fałdów, tj. styczne do powierzchni stropowej lub spągowej którejś z ławic sfałdowanych rozstęp antyklin lub synklin - prostopadła odległość między liniami styczności jednej z obwiedni z dwiema sąsiednimi antyklinami lub synklinami długość falowa [wavelength] - prostopadła odległość dwu linii przegięcia [inflection lines] analogicznych skrzydeł dwu sąsiednich antyklin lub synklin amplituda fałdów [fold amplitude] - połowa odległości miedzy dwiema obwiedniami zespołu fałdów, mierzonej prostopadle do tych obwiedni wysokość fałdu [height of fold] - odległość między dwiema obwiedniami zespołu fałdów, mierzona wzdłuż powierzchni osiowej danego fałdu. Dla fałdów asymetrycznych oblicza się osobno wysokości skrzydła krótszego i dłuższego długość fałdu [length of fold] - długość wychodni jakiejś wybranej warstwy w obrębie wychodni fałdu (dla antykliny - warstwy najmłodszej, dla synkliny
- warstwy najstarszej)
szerokość fałdu [width of fold] - odległość wychodni tej samej granicy
stratygraficznej na przeciwległych skrzydłach fałdu, mierzona prostopadle
do linii osiowej
Strefy zamykania się wychodni fałdów w wyniku wygięcia
osi:
peryklina [pericline] - ku dołowi u antykliny
centryklina [centricline] - ku górze u synkliny
ZESTAW 3
Własności wytrzymałościowe skał
Wytrzymałość [strength] - największa wartość naprężeń określonego rodzaju,
jaką dane ciało może znieść nie ulegając zniszczeniu.
Niekiedy wartość ta tuż przed zniszczeniem jest nieco niższa (wytrzymałość
ostateczna) niż najbardziej reprezentatywna wytrzymałość graniczna.
Trudno odnosić wyniki badań laboratoryjnych do procesów tektonicznych:
wytrzymałość skał jest zmienna, a wytrzymałość masywu skalnego jest
dziesiątki/setki razy mniejsza, niż wytrzymałość próbek.
Wytrzymałość na ściskanie Rc jest znacznie wyższa od wytrzymałości na
rozciąganie (Rr); tj. niemal 10-krotnie. Wartość tego stosunku jest większa w
skałach kruchych, a mniejsza w podatnych.
Wytrzymałość materiałów maleje pod działaniem obciążeń cyklicznych =
powtarzającego się obciążania i odciążania = zmęczenie dynamiczne [dynamic
fatigue]. Im więcej cykli dynamicznych, tym większa kruchość zachowania się
skał.
Słabiej poznane jest zmęczenie statyczne [static fatigue], które powoduje
spadek naprężeń [stress corrosion] kosztem na przyklad drobnego pękania
minerałów.
Szeregi kulisowe (szeregi ścięciowe) [shear arrays] świadczą o znacznej
podatności procesu.
Osobną kategorią spękań kulisowych są szeregi ekstensyjne [extension arrays],
cechujące się bardzo małym odchyleniem kątowym spękań od osi szeregu
i ich niewielką „zakładką”.
Jest to wynik ekstensji nie całkiem prostopadłej do wcześniejszej powierzchni
osłabienia.
Tektonika klinowa
Strefy trójkątne [triangle zones] oraz dupleksy o pasywnym stropie
[passive-roof duplexes] rozwijają się często na frontach orogenicznych w
strefie przejściowej między brzeżnymi pasmami fałdowo-nasuwczymi a
osadami zapadlisk przedgórskich (Krzywiec et al., 2004).
W skali regionalnej rozwój brzeżnych, nasuwczych stref orogenów oraz pryzm
akrecyjnych może być opisany przez model tzw. klina krytycznego
[critical wedge; Dahlen & Suppe, 1988; Dahlen, 1990; Coward, 1994].
Brzeg orogenu lub pryzma akrecyjna rozwijają się na podobieństwo pryzmy
piasku zgarnianej przez buldożer („model buldożerowy”), która deformuje się
przy zachowaniu kąta krytycznego zależnego od: współczynnika kohezji,
współczynnika tarcia i ciśnienia porowego. W trakcie postępującego ruchu
takiej pryzmy, w jej obręb jest włączany materiał znajdujący się u jej czoła.
Znaczenie praktyczne badań nad spękaniami ciosowymi
Sieci spękań ciosowych stanowią drogi filtracji w masywie skalnym dla wód podziemnych, węglowodorów, fluidów mineralizujących i metasomatyzujących.Ośrodek poszczeliniony staje się często miejscem akumulacji fluidów, tj. kolektorem* Znaczenie poszukiwawcze badań nad rodzajem spękań w cyklu diastroficznym* Szczeliny tektoniczne stanowią miejsce depozycji wielu złóż kruszcowych,głównie hydrotermalnych* Cios ma istotny wpływ na właściwości geotechniczne masywów skalnych* Ważny jest wpływ spękań na urabialność górotworu* Przy wydobyciu skał do celów kamieniarskich, uzysk bloków o określonym kształcie i wymiarach (bloczność) jest uwarunkowany wyłącznie przez cios, spękania i oddzielność ławicową* Gęstość spękań i ich kierunki są ważną wskazówką dla poszukiwania i rozpoznawania struktur wgłębnych, zwłaszcza przy wykorzystaniu technik teledetekcyjnych
kryterium kąta zbieżności
Δ -kąta dwuściennego między płaszczyznami reprezentującymi średnie położenie skrzydeł fałdu: fałdy normalne (otwarte) Δ>0 fałdy ciasne fałdy izoklinalne (zamknięte) Δ=0 fałdy wachlarzowe
ZESTAW 4
Własności sprężyste skał
Odkształcenie sprężyste [elastic strain] odznacza się odwracalnością i na ogół
prostoliniowym wykresem funkcji σ/ε.
Ciało doskonale sprężyste, o ścisłej proporcjonalności σ/ε, opisuje
prawo Hooke'a (1676): ε = e σ
Współczynnik proporcjonalności e zastępuje się jego odwrotnością.
W przypadku odkształceń liniowych jest nią:
moduł sprężystości liniowej, tj. moduł Younga, E
Wg prawa Hooke'a: ε = σ/E
Im większy moduł Younga, tym mniejsze odkształcenie sprężyste dla danych
naprężeń.
Przy innych rodzajach odkształceń sprężystych miejsce modułu Younga
zajmują inne moduły sprężystości:
•moduł sprężystości postaciowej, tj. moduł sztywności (przy ścinaniu -
odkształcaniu postaciowym)
•moduł sprężystości objętościowej, tj. moduł ściśliwości (przy odkształcaniu
objętościowym)
Zakładając izotropowość sprężystą materiału, nawet przy jednoosiowym
ściskaniu próbka powinna doznawać sprężystych zmian wymiarów w
pozostałych kierunkach - zmian proporcjonalnych do naprężeń, które w tych
kierunkach się wywiążą.
Współczynnik określający proporcje odkształceń (a pośrednio naprężeń)
w dwu wzajemnie prostopadłych kierunkach próbki skały, jednoosiowo
ściskanej lub rozciąganej, to współczynnik Poissona ν
ν = εs/εl
= stosunek względnych odkształceń poprzecznych do względnych
odkształceń poosiowych
Wg badań empirycznych wartość ν wynosi 0-0,5 (skały lite 0,1-0,4)
[korek: 0,0; stal 0,3; kauczuk 0,5]
Liczba Poissona = odwrotność współczynnika Poissona
m = 1/ν
Parametry Poissona mają znaczenie dla obliczania naprężeń poziomych w
skorupie ziemskiej (o zachowaniu sprężystym), wywołanych przez ciśnienie
grawitacyjne.
Klasyfikacja sprężysta
(1) Kąt upadu powierzchni uskokowej (α) pionowe α = 90 strome 45 < α < 90 połogie 0 < α < 45 poziome α = 0
Uskoki listryczne - wykazujące krzywiznę; o systematycznie zmieniającym się kącie upadu wzdłuż przekroju poprzecznego powierzchni uskokowej * szuflowe - o upadzie malejącym wgłąb * nawieszone - o upadzie stromiejącym wgłąb
(2) kierunek ruchu uskokowego względem orientacji powierzchni uskokowej
(a) zrzutowe - ruch równoległy do linii upadu powierzchni uskokowej * normalne - powierzchnia uskokowa jest
nachylona w strone skrzydła zrzuconego * odwrócone (inwersyjne) - powierzchnia uskokowa jest nachylona w strone skrzydła wiszącego * progowe - powierzchnia uskokowa zajmuje położenie pionowe
Uskoki schodowe - bliskie sobie, równoległe uskoki normalne lub
progowe o jednakowym kierunku zrzutu
(b) przesuwcze - ruch równoległy do linii biegu powierzchni uskokowej * lewoprzesuwcze/lewoskrętne - ruch wywołuje rotację lewoskrętną * prawoprzesuwcze/prawoskrętne - gdy ruch wywołuje rotację prawoskrętną
(c) zrzutowo-przesuwcze - kierunek ruchu zawarty między liniami biegu i upadu powierzchni uskokowej * normalno-przesuwcze * inwersyjno-przesuwcze * progowo-przesuwcze
(3) tor ruchu uskokowego (a) uskok translacyjny - tor ruchu prostoliniowy lub
prostoliniowo-łamany (b) uskok rotacyjny - tor ruchu łukowy * zawiasowy - wzdłuż całego uskoku występuje jeden zwrot ruchu * nożycowy - wzdłuż uskoku występują dwa przeciwstawne zwroty ruchu
(4) zwrot ruchu uskokowego względem struktury ogólnej
(a) uskok antytetyczny - przeciwdziała następstwom strukturalnym nachylenia warstw lub działania uskoku nadrzędnego
(b) uskok homotetyczny/syntetyczny- wzmacnia następstwa strukturalne nachylenia warstw lub działania uskoku nadrzędnego
Ruchy pionowe
zginanie poprzeczne poziomo leżących warstw pod wpływem lokalnej siły poprzecznej skierowanej ku górze. Towarzyszy z reguły uskokom, diapirom solnym, zapadaniu się pustek. To jest jedyna metoda w wyniku której mogą powstać pojedyncze struktury. Powstają: fałdy oblekające, fleksura, fałdy międzyuskokowe (związane z rowami i zrębami tektonicznymi), fałdy naduskokowe. Taka przyczyna fałdowania tłumaczy powstawanie fałdów powstałych wewnątrz wielkich platform.
Dupleks
[duplex; herd of horses] - ciało nasunięte, rozbite w trakcie ruchu na
szereg wąskich bloków [horses] rozdzielonych powierzchniami poślizgu
(Boyer & Elliott, 1982).
Bryła typu horse w polskiej terminologii odpowiada pojęciu łuski [slice].
Segmenty dupleksu są płaskie lub sigmoidalnie wygięte, ale z reguły wykazują
jednokierunkowe nachylenie, czyli odpowiadają staremu pojęciu
struktury imbrykacyjnej.
Łuski są obwiedzione powierzchniami poślizgu nie tylko na wzajemnych
kontaktach, ale też od dołu i od góry.
Klasyczne wieloskładnikowe dupleksy rozwijają się między nasunięciem
spągowym [sole thrust, floor thrust] a nasunięciem stropowym [roof thrust].
Imbrykacyjne uskoki, którymi rozdzielone są łuski, zlewają się w głębi z
nasunięciem spągowym, które jednak może się rozwidlać zagłębiając się
nieco w podłoże i wówczas powstaje lokalny dupleks podłoża
[basement duplex].
obecnie rolę wysokich ciśnień porowych.
Dominujące nachylenie łusek w obrębie dupleksu jest zwrócone w kierunku
przeciwstawnym do kierunku transportu tektonicznego, czyli obsekwentnie
[hinterland dipping duplex]; uskoki na granicach łusek są wówczas uskokami
odwróconymi.
Obecne są także dupleksy o nachyleniu łusek przeciwnym, czyli
konsekwentnym [foreland dipping duplex; Boyer & Elliott, 1982]. Poślizgi
łuskowe mają wówczas charakter uskoków normalnych, a cała struktura
reprezentuje dupleks ekstensyjny.
W odróżnieniu od klasycznego dupleksu kontrakcyjnego, pochodzącego z
kompresji, dupleks ekstensyjny jest następstwem połogiego rozciągania lub
ześlizgu grawitacyjnego.
Rozwój dupleksów jest związany z rozległymi nasunięciami lub
płaszczowinami z odkłucia [detachment nappes], które są najczęstszym
i największym typem struktur nasunięciowych.
Nasunięcie macierzyste towarzyszy warstwie podatnej lub granicy kompleksów
o różnej podatności.
Stosunki wiekowe kolejność powstawania:
Młode spękania powstałe w trakcie jednego procesu ciosotwórczego tworzą układ symetryczny (względem osi naprężeń głównych) Sieć może składać się z jednego zespołu, jednego systemu (częściej ortogonalnego) lub dwu systemów (np. kombinacja sys. ciosu pionowego i nachylonego). W jednym odsłonięciu może być do 10 zespołów spękań. W ukł. symetrycznym wszystkie te zespoły mogą mieścić się w jednym procesie ciosotwórczym, w trakcie którego dochodziło do transformacji naprężeń, tj. do zamiany ich względnych wartości bez zmian kierunków.
Starsze spękania mogą być wykorzystane przez nowe naprężenia (np. poślizgi wzdłuż poprzednich spękań ekstensyjnych), względnie dojdzie do utworzenia nowych spękań, nie zachowujących już zasady symetrii (układ niesymetryczny). Stosunek wiekowy spękań: głównym kryterium jest sposób ich spotykania Się. Klasyfikacja oparta na obrazie śladu spękań na powierzchniach ławic: K T H V , Y Z X x y A K - wszystkie ramiona jednoczesne (pękanie wielokierunkowe - geneza nietektoniczna, albo z małym udziałem tektoniki)
T - trzonek jest młodszy od ramienia poprzecznego [stosunek przytykania - abutting relationship] H - poprzeczka młodsza od ścianek bocznych (efekt zagęszczania spękań zespołu młodszego) V - oba ramiona są jednoczesne (sprzężone spękania ścięciowe lub hybrydowe)
Y - oba ramiona i trzonek są jednoczesne (sprzężone spękania hybrydowe)
X - obydwie proste są jednoczesne (sprzężone spękania ścięciowe lub hybrydowe) albo jedna (młodsza) jest nałożona na drugą (starszą) w przypadkowym stosunku ukośnym
x - obydwie proste bliskie jednoczesności; kolejność nieznana y - jak Y, albo ramię krótsze jest młodsze od dłuższego, co może się zdarzyć również przy niewielkich różnicach wieku spękań w ramach systemu sprzężonego A - poprzeczka (często będąca spękaniem niesystematycznym) jest młodsza od ścianek bocznych, które tworzyły wcześniej wzór V
Spękania jakiegoś zespołu (a) zmieniające kierunek w pobliżu spękań zespołu
(b), utykające na nich lub wzdłuż nich lokalnie nieco przerwane (tracące ciągłość) - są od (b) młodsze. Rodzaje systemów: -komplementarne - systemy sprzężone powstałe przez ścinanie,
-ortogonalne - przecinają się pod kątem prostym,-romboidalne - przecinają się pod kątem ostrym.